Morgunblaðið - 17.06.1971, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. JÚNl 1971
Við þurfum 30 skut-
togara í ferðamálin
eftir Harald J. Hamar,
ritstjóra Iceland Review
Eftirfarandi er framsöguer-
indi flutt á ferðamálaráð-
stefnunni á Isafirði í maíbyrj-
un. Var þar f jallað um þróun
ferðamála næstu tíu árin.
Margt bendir til þess að upp-
haf þessa nýja áratugar marki
tlmamót í íslenzkum ferðamálum.
Það er a.m.k. ástæða tíl að ætla
að við séum nú í kaflaskiptum
— enda ekki æskilegt að prjóna
mikið aftan við þann kafla, sem
við ættum að geta skUið við,
heMur byrja nýjan og viða-
meiri.
Þessu má líkja við góða bók.
1 upphafskaflanum kynntumst
við sögusviðinu og fáum
grófa mynd af aðalpersónunum.
Eftír það er ekki ástæða til að
teygja lopann, heldur byrja
annam kafla og kafa dýpra
S efhið, draga fram einstök atriði,
sem smám saman mynda
eina stóra heild, jafnvel heim út
af fyrir sig — þar sem nýjum
persónum er ætlað sitt rúm og
ákveðin viðfangsefini, sem gera
söguna litríkari og áhuga-
verðari..
Þessi upphafskafli var saga
brautryðjendastarfsins í ferða-
málum okkar — og við verðum
að líta svo á, að nú sé þvi að
Ijúka. Og kaflamum lýkur
einmitt, þegar lesamdinn ger-
ir sér Ijóst, að þetta er alvöru-
saga, raunveruleiki. Þetta eru
ekki draumórar. — Nú virðist
vakinm almennur skilningur á
hagnýtu gildi þessarar atvinmu-
greinar fyrir heildina. Framtíð-
arbollaleggingar og spár um
ferðamamnastraum og afrakstur
eru ekki lengur dagdraumar í
vitund fólks — og æ fleiri eygja
nú verkefni fyrir sig á sviði
ferðamála. Þetta brautryðjenda-
starf tíltölulega mjög fárra hef-
ur borið árangur — loks-
ins. Þess vegna getum við nú
byrjað nýjan kafla, endurmetið
aðstæður, lagt grundvöU að
nýrri og víðtækari þróun —
bjartsýnni, og vonandi viðsýnni
en áður.
ÞÖRF A STÓRHUG VfÐSÝNI
OG SAMSTILLTU ATAKI.
Þróun ferðamála á Vestur-
löndum síðastliðinn hálfam
annan áratug hefur orðið örari
og lamgtum stórfelldari en al-
mennt var gert ráð fyrir, enda
eru samgöngur og ferðamál
viða orðim gífurlega viðamikil
atvinmuigrein. Og fjárfestingar
áformin eru nú þvílík, að
mærri stappar að það, sem í
vændum virðist sé ótrúlegt.
Þessi þróum hefur sem betur
fer ekki farið fram hjá okkur
að ölliu leyti.
Hún birtist fyrst og fremst í
Vaxandi flugflota, siauknum
ferðamannastraumi hingað og
'ánægjulegri viðbót við hótel
rými nú allra slðustu árim, eink-
um í Reykjavík. En fjölbreytni
i ferðaþjónustu hefur ekki vax-
ið að sama skapi. Hinn vaxandi
straumur hefur rummið að mestu
um vanabundinn farveg þótt
hægt sé að nefna undan-
tekningar — sem betur fer.
Þamnig var t.d. fyrsta bilaleigam
stofnuð hér fytrir liðlega tíu ár-
um með tveimur eða þremur bíl-
um. Nú eru þessir leigubílar á
þriðja hundrað í höfuð-
staðnum — og vafalaust hefðu
ýmsar aðrar greinar getað vaxið
að sama skapi, ef þær hefðu
fæðzt.
