Morgunblaðið - 16.07.1971, Blaðsíða 14

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. JÚLÍ 1971
F '
Þjóðaratkvæði um varnar
samning kemur til greina
— en er ekki ráðgert, segir Ólafur Jóhannesson,
forsætisráðherra í viðtali við Morgunblaðið
um málefnasamning vinstri flokkanna
MORGUNBLAÐIÐ átti í gær
viötal við Óiaf Jóhannesson,
forsætisráðherra í skrifstofu
hans i stjórnarráðinu og f jallar
það aðallega um niálefnasanui-
ing vinstri flokkanna. I upp-
hafi viðtalsins er fjallað um
vamarmálin og landheigismál-
ið en síðan um efnahagsmál,
kjaramái og atvinnumál. Fer
viðtalið hér á eftir:
— 1 dag barsit Morgunblað-
iirau fréttaskeyti frá APtfrétta-
srtxxfunni, þar sem skýrt er frá
því, að Atlantshafsbandalagið
hafi í hyggju að halda ýmisum
leyn da rsikj ölum bandaiagsins
leyndum frá ríkLsstjóm Is-
liainids, vegna þess að kommún-
iiStiar taiki þátt i hinni nýju
rÍkiHstjóm. Teljið þér þetitia
efei vera milkla vanitraustsyfir-
Iýsingu á rikisstjóm yðar, for-
sætisráðherra ?
— Ég tJeCL þebta móðgun við
ísland og Lslenzku rílkisstjóm-
ina, sagði Ólafur Jóhannesson,
forsætisráðíherra, en tek það
fram, að ég hef enga ástæðu
til að ætla, að þetta sé meiin-
img þeiirra.
— E!n í sama fréttaskeyti er
tefeið flram, að vinstri stjómin
gamila, sem sat við völLd 1956—
1958, hafi fyrir sitt lieyti sam-
þykkt sdíkt fyrirkomiuliag.
— Mér kemur það mjög á
óvart, og ég veit ekki, hvað
hún hefur gert I þesum efnurn.
En ég vil benda á, að Isfend
hef'ur efefei tekið þáitt í starfi
herforingjanefndar Atlantshafs
bamdalagsins að þvi er ég beld.
— Hvaða auguim lítur Baeda
rikjastjóm á yfirtýsimgu ríkis-
stjómiarinnar um brottfluitning
varnartiðsins?
— Við eigum eftir að ræða
þessi mál við Bamdaríkjastjórm
og viitum ekki nú, hvemig hún
Mitur á þessi mðl. En svo margt
hiefur breytzt í þessum efnum,
að það getur verið, að þeasi
vamarstöð skipti minna miáli
en áður I þeirra augum.
— 1 viðtali við norskt blað
héit Hannibal Valdimarsison, fé-
lags- og samgöngumálaráð-
hierra, þvl ákveðið fram, að
alHis ekki væiri ætlunin að vam-
artiðið hyrfi á brott, en í dag-
Maðinu Visi í dag lýsir Einar
Áigústsson, utanríkisráðherra,
yfir því, að vamariiðið verði
á brott innan fjögurra ára.
Hvemig skýrið þér þetta mis-
ræmi í yfirlýsingum þessara
tveggja ráðherra?
— Ætli þetta sé rétt eftir
Hanniibali haft? Ég bendi að-
einis á það, sem steindur í
málefnasamningnum en sam-
tovæmt honum verður unnið að
því að vamariiðið hverfi af
landi brott í áföngum, en það
þarf allt sinn undirbúning. Viit-
anilega munum við byrja á því
að ræða þesi mál við rétta að-
Ba.
— Hvaða forsenda er fyrir
þessari stefnubreytingu í ör-
yggismálum þjóðarinnar?
— Hér er ekki um stefnu-
breytingu að ræða af hálfu
þeirra flokka, sem aðild eiga
að rílkisstjóminni. Þetta ákvæði
i málefnasamn ingnum getur
engurn komið á óvart, sem
hefur fylgzt með islenzkri
pólitik.
— Stendur Framsóknarflokk
uriinn einhuga að þessari
sitef n u ?
— Framsóknarflokkurinn
stendur einhuga að þessari af-
stöðu ríkisstjómarimnar. - ”'Mk
ályktun hefur verið afgreidd
mótatkvæðalausit á hverju
flokksþingi Framsókn arflokks-
ins á fætur öðru.
— Eigið þér efeki von á
neinum vandamáium hér inn-
anlands ■ við framíkvæmd þess-
arar stetfnu, forsætisráðherra ?
