Morgunblaðið - 20.06.1971, Side 12

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JÚNÍ 1971
12
i.. ^rr,,,
Fyrr á öldum varð land vort
all oft íyrir búsifjum af hálfu
sjóræningja og ofbeldisseggja,
sem stunduðu verzlun og sjórán
jöfnum höndum. Var alltítt, að
slilk iðja væri stundium allviða
á heimshöfunum fram eftir öld-
um, og á sér vLst enn stað sums
staðar. Síðasta og mesta strand-
högg sjóræningja hér á landi
átti sér stað árið 1627, er alsírsk
ir sjónræningjar rændiu Vest-
mannaeyjltr og nokkra fleiri
staði við sjó á Suðurlandi og
Austfjörðum. Verður sú saga
ekki rakin hér. En eftir það
naut landi^ friðar og öryggis í
3 aldir samfleytt og nýtur raun-
ar enn. Og það undar-
lega er að varla nokkur gerði
sér grein fyrir ástæðunni, sem
þó er mjög einföld og liggur í
raiuniinni í augum uppL Allan
þennan tíma, 300 ár og raunar
lengur, var brezki herflot-
inn því sem næst einvaldur á
Gunnlaugur Jónasson:
Hervarnir Islands
Orrusttiflugvél frá Keflavik fylgist með rússneskri sprcngjuflugvél, skammt undan ströndum
landsins.
norðanverðu Atlantshafi, út-
rýrodi sjónræningjum nær al-
gerlega og efldist mjög, er stund
lr liðu fram. Mé'ð öðrum orðum,
ísland naut friðar og öryggis i
skjóli hins brezka sjóveldis.
Þetta ástand héizt óbreytt alveg
fram á 20. öld, en þá kom keppi-
nautur til sögunnar, nL þýzki
sjóherinn. AHt var þó kyrrt,
þar til fyrri heimsstyrjöldin
hófst árið 1014. Bretar sigruðu
þýzka flotann í mikilii orustu
undan Jótlandsströndum, og
yfirráð þeirra á hafinu héldu
áfram, og þar með öryggi lands
vors. Aldrei heyrði ég minnzt á
þessa staðreynd á mínum upp-
vaxtarárum, hvorki i ræðu né
riti og má af því ráða, að eng-
inn veitti þessu nokkra minnstu
athygli, hvorki hér á landi né
annars staðar. Og svo fékk land
ið fullveldi 1918 og blessaðir
sakleysingjarnir, sem þá sátu á
Alþingi, lýstu yfir algjöru og
ævarandi hiutleysi Islands í
hernaði og trúðu því, að þar
með væri öryggi landsins tryggt
um aldur og ævi. Og þó var
hin ægilega fyrri heimsstyrjöld
alveg nýlega á enda. Óhætt er
að fullyrða, að sjaldan hefir
Óraunsærri eða tilgangslausari
samþykkt verið gerð í stórmáli
á Alþingi Islendinga í þúsund
ára sögu þess. 1 raun hélt hin
ósamningsbundna og ómeðvitaða
hervernd Breta á Norður-
Atlantshafi áfram, eins og ekk-
ert hefði í skorizt. En svo komst
Hitler til valda í Þýzkalandi ár-
ið 1933 og þýzki herflotinn reis
á legg á ný. Og árið 1939 dró
til ófriðar á ný milli
Þýzkalands annars vegar og
Englands og Frakklands hins
vegar. Hér á landi lifðu menn
áhyggjulitlir i paradís heimsk-
ingjans og héldu, að hlutleysis-
yfirlýsingin frá 1918 myndi
tryggja landinu frið og öryggi.