En í upphafi nýs kafla ferða-
málasögunnar, þegar braut-
ryðjendatímabilinu lýkur —
og stefna þarf að örari vexti og
víðtækari, er það grundvallarait-
riði að okkur takist að brjóta
af okkur fjötra hirns vama-
bundna hugsanagamgs, horfa
mót framtíðinmi af stæni sjómar
hóli, temja okkur að ffita á lamd-
ið sem hluta af stórri heild
fremur en að frjósa föst í kemn-
imgunni um takmarkaða mögu-
leika afskekktrar eyjar í
Atíantshafi. Að sjálfsögðu
byggjum við á femgimni reynslu.
En möguleikarmir eru ekki nema
að litiu leyti fólgnir í landinu
sjálfu, heildur því sem við sköp-
um sjálf við þau skilyrði sem
hér eru.
Þetta getur ekki gerzt hér, er
oft sagt, þegar greimt er frá
óhugnamlegum atburðum í út-
löndum. Svo vakna menn upp
við vomdan draum einn góðam
veðurdag: Þetta gat þá gerzt —
líka hér.
Sama máli gegnir um gagnleg-
ar framkvæmdir, sem við sjáum
eða heyrum um erlendis, og
téljum okkur sjálfum ofviða.
En hér er lika hægt að gera
ótrúlegustu hlutí, þegar stórhug
ur, víðsýni og samstiillt átak
faira saman. Með þvi huigarfari
ættum við að hef ja nýjan kafla
í ferðamálum okkar.
ÞREFÖLDUN — OG
JAFNVEL MEIRA.
Það er löngu Ijóst, að æski-
legur ag eðlilegur vöxtur getur
ekki lenigur grundvallazt á sum-
arvertíðinini eimni. Gullfoss og
Geysir eru ágætír, en nú þarf
nýjar hugmytndir, stóraukna
fjölbreytni í þjónustu, endur-
skipulagningu og samræmdar að
gerðir á f jölmörgum sviðum.
Miðað við hina öru þróun úti
í heimi er stöðnun sama og aft-
urför, hægfara þróun getur jafn
gilt stöðnun. Nú á tímum eru
framfarir hraðar. Þjóðir, sem
vilja stjóma þróumimmi, virkja
straumana og gera áætlun um
nýtingu möguleikamna, bíða t.d.
ekki með ráðagerðir um flug-
stöðvarbyggingu við aðalflug
völl sinm þar til farþegastraum-
urimm (sem var fyrirsjáamlegur)
hefur sprengt gamlan timbur-
hjall utan af sér. í Maðafrétt-
um sjáum við að bygging flug-
stöðvar á Kefllaviikurfluigveli
tekur fjögur ár efltir að byrjað
verður. Á þessu ári er reiknað
með allt að hálfri milljón far-
þega á KeflavíkurflugveM, ár-
ið 1975 nálgast þeir milljón.
Verður þá væmtanlega búið að
bæta mörgum kössum við flug-
stöðvarbygginguna gömlu. Það
eru til ýmis dæmi um meiri
framsýni í ferðamálum á Vestur-
löndurn.
Og það eru einmitt þessi fá-
dæma rólegheit ýmissa op-
inberra aðila, sem fólki starf-
andi að ferðamálum hefur gram-
izt — og stundum sámað. Þau
eru letjamdi en ekki hvetjamdi.
Framtíðarspár segja (og ég
vitna hér til Þorvalds Eliasson-
ar, sem að tilhlutam Ludvigs
Hjálmtýssonar, formamns Ferða-
málaráðs, gerði spá um þróun i
ferðamálum til 1980), að í lok
þessa áratugar gæti árlegur
fjöldi erlendra ferðamanna á ís-
landi kamizt upp i 150 þúsund.
Með öðrum orðum — að ferða-
manmastraumurinm geti auð-
veidlega þrefaldazt á tíma-
bilinu. Sjálfsagt gæti þró-
unin orðið örari, ef við Islemd-
imgar hefðum bolmagn til
þess að gera viðeigandi ráðstaf-
anir — eða hefðum dug til þess
að ráðast i ýmsar fjár-
frekar framkvæmdir ag aflla til
þeirra fjármagns frá ýmsum
aliþjóðastofnunum og sjóðum,
sem starfa á þessum vettvangi.
En látum okkur nægja 150 þús-
umdir í bili, því verkeflnim eru
næg þótt víð gerðum ekki amn-
að em að búa okkur undir þá
aukningu.
