Morgunblaðið - 08.06.1971, Qupperneq 29

_____________________________________
MORGUNBLA.ÐCÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. JÚNt 197i
29
Gunnar Bjarnason.
Gunnar Bjarnason, Hvanneyri:
Styrkja og niðurgreiðslustefnan
Landbúnaðurinn er í dag mjög
mikið styrktur, og hann þarfn-
ast stuðnings. Hins vegar má
spyrja, hvort rétt sé að styrkja
hann á þann hátt, sem gert er,
hvort t.d. sé rétt að nota styrk-
ina til að knýja á um aukna
framleiðslu. Taka má dæmi.
Vegna óþurrka í einum lands-
hluta nýlega var bændum veitt
mjög hagkvæmt lán, 200—300
miilj., sem skyldi varið til kjarn
fóðurkaupa. Menn fengu þvi að-
eins þetta fé, að þeir keyptu
fyrir það erlent kjarnfóður til
að breyta því aftur í mjólkuraf-
urðir, sem svo þurfti að flytja
úr landi með opinberum styrk.
Eftir slíkt sumar var búizt við
verulegum samdrætti í mjólkur-
framleiðslu bænda á þessum
landshliuta, og menn settu á svið
ýmis úrræði, sem gera skyldi til
að firra Reykvíkinga mjólkur-
skorti og óþægindum af
þeim sökum, t.d. ætluðu mjólkur
búin með snil'librögðum að
hræra smjöri (úr smjörfjallinu)
og undanrermudufti úit í vatni
og gera þannig nothæfan drykk
í skortinum. Þegar svo kom-
ið var fram að jólum, kom i ljós,
að það varð talsverð aukning í
mjólkiirframleiðslu þessara hér-
aða, svo að það kom aidrei tii
að nota þessi tæknibrögð. Skilj-
anlegt er þetta. Bændur gátu
þarna fengið mjög hagkvæm
lán, afborgunarlaus í 3 ár og
með vægum rentum. Þeir gátu
hins vegar ekki hagnýtt sér kjör
in nema gegnum mjólkurfram-
leiðslu úr erlendu kjarnfóðri.
Mjólkin gaf þeim peninginn í
hendur. Hefði ekki í þessu til-
viiki verið hagkvæmara fyrir
atia aðila, bændur rikið og þjóð
ina að greiða bændum þessi lán
beint í vasann. Þeir gátu þá
farið með peningana til víxla-
greiðslu eða til vélakaupa, en
þurftu ekki að bíða eftir þeim,
unz mjólkurbúin greiddu þá fyr
ir framleidda vinnsliunjólk.
Fleiri dæmi má taka, sem sýna
og sanna, að það er nauðsyn-
iegt að endurskoða styrkjapóli-
tlíkina. Hins vegar verður það
varla gert nema með hliðsjón af
breyttri byggðaþróunarstefnu.
Sem dæmi má nefna. Ef það
kæmi í ljós við rannsókn, að ein
ir 500 bændur, sem búa við slæm
ar aðstæður, lélegar samgöngur,
rafmagnsleysi, illan húsakost og
amnað álikt, auk þeas e. t. v.
komnir til ára sinna og orðnir
þreyttir, myndu vilja selja jarð-
ir sínar á viðunandi verði, ég
nefni 1 milljón á hverja
Jörð sem dæmi. Ef nú slík kaup
væru gerð á haustdegi, búistofni
lógað og jarðirnar teknar úr
ábúð sem ríkiseign, þá væri of-
framleiðslu vandamálið úr sög-
unni. Ef þetta kostaði 500 miMj-
ónir króna, þá gerir það tæp-
lega tveggja ára framlag hins
opinbera til útflutningsupp-
bóta. Auðvelt væri að taka lán
til tveggja ára til að leysa vand
ann. Fjárhagslega er þetta auð-
leysanlegt, en hvernig má búast
við, að hinir stefnuráðandi aðil
ar, Búnaðarfélagið, Búnaðarþing
og Stéttarsambandið, tæki svona
máli. Að líkindum yrði þetta
ofsalegt tilfinningamál, og mik-
ið má vera, ef það ylli ekki
sprengingu á einhverju mann-
virkL
Hinar geysilegu niðurgreiðsl
ur á vöruverði, eru annað
vandamál, sem ekki getur orðið
til langframa. Hvernig á að
losna undam því fargi bæði fyrir
bændur, ríki og neytendur. Oft
er um það deilt, hvort hér sé
um að ræða neytendastyrki eða
styrki til bænda. Svarið í því
efni er augljóst. Niðurgreiðsla á
búvöru að heimsmarkaðsverði
er styrkur til bænda, en sé verð
lagið greitt niður fyrir heims-
markaðsverð, þá er það styrk-
ur til neytenda. Annars eru
þetta fjárhagsráðstafanir, sem
hafa almennt gildi fyrir efna-
hagslíf þjóðarinnar.