Svo kom 9. apríl 1940, er Þjóð-
verjar gerðu innrás í Danmörk
og Noreg, en þau lönd höfðu
nær engar hervamir og
trúðu eins og við á sinar hlut-
leysisyfirlýsingar, en það not-
uðu Þjóðverjar sér, eins og
vænta mátti. Svíþjóð létu þeir
í friði vegna þess, að Svíar höfðu
þó nokkuð öflugar varnir, sem
Þjóðverjar álitu, að ekki svar-
aði kostnaðL að brjóta á bak aft
ur. En nú fór hinum ósamnings-
bundnu verndurum okkar,
Bretum, ekki að lítast á blikuna,
enda hagar svo til, að varnir
Islands og Bretlandseyja verða,
ef á reynir ekki aðskildar, Ef
verja á Bretland, þá verður líka
að verja Island. Brezka stjórnin
mun fljótlega hafa skilið þetita,
en Bretar eru jafnan nokkuð
svifaseinir og seinþreyttir til
vandræða. Auðvitað hefðum við
átt að leita hófanna, strax og
innrásin í Danmörk og Noreg
var gerð, við brezku stjórnina,
og beiðast þess, að strax yrði
sent hingað varnarlið hið skjót-
asta frá Bretlandi. En íslenzka
stjómin undi sér ósmeyk í sinni
hluitleysisparadís. Líklegt þykir
mér, að eitthvað hafi verið
ymprað á þvl eftir diplomatisk-
um leiðum, af hálfu brezku
stjórnarinnar að íslendingar
leyfðu brezkum her að setja sig
niður hér á landi í örygglsskyni,
enda þótt litið hafi heyrzt um
það opinberlega. En brezka
stjómin mun fljótlega hafa sann
færzt um, það að sammingar um
það myndu taka marga mánuði,
og Þjóðverjar myndu þá löngu
búnir að taka í sína vörzlu alla
þýðingarmestu staði hér á liandL
Ákvörðunin um, að senda her-
afla frá Bretlandi til íslands,
hlýtur að hafa verið tekin fljót-
lega, en þó liðu 4 vikur áður
en enskt hernám á Islandi varð
að veruleika, 10. mal sama ár.
Eln framámenn hér á landi og
raunar öll þjóðin líka undu sér
prýðilega og uggðu ekki að sér,
þessar örlagariku vikur. Mátti
vissulega ekki tæpara standa,
því Þjóðverjar munu einnig
h£ifa haft sínar áætlanir tilbún-
ar. Það mun alltaf verða undr-
undrunarefni i hemaðarsög-
imni, hvers vegna Þjóðverjar
hernámu ekki ísland um sama
leyti og þeir komu sér á iaggim-
ar í Danmörk og Noregi. Og
sýnir þetta öðru betur, hve hers
höfðingjar eru oft furðu-
lega skammsýnir, því Is-
land sýndi sig að vera, og er
enn miklum mun hernaðarlega
mikilvægara en Danmörk og
Noregur.
En gæfa Islands og íslenzku
þjóðarinnar reyndist meiri en
efni virtust standa tU, þessar
ðrlagaþr un gnu vikur. Æðri
máttarvöld veraldar taka stund
lun í taumana, þótt aðalstefna
þeirra sé sú, að láta mennina
vaxa að vitl og fyrirhyggju með
því, að hefta sem allra minnst
sjálfræði þeirra, — Nokkrir af
helztu leiðtogum þjóðar vorrar
og allflestir landsmenn, hrukku
illilega við, er þessir at-
burðir og gangur styrjaldarinn-
ar yfirleiitt sýndu, svo um varð
ekki villzt, frámunalegt hald-
Ieysi yfirlýsingarinnar frá 1918
um „ævarandl hlutleysi Islands
í hem>aði“. Eftirleikurinn varð
þvl, svo sem ölium er kunnugt:
Innganga Islands i Atlantshafs-
bandalagið og samningurinn við
Bandaríkin um hervemd lands-
ins. En minnast má þess, að í
sambandi við þessi mál, réðust
fylgismenn marxismans (þ.e.
kommúnistar og meðreiðarsvein
ar þeirra) á Alþingishúsið með
grjótkasti og öðrum ofbeldisað-
gerðum, þegar þingið fjallaði
um inngönigu landisins í Atlants-
hafsbandalagið. Sá svivirðilegi
verfcnaður má aldrei, aldrei
gleymast, né nöfn þeirra, sem
þar höfðu forustu á hendi.
Tveir áratugir eru nú Uðnir,
frá þvi Island hvarf frá hinni
óraunhæfu hlutleysisstefnu, og
hefir allan þann tíma notið frið-
ar og ekki orðið fyrir áreitni
frá hinni marxisku heimsvalda-
stefnu, eingöngu vegna veru
sinnar í Atiantshafsbandalag-
inu og dvalar hins bandaríska
varnarliðs í Keflavík, og yfir-
lýstri vernd Bandaríkjanna á
sjálfstæði Islands. Spádómar
andstæðinga Atlantshafsbanda-
lagsins og hervemdarinnar um
þjóðhættulegar afleiðingar
þessa fyrirkomulags, hafa
reynzt meiningarlaust gasp-
ur þeirra manna, sem vilja láta
þjóð vora ganga hinni marxísku
heimsvaldastefnu á hönd.