— Auðvitað eru vis» vainda-
mál þessu saunfaia að því leyti,
að það er æði margt fólk, sem
hetfur aitvinnu við þetta og
þanf að gera ráðstafanir i þvl
sambamdi. En eklkiert af þeissu
gerist í skyndingu og ennfrem-
ur má búast við því, að þaS
þurfi að hafa vörzCu við þessi
mamnvirki áfram.
— Eiga Islendingar þá að
taka að sér slíka vörzlu manin-
virkjamna á Keflavíkurflug •
veHi?
— Engar ákvarðanir hafa
vertð teknar um það, sagði
forsætisrá ðherr en nærri liggur
að álykta sem svo.
— Er þá nauðsynlegt að
yðar dómi að viðhalda þessum
majnnvirkjum?
—■ Það getur vel verið, að
það leiði af veru okkar í At-
lant sh afsb and al ag in u að það
þurfi að sjá um þau. Ég vil
minna á það, að þegar við
gengum í Atlantshafsbanda-
lagið var það með þeim fyrir-
vara, að hér yrði ekki her á
friðartímum og undir það
Skrifuðu þeir þrir flokkar, sem
stóðu að aðild okkar að At-
lantshafsbandalaginu og því
var lýst yfir af öllum þes3Um
aðilum að þetta væru tvö að-
skilin mál.
— Hvað er hæft i þeim
fréttum, að samkomulag sé um
það milli stjórnarflotokanina að
gera ekki neitt í þessu máli,
þrátt fyrir ákvæðið í málefna-
samningnum?
— Það er ekíki rétt, en það er
hins vegar fullur skilmingur á
því hjá öllum stj ómarflokkun-
um, að landhelgismálið verður
að ganga fyrir öðru. En við
munum að sjálfsögðu hefja
viðræður við Bandaríkin um
þetta efni og fylgja þeiim eftir
svo sem við á, áður en land-
helgismálið er komið í höfn.
— En þýða ekki þessi sáð-
ustu ummæli yðar aðgerðar-
leysi í varnarliðsmélmu?
— Nei, þau þýða alts ekki
aðgerðarleysi í þessu malii.
— 1 utanrilkismálakafia mál-
efnasamningsins er ákvæði um,
að íslenzka rikisstjórnin rnuni
styðja tillögu, ef fram komi,
á allsherjarþingi Sameinuðu
þjóðanna um aðild þýzíku rikj-
anna að Sameinuðu þjóðunum.
Er ekki hætta á því, að þessi
yfirlýsing geti valldið ofekur erf
iðleikum i landhel gismál'in u ?
__ Ég vil ekki blanda þess-
um málum samain. Um þýzku
rrkin er ekki oklkar meining að
segja annað en það, sem
Brandt kanslari hefur sett
fram í sínum tillögum.
— En hvert er tileflni þess
að þetta ákvæði er tekið upp í
málefnasamninginn ?
— Það toemur í framhaldli af
því, að ríkisstjórnin vill beita
sér fyrir jöfnum rétti allra
þjóða. Min skoðun er sú, að í
allþjóðamálum verði menn að
beygja sig fyrir staðreyndum
og viðurkenna riki, hvernig
sem þau eru til orðin, alveg
án ti'ilits til þess, hvaða stjórn-
arhætti menn telja eðlilegasta.
— En hvað þá um önnur
ríki, sem hefur verið skipt. Er
þá eklki eðlilegt að þau fái einn
íg aðild að Sameinuðu þjóðun-
um, og íslenzka rikisstjómin
styðjl sffika aðild?
— Ef þér eigdð við Suður-
Kóreu eða og Víetnam, þá tel
ég nú að öðruvísi sé ástatt þar,
þar sem styrjaldaráistand rékir
í þessum lönduim.
— Er þetta átovæði sett inn
i málefnasamninginn að kröfu
Alþýðubandalagsiins ?
— Ég vil ekkert segja um
það, en það eru allir sammála
um þetta, eins og það stendur
í máief nas amni n gin u m.
— Getið þér faffilizt á, að
þjóðaratíkvæði fari fram um
uppsögn vamarsamningsins og
brottför vamarliðsins ?
Ólafur Jóhannesson
— Þjóðaratkvæði kemur til
greina, en það er ekki nein
ráðagerð um það og við mum-
um vinna á þeim grundvelli,
sem boðaður er í þessum mál-
efnasamningi.
— Verður uppsögn varnar-
samningsins og brottfluitningur
vamariiðsins borimn undir Al-
þingi?
— Við munum hafa fullt
samráð við Alþimgi um þetta
mál.
