Morgunblaðið - 17.04.1971, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. APRÍL 1971
H v
Sveinn Guðmundsson:
Stórauknir fast-
eignaskattar
— kæmu niður á þeim, sem verst eru settir
NOKKRU áður en þinglausn-
ir fóru fram, eða laugardag-
inn 3, apríl sl. flutti Sveinn
Guðmundsson ræðu í efri
deild Alþingis um skatta-
frumvarp ríkisstjórnarinnar,
sem samþykkt var á þinginu.
í upphafi ræðu sinnar gagn-
rýndi þingmaðurinn nokkuð
meðferð málsins og hvemig
að því hefur verið unnið og
þá sérstaklega, að nefnd sú,
sem vann að undirbúningi og
gerð frv. skyldi eingöngu
skipuð embættismönnum.
Hvatti hann fjármálaráðherra
til að endurskipuleggja
nefndina, þar sem hún hefði
ekki enn lokið störfum. Þá
lýsti Sveinn Guðmundsson
ánægju sinni yfir þeim
breytingum, sem frumvarpið
hefði tekið í meðförum Al-
þingis og að vel hefði verið
tekið ábendingum frá sam-
tökum atvinnurekstrarins.
Hér fer á eftir meginefnið í
ræðu Sveins Guðmundsson-
ar:
SAMEIGNARFÉLÖG
f frv. eru í núverandi formi
mörg ákvæði, sem horrfa til
bóta fyrir atvinnurekstur lands
manna og ber að fagna þeim
ákvæðum. Ég vil fyrst koma að
sameignarfélögunum, sem ráð-
gert var í upprunalegri mynd
frv. að fella algjörlega niður.
Þetta félagsform hefir nú ver
ið tekið inn í frv. að nýju með
takmörkunum þannig, að sam-
eignarfélög halda áfram að vera
sjálfstæðir skattaðilar, enda ber
nú að skrá slík félög sérstak-
lega. Þetta er mikið til bóta frá
því sem ætlað var, enda var
að mínum dómi algjörlega óraun
hæft að leggja niður þetta hand
hæga félagsform fyrir t.d. minnl
háttar rekstur samstilltra manna
sem er ofviða að fara í hlutafé
lagsform með rekstur sinn.
Hlutafélagsformið var sam-
kvæmt frv. hugsað að leggja
niður í sinni gömlu mynd, og
þar með heimild félags til að
mynda varasjóð með 25% af
ársarði lagt til hliðar.
Eina mestu bót á frv. frá
upprunalegri mynd, tel ég að nú
verður heimilt að halda þessu
félagsformi áfram óbreyttu þ.e.
B-félög, bæði fyrir eldri félög
og ný félög, sem stofnuð yrðu.
Þetta er ein af meginbreyting-
um, sem gerð hefir verið á frv.
nú undir meðferð málsins.
Jafnframt er svo haldið inni í
frv. hinu nýja formi þ.e. A-
hlutafélög, sem hafa möguleika
til að leggja hagnað í arðjöfn-
unarsjóð, en greiða um leið 15%
skatt af því fé. Að mínum dómi
hefði átt að sleppa þessari 15%
skattlagningu, enda var hún
tekin upp í frv. nú, en var ekki
í frv. í fyrra, þegar það var
lagt fram. Þar hafa því embætt
ismannasjónarmiðin fengið að
njóta sín. Annar galli á þessu
félagsformi er, að þetta arðjöfn
unarsjóðsfyrirkomulag er tíma
bundið, þarrnig, að fé má ekki
standa þar inni lengur en 5 ár,
þá skal það tekið til baka,
greitt hluthöfum í arð eða lagt
við tekjur og skattað að 80
hlutum, en þó 20% fært vlð
höfuðstól félaganna, án frekari
sköttunar. Hér hefði sannarlega
átt að leyfa að féð stæði áfram
eða a.m.k. 10 ár inni í arðjöfn
unarsjóði og ennfremur að arð
jöfnunarsjóður væri á því tíma
Áburðarkaup
Þeir bændur, sem hafa viðskipti við oss með
sauðfjárafurðir og óska fyrirgreiðslu vorrar
við áburðarkaup á þessu vori, eru vinsam-
legast beðnir að snúa sér til aðalskrifstofu
vorrar, Skúlagötu 20, Reykjavík, sem allra
fyrst og eigi síðar en 14. næsta mánaðar.