Það er óþarfi að eyða löngum
tíma í að ræða augljósa þörf á
auknu gistírými jafmt og þétt —
og, að gistirýmið verði ekki auk-
ið til mtma nema að hægt verði
að nýta það töluverf utan há-
amnatímans.
Það er ieitt til þess að vita, að
um árabil varði þjóðin geysi-
miklu fé til byiggimgar • fé-
lagsheimila um allt land — og
að þessi hús stamda flest mjög
lítið notuð allan ársins hring og
þjóna ferðamálum ekkert. Það
er dapurlegt. Hins vegar er það
ámiægjuefni að nýbygtgðar heima
vist'ir skólanna eru nú gerðar
einnig tíl sumargistingar, sem
verður mj'ög veigamikið atriði í
framtíðinmii. Það virðist eðlilegt
að hótelbyggingar framtiðaurinn-
ar yrðu samkvæmt heildarfjár-
festingaráætlun, sem næði yfir
allt landið — þar sem höfð yrði
hliðsjón af annarri aðsitöðu til
ferðaþjónustu, frá náttúrunnar
hendi og þeirri, sem hægt yrði
að skapa á hverjum stað.
Haraldur J. Hamar
HIN ÍSLENZKU SÉRKENNI
Eln er nóg að auka flugvéla-
kost og reisa ný hótel tiil að
þjóna æ vaxandi ferðamanna-
straumi? Nægir þetta tvennt
okkur til þess að auka
heimsóknir og laða að okkur
þann fjölda af ráðstefnum, sem
við þurfum að fá hingað í vax-
andi mæli utan háannatímans?
Ég held að það sé einmitt hér,
sem ekki er sízt þörf
nýrra hugmynda. Að hausti,
vetri og vori er ekki hægt að
bjóða miðnætursól, fuglalif við
Mývatn, ferðir um óbyggðir,
jafnvel ekki Gullfoss og Geytsi.
Þess vegna er þörf á að skapa
nýja hlutí, sem fólk getur notið
allan ársins hring — jafnvel það
athyglisverða hluti, að orð fari
af. Menn eru yfirleitt sammála
um að ekki sé hægt að halda at-
hygli gesta í Reykjavik nema í
háifan annan — og í mesta lagi
tvo daga. Og það er jafnvel erf-
itt að drepa tímann á kvöldin
nema heimsóknina beri upp á
helgi, eða að sérstakar ráðstaf-
anir séu gerðar af hálfu helma-
manna. Þetta þarf að breytast.
Aðkallandi er að ráða
með einhverjum hætti bót á þvi
fyrirkomulagi að helztu dans-
og skemmtistaðir eru aðeins
opnir undir vikulokin og um
helgar — og á ég þá einkum
við höfuðstaðinn. Ekki er ólík-
legt að aðsókn íslendinga
sjálfra jafnaðist yfir vik-
una smám saman eftír að Ijóst
yrði að hægt væri að dansa aðra
daga en föstudaga og laug-
ardaga. — Sumarleikhúsið, sem
starfaði í fyirrasumar — og
væntanlega aftur í sumar,
á vonandi framtíð fyrir
sér — og ekki er ólík-
legt að útfærsla þeirrar hug-
myndar með tizkusýningum,
þjóðdönsum, kvikmyndum og
öðrum viðbótum gæti innan tíð-
ar starfað ailan ársins hring í
Reykjavík, og væri það vel.
Ánægjuleg þróun hefur orðið
í veitingahúsarekstri. Ef eitt
hvað ætti að finna að, væri það
helzt að flestir hinna nýju og
vistlegu veitingiasala gætu í
rauninni verið í hvaða
landi sem er. Mönnum hefur
sézt um of yfir hin íslenzfcu sér-
kenni, sem geta skapað nýtt og
flrábrugðið andrúmsloft, sem er-
lendir gestir eru einmitt oft að
leita að. Þróunin stefnir mikið
til hins fábrotna og flrumstæða
í stíl og btee og í flramtíðinni
væsri ekki óeðlilegt að taka
meira tiilit til þess. Við eigum
eitt ágætt dæmi — þar
er Naustið.
AUKIN FJÖLBREYTNI
NAUDSYNLEG
Barþjónar hafa árlega sam-
keppni um gerð kokteila.