Aldarfjórðungur er nú liðinn
frá lokum síðari heimsstyrjald-
arinnar, og svo hefir ásókn
og ágengni hinnar marxísku
heimsvaldastefnu verið mikil, að
nær því aldrei allan þann tíma,
hefir getað talizt friðvænlegt á
jörðinni. Hið sovézka forustu-
veldi þessarar heimsvaldastefnu
hefir leynt og ljóst aukið her-
búnað sinn og seilzt eftir áhrif-
um viðs vegar um veröldina. Her
skipafloti þeirra öslar nú um
öll heimsins höf og bíður færis.
öll sjálfstæðis- og frelsis-
viðleitni í fylgiríkjum þeirra, er
umsvifalaust barin niður með
hernaðarofbelidi. Minna má á í
þessu sambandi, að I 13 daga
samfleytt, i forsetatíð Kennedys,
hékk heimsfriðurinn á bláþræði
! KúbudeilunnL Því miður átti
Kennedy heitinn, sá mæti mað-
ur nokkra sök á þessu. Hann
sóttist um of eftir fylgi hinna
svokölluðu vinstri manna í
Bandarikéunum, en þeir eru
nokkuð margir smitaðir af kenn-
ingum Karls Marx, og talaði því
stundum nokkuð ógætilega. En
um sama leyti vildi svo undar-
lega til, að í Sovétrikjunum
hafði komizt til valda maður að
nafni Krusév, sem ekki var
annað en hálfgerður kjáni og
stórgortarL Hann hélt, að hann
ætti í öllum höndum við þennan
forseta Bandaríkjanna, sem hélt
svo fallegar ræður um frið og
farsæld. Af heimsku sinni mis-
skildi Krusév svo rækilega ræð-
ur Kennedys, að honum sýnd-
lst hér vera á ferðinni einn af
„hinum nytsömu sakleysingj-
um,“ og er ekki að orðlengja
það, að hann hélt, að sér mundi
haldast uppi, að setja upp skot-
palla á Kúbu fyrir kjamorku-
eldflaugar, sem nota mætti til
að skjóta á allar helztu stórborg
ir Bandaríkjanna. En þeg-
ar honum loks varð ljóst, að
Kennedy myndi beita hervaldi
gegn þessu fádæma heimskulega
tiltæki hans, neyddist hann til,
að leggja niður skottið og hætta
við eldflaugaáformin, Meðan á
þessu stóð vissu engir nema
nánustu ráðunautar forsetans,
um hve hættulegt ástand hafði
skapazt, og það var ekki fyrr
en löngu síðar, að bók kom út
eftir bróður hans, Robert, sem
var dómsmálaráðherra í stjórn
Kennedys, þar sem hann lýsti
Ijóslega hinu gífurlega hættu-
ástandi hina 13 daga, sem ný
heimsstyrjöld vofði yfir.
En bæði um þetta leyti og
fyrr og síðar var því ósleitilega
haldið fram, af marxistum og
vinum þeirra hér á landi, að
mjög friðvænlegt væri nú orðið
I heiminum og því sjálfsagt, að
Island segði si>g úr Atlantshafs-
bandalaginu, og herinn væri lát-
inn fara úr landi. Hafa þeir allt
til þessa flutt tillögur, nær þvl á
hverju þingi, um þetta og gera
enn, þótt öllum ætti nú að vera
ljóst og þeim sjálfum einnig, að
mjög ófriðvænlegt er nú í
veröldinni, svo ófriðvænlegt, að
heimsstyrjöld gæti brotizt út
hvenær sem er. Hið eina sem
verulega heldur aftur af Sovét-
valdhöfunum, að efna til ófrið-
ar, er tilvist kjarnorkusprengj-
unnar, þótt sumum kunni að
þykja það ótrúlegt. Það er nefni
lega svo, að stórveldL sem hæfi
árás með slíkum vopnum
myndi geta orðið fyrir stór-
skaða sj'álft, jafnvel meiri en sá,
sem á væri ráðizt. Þegar kjam-
orkusprengjur eru notaðar til
árása geta þær vissulega eyði-
lagt þá borg, sem skotið er á,
en við sprengiinguna miyindast af-
arstórt geislavirkt ský, sem
vegna snúnings jarðar, gæti á
skömmum tima valdið stórfelldiu
manntjóni á stórum svæðum
annars staðar á jörðinni, eink-
um I víðlendum rikjum, eins og
stórveldi jafnan eru. Af þessum
sökum hafa Rússar þó nokkurn
áhuga á því, að semja um, að
beita ekki kjarnorkuvopnum 1
striði vegna þess, að þá væri
hægt að berjast með gamla lag-
inu, en það telja þeir sér sigur-
stranglegt.