SLATURFELAC
SUÐURLANDS
Skúlagötu 20, sími 25355
Sveinn Guðmundsson.
bili tiltækur til fjárfestingar og
uppbyggingar atvinnurekstrar-
ins. f þessu sambandi er rétt,
að það komi fram, að inn-
an embættismannanefndarinnar
varð nokkur ágreiningur og ein
mitt ríkisskattstjóri lagði til, að
félögum yrði leyft að leggja í
fjárfestingarsjóði. Þetta fékkst
ekki fram, eins og komið er í
ljós með frv. Því miður.
Einsköttuð arðgreiðsla sam-
kvæmt þessu A-formi hlutafé-
lags er nú bundin við 10% hjá
félögunum á móti 10% hjá hlut
höfum í hinum venjulegu hluta
félögum. Skattfrjáls arðgreiðsla
hjá viðtakanda, 30 þús. hjá ein
stakling eða 60 þús. hjá hjón-
um samkv. þessum nýju A félög
um er mikið til bóta og ætti að
geta stuðlað að því, að lands-
menn almennt vildu gerast að
ilar að slíkum félögum. En áð
ur verður þó áreiðanlega að sjá
svo um, að atvinnurekstur lands
manna komizt á öruggari grund
völl og nær árviss hagnaður sé
það sem atvinnureksturinn fær
að búa við. Þetta er erfitt við
að eiga a.m.k. í sjávarútvegi
og hefir verið erfitt víða, þar
sem verðlagshömlur og óeðli-
legar verðhækkanir hafa haml-
að gegn eðlilegum rekstri fyrir
tækja. Þess vegna er það, að yf
irfærsla taps milli 5 ára er of
stuttur tími sérstaklega þar sem
ný fyrirtæki eiga í hlut. Nær
hefði verið að hafa þetta 10 ár,
eins og mun vera t.d. í Noregi
og Finnlandi. Svíar munu hins
vegar hafa 6 ára taps-yfir-
færslu.
Varðandi 30 þús. skattfrjálsan
arð af hlutafé fyrir einstakling,
sem Ólafur Björnsson sá ofsjón-
um yfir og Einar Ágústsson tók
rösklega undir, og báru þeir
saman sparifé og hlutafé sem
tvö sparnaðarform, þá vil ég
segja þetta. Ég tel alveg óraun
hæfan þann samanburð sem
þingmennirnir tóku og lýsir
meiri vanþekkingu á þessu máli
en ég hefði búizt við a.m.k.
af prófessornum, sem jafnframt
er formaður bankaráðs eins rík
isbankans og Einar Ágústsson
hefir einmitt verið bankastjóri
einkabanka um áraraðir. Þess
vegna er rétt að taka dæmi um
hlutafé einkabanka hér, þar
sem ég þekki nokkuð til.
Þetta hlutafélag var stofnað
fyrir um 20 árum. Mörg
fyrstu árin var enginn arð-
ur greiddur, ekki þurfti
að ónáða hluthafa þau árin.
Síðar þegar bankanum óx
fiskur um hrygg, líklega 7—10
árum síðar, var byrjað að greiða
arð, hæ3t 7%. Það sem næst
gerist er, að þetta fyrirtæki
margfaldaði hlutafé sitt. Nýir
hluthafar gengu inn í félagið,
eldri hluthafar jubu hlutafé sitt
og greiddu nafnverð fyrir. Síð
an verður þetta félag fyrir því
tjóni, að aðalbygging þess'
brann. Það varð til þess, að arð
greiðsla féll niður aftur a.m.k.
2 ár eftir því sem mig minnir.
Þannig er varið hlutabréfum
í þessu dæmi, og dæmin eru alls
staðar. Ég þekki ekkert hluta-
félag, sem getur greitt arð mörg
fyrstu árin eftir stofnun. Við
skulum bara nefna ríkisfyrir-
tæki, Sementsverksmiðju ríkis-
ins eða Kísilgúrver'ksmiðjuna.