Niðurgreiðslur á vöru undir
útsöluverð þeirra er hásikalegt,
getur auðveldlega boðið heim
hættu á glæpsamlegu athæfi.
Sli'kt er hreint neyðarástand.
1 sambandi við offramleiðsl-
una má benda á amerísku meg-
inregluna sem kennd er við s.n.
„jarðbanka". Rei'knað var út,
hversu bændur högnuðust mikið
á hverjum hektara (ekru) af
ræktuðu hveiti. Ríkið vildi ekki
greiða þeim fyrir útlagðan
kostnað, heldur aðeins, það sem
þeir báru úr býtum með því skil
yrði, að landið yrði hvílt eða
tekið úr ra-ktun. Ef þessi skyn-
samlega aðferð væri tekin
hér til framkvæmdar tii að losa
okkur úr sjálfheldu með offram
leiðsluna, þá gæti dæmið litið
þannig út. Það lætur nærri, að
framleiðslubústofh okkar sé því
sem næst 80.000 framleiðslukú-
gildi (40.000 mjólkurkýr og
8000,000 ær). Ef offramleiðslan
er 10%, þá þurfum við að fækka
bústofni um 8000 framleiðslukú
gildi. Meðal kúgildi gefur bónd
anum um það bil 30 þús. krónur
brúttó. En á þetta leggst vinnu-
kostnaðurinn, svo að nú yrðu
greiddar úr ríkissjóði um 350
milljónir króna til verðuppbóta
á útfluttar landbúnaðarafurðir.
Ef ameríska reglan væri notuð,
og kemur hún bændum engu sið-
ur vel, en ríkissjóði og þjóðinni
allri væri hún til mikiUa hags-
bóta, þá mætti leggja tfl grund-
vallar, hve visitölubúinu eru
reiknaðar miklar launatekjur af
hverju framleiðslukúgildi. Mið-
að við 31.8. 1970 lítur dæmið
sem næst þannig út: Bóndinn
kr. 11,300,- húsfreyjan kr. 1.700.-
aðrir ca kr. 1.750.- eða samtals
kr. 14,750.-. Væri nú bændum
greidd þessi upphæð beint í
styrk fyrir hverja mjólkurkú,
sem hann fækkaði á fóðrum eða
íyrir hverjar 20 ær, sem hann
færi með á sama hátt, þá mundi
þessi „framleiðsluhömlunar-
styrkur" ekki kosta meira en
um það bil 118 milljónir króna
(14,750 x 8,000), sem er nálega
þriðjungur af þvþ sem nú mun
þurfa að greiða. Hvernig þess-
um ráðstöfunum yrði hagað, er
svo annað mál, sem ekki er unnt
að fara út í hér, en þar koma
margar leiðir tfl greina.
Svona má taka dæml um það,
hvernig almannafé er varið til
„hagsbóta" fyrir bændur, það er
fulllkomin ástæða að endurskoða
málin frá grunni. Þeir, sem nú
sitja og starfa í þessu flókna
kerfi, virðast oft vera hættir að
hugsa um uppistöður þess og
grundvöiL en einbeita sér við
að .„smyrja hjól og legur maskin
unnar.“
K.ÍARNFÓÐUBSTEFNAN
Þótt þetta mál kunni í fljótu
bragði að virðast litið í sniðum
þá er svo ekki, heldur er hér
um að ræða stórmál og framtíð-
armál, sem skiptir búskapinn
meira i rekstrarkostnaði en öll
notkun aðkeypts áburðar.
Ráðandi stofnanir í þess-
um efnum virðast ekki sjá ann-
að cn innflutning á erlendu
kornfóðri. Þar ræður Búnaðarfé
lagið og Sétttarsambandið stefn
unni. Hin bændasamtökin, sem
standa á bak við S.Í.S., Mjólk-
urfélagið og Fóðurblönduna h.f.
munu ekki marka stefnu í þess-
um efnum, heldur fylgjast þau
með þvi sem Búnaðarþing og
Stéttarfélagsíundir bænda sam-
þykkja og reyna að aðlaga sig
þvi. Hjá þessum stefnuráðandi
samtökum hefur aðaláhugamálið
í kjarnfóðurverzluninni nú á síð
ustu árum verið það, að koma
hér á ríkisverzlun með kjarn-
íóður að dæmi Norðmanna.