Væri ekki lika þörf á að mat-
reiðslumenn kepptu áriega í
gerð fiskrétta? ÆJtti það ekki að
vera eiitt aðalsmerki veit-
ingahúsa okkar að hafa á boð-
stólum úrval frábærra fisk-
rétta. Margir gestir hafa í huga
að reyna nú einu sinni þennan
margumtalaða íslenzka fisk.
Það er ekki alls staðar að
fólM gefst kostur á að baða sig
í vatni, sem kemur sjóðandi úr
iðrum jarðar. Með góðum hug-
myndum og framsetningu, gæti
þetta þetta orðið svo eftirsókn-
arvert, að ferðamenn teldu sig í
rauninni ekM hafa komið til ís-
lands nema að þeir hefðu bað-
að sig i laugavatni. Sundstöð-
unum væri kannsM hægt
að gefa einhvem sérstakan blæ
og sundlaug væri æsMIeg í öll-
um nýjum hótelum á jarð-
hitasvæðum. Þetta gæti slagað
upp í sauna í FinnJandi í vít-
und gesta.
Um leirböðin og heilsu-
hælin hefur verið talað svo
miMð ag lemgi að ekki er ástæða
til að bæta þar neinu við —
nema þá helzrt athöfnum.
Eitt er það safn sem mér
finnst alltaf vanta í Reykjavík
og gætd gefið borginni aukna
menningarlega reisn. Veglegt
myndrænt safln og minnisvarði
um sókn gamla heimsins yfir haf
ið, — landafundi — Leifs Eiriks
sonar-isaífln gætum við jafnvel
kallað það. Þáttur Islands í
þeim kafla mannkynssögunn-
ar er það merkur, að það er
beinlímis hlutverk okkar að
koma upp slíku sMni — og gera
það á þann veg, að orð færi af
víða um lönd — jafnvel svo, að
áhugamenn um þau eflni teldu
þess virði að koma himgað til
þess að sjá þann minnisvarða.
Ég vil neflna ammað áMka:
Myndrænt og listrænt, mcwiu-
mental hof helgað eldi í iðrum
jarðar. Hér höfum við einstaM
tækifæri til að eignast hlut, sem
gæti orðið heimsfrægur, ef sam-
an færi hugkvæmni, smekkvisi
og stórhugur í framkvæmdinni.
— Ég neflndi þetta lauslega á
fundi hjá ferðamálameflnd
Reykjavikur í vetur og hef haft
fregnir af því að málið hafi síð-
an verið rætt af einhverri al-
vöru.
Ég vona að hugsað verði
stórt, ef — og þegar málið verð
ur tekið föstum tökum. Að þvi
kemur vafalaust fyrr eða siðar.
Allt slikt gæfi landinu meira
gildi og gerði t.d. vetrarheim-
sókn álitlegri.
í skýrslum prófessors Alkjær
flrá 1969 getur hann þess m.a. að
hér — í landi, sem lifi næstum
á fisM — sé ekM að firnma neitt
sædýrasafn. Að sjálfsögðu
hlýtur sliM að koma hér, ekM
nein smækkuð mynd af þvl sem
til er í f jölmörgum borgum aust-
an hafs og vestan, heldur safn,
sem dregur fram helztu
sérkenni þess heimshluta,
sem við lifum I, svo sem önnur
söfln okkar. Visir að slíku safni
er þegar til í Vetsmaimaeyjum
og í Hafnarfirði er annað, en
það á langt I iand. Þetta frum-
kvæði er mjög virðingar-
vert, en það er sjálfsagt vandi
að gera slika hluti vel úr garði,
bæði þarf miMa smekkvísi og
töluvert fé. 1 þessu sambandi
kemur mér til hugar, að e.t.v.
væri hér aðstaða tíl þess að hafa
stórhveli í safni. Dærni um slíkt
þekM ég eMd flrft íMtrum
löndum. Á fyrsita stigi væri
einfaildlega hægt að hugsa sér
að loka mætti djúpri vik,
og þar væri e.t.v. hægt að safna
stærstu skepnum norðurhafa —
og við vikina að gera safln minni
sjávardýra. Ég ætia ekM að
flara út í þessa sálma nánar, en
óneitanlega er gaman að
gæla við sfliífcar hugmyndir — og
ekkert er ómögulegt, ef vilji er
í rauninni fyrir hendi.