Bæði þessi félög hafa akattfríð
indi. Hvað heldur Ólafur Björns
son að hluthafar þessara félaga
hefðu fengið í arð á tímabilinu
frá stofnun, ef hér væru um
almenn hlutafélög að ræða. Ég
man ekki betur en Kísilverk-
smiðjunni væri ætlað að tapa
80 millj. á næstu árum, þar til
dæminu væri snúið við og ein-
hver gróði kæmi af rekstrinum.
Sannleikurinn er sá, að frekar
þarf að vorkenna hlutabréfaeig
endum og stuðla betur að arð-
semi félaganna. Fé, sem lagt er
fram sem hlutafé er í allflest-
um tilvikum áhættufé, sem bera
á meiri arð heldur en t.d.
venjulegt sparifé eða ríkis-
tryggð spariskírteini.
Ólafur Björnsson las hér áðan
upp úr bréfi atvinnusamtaka
landsmanna og komst að þeirri
niðurstöðu, að þessir aðilar
væru - mótfallnir skattfrjálsri1
arðgreiðslu hlutafjár og vísaði
í umsögn landssamtakanna við
9. gr. frv. Þegar bréf samtak-
anna var skrifað 25. febr. sl.,
þá var í frv. ótakmarkaður arð
greiðslumöguleiki úr hlutafélög
um. Það var þetta, sem samtök
in voru að benda á. Síðan var
þessu svo breytt í meðförum
Alþingis, fyrst með 20% þaki,
en síðan fór þetta niður í 10%
þak, þar sem arðgreiðslumögu-
leiki verði einskattaður.
Þannig er ekkert samhengi í
þessum skrifum landssamtak-
anna, skrifuðum 25. febr. og
frv. í núverandi formi, enda þótt
Ólafur Björnsson teldi svo vera
og gengi þar með út frá alröng
um forsendum.
Eitt af því, sem tekið hefir
góðum umskiptum undir með-
ferð málsins, er söluhagnaður
af lausafé og fasteignum. Er
nú alveg felldur niður hagnað-
ur af sölu lausafjár eftir 4 ára
eignartíma og á fasteignum eft
ir 6 ára tíma. Áður komu 25%
krón/uihagnaðar til viðbótar tefkj-
um viðkomandi.
FASTEIGNASKATTAR
Gott er einnig, að rýmkað
skuli enn meir um skattlagn-
ingu við sölu húsnæðis einstakl
inga.
Sannleikurinn er sá, að auk-
in krónutala í okkar verðbólgu-
þjóðfélagi við sölu t.d. fasteigna
er í fæ3tum tilvikum hagnaður,
heldur er seljandinn að fá
minni en fleiri krónur, líklega
oft óbreytt verðmæti, sem al-
gjörlega er út í hött að skatta,
eins og fyrirhugað var. Fer því
vel á, að þessu hefir verið kippt
burtu úr frv.
Ég get ekki látið hjá líða í
þessu sambandi að lýsa undrun
á því, hversu fasteignaeigendur
eru oft lítils metnir sera slíkir
í umræðum, og þeir taldir
heppilegir til skattlagningar.
Þetta er í fyllsta máta ein-
kennilegt, þar sem svo stór hluti
íslendinga eiga sínar eigin íbúð
ir, líklega hlutfallslega fleiri
fasteignaeigendur en annars
staðar í veröldinni. Við 1. um
ræðu þessa máls ræddi fjár
málaráðherra þetta sérstaklega
og gekk út frá því sem vísu, að
fasteignaskattar yrðu verulega
hækkaðir, þegar endurskoðun á
tekjum sveitarfélaga fer fram á
næstunni í framhaldi af þessu
frv. Ef það yrði nú ofan á við
þessa endurskoðun, sem líklega
er falin sömu embættismanna-
nefnd, sem nú hefir skiiað af sér
hluta af starfi með því frv.,
sem hér var lagt fram, nema
henni verði þá breytt samkv.
áskorun minni, þá efast ég stór-
lega að slíkt frv. um stóraukna
fasteignaskatta fengi betri mót-
tökur hjá hinu virðuiega AI-
þingi heldur en nú hefir orðið
raun á með þetta frv.
Auk allra þeirra einstaklinga,
sem slíkir skattar myndu bitna
á, yrði þó þunginn hvað mest
ur á þeim er hlífa skyldi, þeim
sem ekki hafa getu til þesa að
eiga sjálfir þak yfir höfuðið.