Þegar Sameinuðu þjóðirnar
voru stofnaðar, átti hlutverk
þeirra fyrst og fremst að vera
það, að varðveita heimsfriðinn.
En sá þjóðafélagsskapur
hefir reynzt vita gagnslaus í því
skyni. Vonir manna um það, að
koma á varanlegum heimsfriði,
eru að svo stöddu tálvonir ein-
ar, sem ekki er raunar að undra,
því menn hafa enn ekki komið
nægilega greinilega auga á, af
hverju heimsstyrjaldir stafa.
Ýmsar kenninigar hafa verið
uppi hafðar um það, svo marg-
ar, að ekki er hægt í þessari
grein, að nefna þær afflar á nafn,
hvað þá að brjóta þær til mergj
ar. Aðeins vil ég að þessu sinni
segja- það, að meðan menn að-
hyllast í jafn stórum stil, eins og
raun ber vitni um, einstrengings
legar, rangar og hatursfullar
áróðurskenningar (ideologiur),
eins og t.d. marxisma, þá er eng
in von um frið og almenna far-
sæld á jörðinni.
Þegar þessar forsendur eru
hafðar i huga, sem lýst hefir
verið hér á undan, má glögg-
lega sjá, hvílik frámunaleg fjar-
stæða það er, að land vort ís-
land geti verið án allra her-
vama. Skömmu eftir lok seinnl
heimsstyrjaldarinnar, bar einn
af helztu marxistum á Alþingi
fram þá tillögu, að fá stórveld-
in þrjú, Sovétríkin, Breta og
Bamdaríkin til þess að ábyrgjast
sameiginlega hemaðarlegt ör-
yggi lands vors. 1 Ijósi þess, sem
síðar varð í Þýzkalandi, þar
sem svipað fyrirkomulag varð
ofan á, má geta sér til, að ef
horfið hefði verið að þessu ráði,
myndi Island nú hafa verið
skipt í tvö svæði með mann-
heldri girðingu þvert yfir land-
ið, þar sem Sovétmenn hefðu
að líkindum „verndað" austur-
hlutann, en Vesturveldin vestur-
hlutann. Þarf nú varla að efast
um hvaðan tililagan var runnin.
Það segir sig sjálft, að land
okkar verður áfram að vera I
Atlantshafsbandalaginu og
verður að hafa beinar hervarn-
ir, eins og verið hefir. Annað
mál er það hvort hervarnir þær,
sem nú eru í Keflavík, eru full-
nægjandi eða ekkL — Margir
hugsandi menn í landinu telja,
að svo sé ekki, og skal það nú
athugað nokkuð. Augljóst er, að
Rússum er mjög mikið i mun, að
eignast aðstöðu fyrir hinn vax-
andi herskipaflota sinn á hent-
ugum stöðum við norðanvert
Atlantshaf. Til'burðir þeirra til
þess, að ná í slíka aðstöðu á
Kúbu nú í seinni tíð sýna þetta
glögglega. Þarf því ekki að ef-
ast um að þeir muni hafa ágirnd
mikla á sííkri aðstöðu hér á
landi. Það er Iíka auðséð,
að þeir gætu á einni nóttu hrifs-
að eina eða tvær hafnir á Aust-
fjörðum og verið búnir að koma
sér þar sæmilega fyrir, jafnvel
áður en varnarliðið í KefLavik
hefði fengið sannar spurnir af
atburðum. Ég gæti bezt trúað,
að áætlun í þessa átt lægi til-
búin hjá rússnesku flotastjóm-
Inni og gæti því komið til fram-
kvæmda með skjótum hætti.
Hins vegar er að svo stöddu
mjög ólíklegt, að þeir viiji
hætta á styrjöld við Bandarik-
in og önnur Atlantshafsriiki í
Framhald á bls. 17