AB STÆKKA ÍSLAND
Eitt ættum við að hafa í huga,
þegar rætt er um framkvæmdir,
sem miða að því að auka fjöl-
breytni og þjónustu í ferðamál-
um. I rauninni miðar þetta allt
að því að stækka Island — ekki
sízt fyrir felendinga sjálfa.
Hvort sem við ræðum um söfn
eða sundlaugiar, vegi eða
veitingahús, þá rrrðar aHt óhjá-
kvæmilega að því að efflta þjóð-
líf og menningu í landinu sjálfu,
færa þjóðina nær þeim heimi,
sem við lifum í, auðga og efflba
líf fólksins í iandinu. Á sama
hátt eru tryggar og tíðar sam-
göngur við umheiminn forsenda
eðlilegrar þróunar í nútímaþjóð
félagi. Að fá erlenda ferðamenn
til þess að hjáflipa okkur til þess
að efla landið á þennian hátt er
eitt igagnlegasta starf sem unnið
verður á Islandi nsesta áratug-
inn.
Og það sem gera þarf, kostar
allt jafn miMa peninga. Mér
kemur þá fyrst í hug hve snyrti
mennsku er víða ábótavant. Um
leið og við fárumst yfir mengun
frá verksmiðjum og vinnuvélum,
sést okkur stundum ytfir ruslið
í kringum húsin okkar. Það
skyldi þó ekM koma á daginn,
að hirðuleysi og skortur á
smekkvisi hjá þarra fólks, sé
aðalmengunarvaldurinn í land-
inu.
Snyrtimennska, ég tala nú
ekM um fegrun, mynda-
styttur og siðast en ekM sízt,
auknar kröfur í byggingarlist.
Allt 'gerir þetta lífið í landinu
ánægjulegra fyrir okkur sjálf og
eftirsóknarverðara fyrir útiend
inga að kynnast þvl.
Ef 1100 ára byggðarafmælið
1974 yrði til þess að við fengj-
um Þingvallahriniginn malbikað-
an, þá bæðum við bara um fleiri
a f m ælisveizl ur.
I leiðinni væri Hka æsMlegt
að útrýma einhverjum af þess-
um óvistlegu pylsusölum, sem
setja einum of miMnn svip á
ferðamáMn í landinu — fá i
þeiirra stað lítil snyrtileg veit-
ingahús eða skála, sem væru
undir ströngu heilbrigðiseflt-
iiriiti.
Á afmælisárinu verður von-
andi komið til sögunnar farþega
skip til þess að taka við af
gömlu Esju og HeMu í hinum
vinsælu hringferðum um-
hverfis landið.
Og í leiðinni má nefna ann-
an hring: Sprengisandsveg, sem
gæfi nýja möguleika fyrir Is-
lendinga sem aðra að kynnast
óbyggðum landsins. Þar sköpuð-
ust líka ný viðhorf í akstri
um landið, þá þyrfti ekM ílieng-
ur að fara sömu leiðina fram og
til baka milli suður og norður-
lands. Annars eru vegamál kapi
tuli út af fyirir sig. Við vonum
að úr fari að rætast
NÚ ÞARF AÐ TAKA MALIN
FÖSTUM TÖKUM
1 stuttu spjalli er að sjálf-
sögðu ekM hægt að drepa á
nema örfá atriði af fjötenörgum,
sem þörf er að taka á dagskrá á
næstu mánuðum og árum.
Það er þó ástæða til að nefna
hve geysi þýðteigarmiMð yrði að
koma í framkvæmd eimhverjum
af hinum góðu hugmyndum varð
andi meirihálttar aðstöðu tíl iðk-
unar vetrarlþrótta, fyrst og
fremst á Akureyri. Atiiuganir
hafa ieitt I ljós, að á Vindheima-
jöMi, steinsnar flrá Akureyri, er
m.a.s. hægt að iðka sMðaferðir
í miðnætursólinni. SlíMr mögu-
leikar væru ekM láltnir ónotað-
ir víða anmars staðar.
Þama yrði fyrst og fremst um
Framhald & bls. 21.