Nærfellt' allur fóðurbætisinn-
flutningur hér er í höndum
verzlunarfélaga bændanna
sj álfra. Það xnætti með sama
rétti biðja Alþiingi að leggja
samvinnufólögin niður og fá rík-
isverzlun i 9taðinn.
Það er örðugt að átta si.g til
fulls á þvi, hvað það er, sem
raunverulega vakir fyrir
þessum mönnum innan Búnaðar-
félagsins og Stéttarsambandsins.
Þetta kjarnfóðurmál hef-
ur aðra og miklu veigameiri
þætti. Það er hægt að sanna það
með fræðilegum rökum, að við
getum notað innlent efni nær al
gerlega til fóðurbætisfram-
leiðslu. Verulegur hluti hennar
yrði grasmjöl, sem hér má með
hagfelldu móti framleiða í hlýju
og gróðursælu héruðum landisins
aflt frá Þjórsá austur að Fljóts-
dalshéraði. Önnur innlend efni I
kjarnfóðrið eru fiskimjöl, hvers
konar mörfeiti og fiskiolíur.
Við erum algerlega háðir er-
lendu verðlagi með kornfóðrið,
sem við flytjum inn, og getur
farið svo innan tíðar með það,
eins og nú blasir við með olíurn
ar á heimsmarkaðinum. Það ligg
ur beinast við að metta heims
sultinn með korni. Þaðmábrosa
að því, þegar við erum að senda
íslenzkt mjólkurduft tfl svelt-
andi þjóða. Miklu hefði það ver
ið betra fyrir þetta sveltandi
fólk, að við hefðum sent þvi
kornfóðrið ósnert, sem hér væri
skipað á land til að framleiða úr
því mjólkurduftið.
1 biii kynni íslenzkt kjarnfóð
ur að vera eitthvað dýrara á
markað en ótollað innflutt korn.
Danir hafa í áratug toflað inn-
flutning á korni í því markmiði
að breyta búvöruframleiðslunni
hjá sér. Með því móti þrengdu
þeir að hinni óhagkvæmu smjör-
framleiðslu og bætti samkeppn-
isaðsböðu fyrir heimafrandeitt
grasmjöl og korn. Útflutningur
þeirra á þessum jarðargróðri er
vaxandi en smjörútflutningur-
inn minnkandi.
Eitt af brýnustu rannsóknar-
efnunum hér, fyrir utan kal
rannsóknirnar og áburðartil-
raunir, er þetta stóra verkefni:
framleiðsla á kjarnfóðri í land-
inu sjálfu. Nú notast tiL þessa
tnnfhitninigs 400—500 mifljónir
króna á ári og fer vaxandi. Bet-
ur væri þessum gjaldeyri varið
til annars, og betra væri fyrir
bændur að draga úr framleiðslu
á kjöti og mjólk en íramleiða
I þess stað sjálfir kjarnfóð-
ur handa fénaði sínum.
BY GGÐ AÞRÓUN ARSTEFN AN
Byggðaþróunarstefna okkar
hefur verið mjög óljós fram
á síðustu ár. Það hefur verið
lagt fé frá einstaklingum og
hinu opinbera gagnrýnislaust í
býli, sem sýnilega háfa enga
framtið átt. Afdala- og útnesja-
býli hafa hér verið í margra
augum eins konar „heilagar
kýr“. Sums staðar væri fræði-
lega rétt að leggja heila hreppa
í eyði. Á öðrum stöðum væri til
gagns fyrir sveitirnar að kaupa
afréttarbýli úr byggð, jafnvel
heila hreppa, beinlínis til að
auka sumarafrétt og tfl að
stöðva öntröð og uppblástur.
Býlafækkun í landinu verður að
framkvæma eftir fræðflegu
mati óháðra aðila. Sérvizka
hópa og sérhyggja einstakflnga
verður þar að vlkja, og menn
verða að sætta sig við lög og
góðar reglur.
Mikilvægasta málefni byggða-
þróunar og byggðaverndar eru
þorpsniyndanir við heita staði
sem víðast í lifvænlegum byggð
um. 1 þessum þorpum þarf að
koma upp iðnaðarfyrirtækjum.
Það þarf hvorki mikla þekk
ingu né hugkvæmni til að finna
svona þorpum iðnaðarverkefni.