— Svo að við vikjum að land
helgismáiliinu, forsætisráðherra,
þá segir í málefnasamningnum,
að ríkisstjórnin hygigist segja
upp landhelgissamningnum við
Breta og Vestur-Þjóðverja frá
1961. Hvers vegna?
— Við munum byrja á þvl að
taka upp viðræður um upp-
sögin landhelgissamningsins við
Breta og Vestur-Þjóðverja. Við
viljum ekki vera bundniir af
því að tilkynna neinni þjóð með
6 mánaða fyrirvara að við ætl
um að færa út fiskveiðimörk-
in, og í annan stað viljum við
ekki vera skuldbundnir að
leggja slíkt mál undir Aiþjóða
dómstólinn.
— Hvers vegma ekki?
— Ég býst við, að það sé tal
ið af færustu séríræðimgum í
þjóðarétti, að skipan Alþjóða-
dómstólsins nú sé ekki sliik,
að það sé heppilegt.
— Hafið þér hreytt skoðun
yðar og hefur skipan Aiþjóða-
dómstóls'ims breytzt ofekur í ó-
hag frá yfiriýsingu yðar á Al-
þingi 14. nóv. 1960, þess efnis,
að ísiendingar ættu jafnan að
haga málatillbúnaði sínum í
landhel'gismálinu á þann veg, að
þeir væru reiðubúnir að leggja
deilumál undir úrsfeurð Alþjóða
dómstálsins?
— Þau umrnæli mín voru
eklki á þann veg, að við ættum
að vera almemnt skuldbundnir
fyrirfram til að leggja málið
fyrir Alþjóðadómstóliinin, en
hitt er arnnað mál, hvort við
viljum vera við því búniir. En
við viljum ekki einir þjóða
vera skuldbundnir á þeiwi'an
hátt. Viðhorfin í þessum mál-
um eru alltaf að breytast. Og
1 þjóðarétti hefur orðið stór-
kostleg breyting. Þær breyt-
ingar hafa verið okkur hag-
stæðar þar til nú, að helztu
stórveldiin hafa geirt það að
atefmu siimi, að 12 tnílma fisk-
veiðilögsaga skuli verða al-
þjóðalög. Við álítum, að vegna
stöðu sinmar eigi íslendimgar
þamm mesta rétt, sem nokkur
þjóð getur átt og lítum svo
aftur á það, að mörgum ríkj-
um hefur haldizt uppi að færa
út án þess að vopnavaldi hafi
verið beitt.
— Nú átti Framsóknarflokk-
urimn aðild að þeiirri ríkis-
stjórn 1952, sem lagði til þá,
að landhelgisdeilan við Breta
yrði lögð undir úriskurð AI-
þjóðadómstóls og Framsóknar-
flokkurinn átti aðild að þeirri
ríkisstjóm 1958, sem lagði fram
tillögu á Genfarráðstefnumni
það ár þess efnis, að alþjóð-
legur gerðardómur skyldi skera
úr deilumálum íslendinga og
annarra þjóða um landhelgis-
málið og Fraeisóknarflokkur-
inn samþykkti fyrir sitt leyti
slíkt tilboð af hálfu viðreismar-
stjómarinnar á Genfarráð-
stefnunni 1960. Mundi ríkis-
stjórnin niú vera reiðubúin til
þess að leggja til við Breta, að
alþjóðlegur gerðardómur kvæði
upp úrskurð í hugsanlegum
deilum við Breta um landhelg-
ismálið?
— Ég vil ekkert fullyrða um
það, en álít að slíkt eigi að at-
huga þegar þar að kemur. Við
höfum trú á því, að þegar mál-
staiður okkar hefur verið túlk-
aður fyrir Bretum, mæti hann
skilningi.
— Svo að við víkjum að
öðrum þáttum málefnasamn-
ingsinis, forsætisráðherra, þá
þykir mönmum hann bera þess
merki, að þar séu á ferðinmi
tillögur um útgjöld, en ekki
um fjáröflun til þeima út-
gjalda.
— Það kemur til athugunar
í samíbandi við aígreiðslu fjár-
laga. Að sjálfsögðu kostar
þetta eitthvað, en við erum
ekki í aðstöðu nú til að gera
ofckur grein fyrir því, hversu
mikils fjár þarf að afla, en það
er vandamál, sem alltaf er
staðið er fratnmi fyrir.
—• Hvemig á að afla fjár til
þeirrar hækkunar á elli- og
örorkulífeyri, sem á að koma
til íramkvæmda inmam tíðar?
— Við munum reyna að
klífa þann bamar.
— Hvað kostar þessi haekk-
un fram til áramóta?
— Ég hef ekki við hendina
nákvæmar tölur, en þar er ekki
um stórkostlegar upphæðir að
ræða.