Ef stórauknir fasteignaskattar
yrðu teknir upp, þá myndi
leiguhúsnæði verða að hækka
að sama skapi og kæmi þvf
niður á þeim verst settu í þjóð
félaginu. Eins og ég sagði áðan,
þá hefi ég gert þetta að um-
talsefni hér nú vegna ummæla
fjármálaráðherra, einnig þar
sem þessi hugsun er ofarlega í
huga sumra sveitarstjómar-
manna, sem væri kært að fá
meira fé til ráðstöfunar.
ÖNNUR ATRIÐI
Nokkur eru þau ákvæði enm
í þessu frv. þrátt fyrir allar
þær breytingar, þar sem ekki
hafa féngizt lagfæringar, enda
óskiljanlegt hve það hefir bland
azt inn í hugi embættismanna
þeirra sem sömdu frv., að nauð
syn bæri til að taka þar inn
svo margar breytingar, sem ekki
hafa neitt með tilgang frv. að
gera þ.e. í beinu framhaldi af
inngöngu okkar í EFTA og yfir
lýsingu þá er ríkisstjórn gaf þar
að lútandi.
Afgjaldskvaðarákvæði samkv.
18. gr. fr. er eitt af þessum
furðuákvæðum. Annað — skatt
lagning bóta vegna altjóns sam
kv. 4. gr.
Gengistap uppfært sem eigin
eign samkv. 12. gr. mætti nefna
ásamt nokkrum atriðum til við
bótar, sem tilgangslaust er að
rifja upp, eins og nú er komið.
Menn hafa velt því fyrir sér,
hvort þær breytingar, sem nú
verða væntanlega gerðar á
skattalögum gætu stuðlað að
því, að menn stofnuðu til margs
konar starfsemi í félagsformi
t.d. hlutafélaga samkv. A-kerfí
með það fyrir augum að fá
skattfrjálsan frádrátt í formi
arðs fyrir sig og maka sinn t.d.
endurskoðandi stofnaði hlutafé-
lag um sína atvinnu, skósmiður
inn, tannlæknirinn eða jafnvel
að heimilishald færðist í A-
hlutafélagsformi vegna skatta-
ívilnana. Fj árhagsnefnd fékk til
viðræðu við sig m.a. ríkisskatt-
stjóra. Hann taldi sig hafa ráð
undir rifi hverju og getu til
þess að setja undir mismunandi
leka á skattkerfinu, Þannig
ætti að vera óhætt að treysta
embætti hans í slíkum málum,
ef menn reyndu að misnota þau
ákvæði, sem frv. gerir ráð fyrir
um skattfrjálsan arð A-félaga.
Frjálsleg ákvæði á félagsform
um tel ég til mikilla bóta og
fyrirmyndar. Gott væri, ef ein-
staklingar gerðu meira að því
og skildu betur nauðsyn þess að
vinna meira og betur saman.
Einstaklingshyggja hjá okkur ís
lendingum er allt of mikil. Það
æm okkur vantar, eru einmitt
stærri rekstrareiningar, ekki að
hver og einn sé að hokra í Sínu
horni. Sú stétt manna, sem hef
ir skilið þetta á allra síðustu
tímum, eru íslenzkir verkfræð
ingar, sem fjölmargir hafa nú
stofnað til félagsstarfsemi um
kunnáttu sína og störf á félaga
grundvelli.
Það er gefið mál, að með fé-
lagslegri samstöðu næst betri
árangur fyrir þjóðarheildina og
einstaklingana sjálfa. Þetta á
við bæði hvað viðkemur verk-
fræðingum og öðrum, sem
einnig hafa aðstöðu til að starfa
einir síns liðs. Ólafur Bjömsson
tók dæmi um Jón Jónsson í
hlutafélagsfarmi, sem ég átti
erfitt með að skilja, og tel þvl
ekki ástæðu til að ræða.
Skattfrelsi takmarkaðs hlutj
arðs úr A-hlutafélögum er að
mínum dómi uppörvandi til auk
innar hagsýni og félagslegrar
uppbyggingar, sem okkur íslend
ingum er bráðnauðsynleg. Margt
fleira mætti ræða í sambandi
við þetta frv. en ég vil hlífa
þingdeildarmönnum við lengri
ræðu.