Fari menn þvert í gegn um
Evrópu og skoði inn í þann
grúa af smáborgum og þorpum,
sem þar lifa af hinum fjöibreyti
legasta iðnaði, þá ættu menn
ekkert að óttást um framtíðar-
möguleika slíkra byggðakjarna.
Ef við getum selt peysur til
Rússlands fyrir 100 mifljónir
króna, þá er fátt til fyrirstöðu
að margfalda þetta magn og
selja til fleiri landa. Vefnaður
og spuni er vafalaust hentugur
iðnaður fyrir íslendinga. Við
höfum stundað þessa iðju frá
upphafi landSbyggðar. Uliarfjöll
enn stærri en smjörfjöll eru til
víða í heiminum. Vdð þurfum afls
ekki að einskorða vefjáriðnað
okkar við innlenda ufl. Auk
þess er gerviþráðurinn, sem við
gætum Mka framleitt hér innan-
lands. Nýlega hefur einnig ver-
ið bent á, að hér má framleiða
úrvalsgott byggingarefni úr
hafragrasi og öðrum gróðri, sem
rækta má takmarkalítið á sönd-
unum í Rangárvaflasýslu.
Farsæld í byggðaþróim mun
engu að siður byggjast á iðnaði
en landbúnaði. Þessu er mikil-
vægt að gera sér grein fyrir.
Umhverfis iðnaðarkjarnana
blómgast svo bændabyggðir sl!
beinni neyzluþörf fólksins.
Verði þannig tekið á málum,
mun öll strandlengja Islands
verða jafn ágæt og þjóðinni
nytsamleg. Landkostirnir eru
jafnvel mestir, þar sem minnst
er nú aðhafzt vegna samgöngu-
leysis og hafnleysis. Ég hef lengi
verið sannfærður um, að ekki
aðeins Dyrhólahöfn eigi framtíð
á borð við Hafnarfjörð og Kefla
vik, heldur yrði jafnt þörf og
nytsöm höfn, sem gera mætti við
Ingólfshöfða í Öræfasveit. Það
Mtur helzt út fyrir, að Þórólfur
heitinn smjör sé enn einn á báti
um að hafa skilið ágæti Suður-
landsins. Við erum ennþá með
hugann og mest allt fjármagn
okkar á Vestfjörðum, Norður-
landi og Austfjörðum fyrir ut-
an Reykjanessvæðið.
STJÓRNUN
LANDBÚNAÐARINS
Heildarstjórn landbúnaðar-
mála er engin til lengur. Bún-
aðarþing var það frá aldamót-
um og fram um 1940. Síðan eru
komin landsfélög um ýmsa sér-
þætti landbúnaðarins, fjöldi op-
inberra stofnana, sem hver otar
sinum tota, og allt er þetta laus
lega tengt landbúnaðarráðuneyt
inu sem helzt „fungerar" sem vel
viljaður peningaútvegari ttl
hinna ýmsu stofnana. Þetta var
svona í nágrannaiöndunum fram
á 3. tug þessarar aldar. Búnað-
arsamtök héraðanna hafa tekið
við af landsfélögunum, sjs.
Landshusholdningsselskabet i
Danmörku. Selskabet for Norg-
es vel o.fl. Spursmálið nú er
staða Búnaðarfélagsins, þegar
Stéttarsamband bænda hefur
hlotið sinn örugga sess I þjóð-
félaginu. Búnaðarsamböndin
gætu haft beint samband við
landbúnaðarráðuneytið um fjár-
styrki til starfa, og í búnaðar-
samböndunum eiga ráðunautarn
ir fyrst og fremst að vinna. Það
þarf á ný að myhda sterka mið-
stjórn í landbúnaðarmálum, sem
samanstendur af sérfræðingum
og stjórnmálamönnum, en þá
skyldi gjarnan velja úr hópi
bænda á Alþingi. Pólitiskir þing-
menn setja landbúnaðarlöggjöf-
ina, og pólitískir ráðherrar eru
ætið yfirstjórnendur þessara
mála. Það væri þvi eðlilegt, m9
miðstjórnin væri innan ráðuneyt
isins, ef vilji er til að endur-
bæta þetta kerfisbákn og skapa
I nýja landbúnaðarstefnu.
Skrifstofustúlka
Iðnfyrirtæki vill ráða skrifstofustúlku, til almennrar skrif-
stofuvinnu, svo og símavörzlu. Vélritunarkunnátta æskileg.
Þær sem vildu sinna þessu, sendi umsókn til afgreiðslu
Morgunblaðsins, ásamt upplýsingum um menntun og fyrri
störf, fyrir 15 júní, merkt: „15. júní—1971 — 7189",
i