— Fyrir kosningarnar var
því haldið fram af núverandi
stjómarflokkum, að ástandið
í efnahagsmálum I haust, þeg
ar verðstöðvunartímabilinu
lyki, væri hrollvekjandi. Nú
hefur riki’sstjómin lýst því yf
ir að hún hyggist beita sér fyr
ir hækkun elli- og örorkulíf
eyris þegar í stað, ennfremur
vísitölugreiðslum, sem " áður
hafði verið frestað tií 1. septem
ber, styttingu vinnuviku, leng
ingu oriofs og lækkun vaxta á
ýmsum stofnlánum og fleiri að
gerðum, sem kosta mifcla fjár
muni, ýmist fyrir atvinnuveg
ina, ríkissjóð eða ýmsar stofn
ainir og sjóði. Nú viljum við
spyrja forsætisráðherra í ljósi
þessara staðreynda: Hvar er
hrollvekjan?
— Aðaiimarkmiðið nú er að
reyna að tryggja vmnufriðinn.
Þessar aðgerðir eru liður í þv4
að skapa þá stöðu. Ég tei, að
ein aðaimeinsemdin í efnahaigs
ffifi okkar hafi verið hin. stór
kostlegu verkföll og það tjóm,
sem af þeim hefur hlotizt. Ef
hægt er að skapa viinniufrið,
verða atvinnuvegimir betur
færir um að standa rmdir kjara
bótum. Segja má, að það sé
boðið upp á að taka upp þá
stefmu að gera samninga til
lengri tíma og ná raunveruleg
um kjarabótum i áföngum og
skapa vinmufrið. Ef þetta tæk
ist, tel ég það mjög mikills
vart fyrir alla aðila.
— En við endurtökum spum
ingn okkar, forsætisráðherra,
sem við teljum að ekki hafi
verið svarað, hvar er hroll-
vekjan?
— Það kostar eitthvað að
halda verðstöðvuninni áfram.
Það var talað um 160 milljóm
ir að öllu óbreyttu, en nú ger
um við vissar breytingar.
— í málefnasamnimgi ríkis
stjórnarinnar segir, að stefnt
verði að því að halda verðlagi
niðri. Hvenig er ætlunin að
halda verðlaginu niðri, þegar
slíkur kostnaðarauki er
lagður á atvinnuvegina, sem
leiðir af málefnasamningi rík
isst j órnarinnar?
— Við álítum óhjákvæmi-
legt, að kauphækkanir eigi
sér stað í haust, en hitt er svo
rétt, að þrártt fyrir hrollvekj
una hefur að ýmsu leyti átt
sé stað hagstæð þróun. Verð-
lag á útflutningsafurðum hef-
ur farið hækkandi og er mú
mjög hátt, þaninig að ýmsir at
vinnuvegir ættu að vera við
því búnir að taka á sig hækk
anir. Ég vil leggja áherzlu á,
að í þessum málefnasamningi
er talað um aukningu kaup-
máttar en ekki endilega kaup-
hækkanir, þannig að það er
hægt að fara ýmsar aðrar leið
ir til þess að auka kaupmátt-
inn en hækka kaupið.
— Hvaða leiðir?
— Það er margt sem kemur
til greina. í þessum málefna-
samningi er bent á ýmis atriði
svo sem lækkun og miðurfell-
ingu söluskatts og fleira af
þVí tagi, en þetta þarf auð-
vitað nánari athugunar við.
Ekki er við því að búast, að
við getum svarað því 1 dag.
En einmitt af þeim sökum
höfum við viljað framJiengja
verðstöðvunina til þess að fá
frest til frekari athugana.
—Má búast við nýjum ráð
stöfunum, oins og talað er um
í málefnasamningnum, fyrir
áramót?
— Við nefmxm að haldið
verður uppi ströngu verðlags
eftirliti og að beitt verði að-
gerðum í peninga- og fjár-
festingamálum.
— Hvað þýðir þetta?
— Ég get ekki á þessu stigi
gefið frekari skýringar á því,
en eitt er sagt — til gengia-
fellingar verður ekki gripið.
— Nú er það yfiriýst stefna
þess ráðherxa, sem fer með
iðnaðar- og orkumái í ríkis-
stjórn yðar, að íslendingar eigi
ekki að leyfa erlenda stóriðju
í landinu eða byggja upp stór
virkjanir á grundvelli orku-
sölusamninga við erlenda að-
ila. Álítið þér mögulegt, for-
sætisráðherra, að hrinda í
framkvæmd múverandi áform-
um um stórvirkjanir á borð
við Sigölduvirkjun og Hraun-
eyjafossvirkjun, sem hvor um
sig eru 170 MW virkjanir, með
þeim markaði sem innlendur
iðnaður veitir og húsahitun
með raforku, og álítið þér hugs
anlegt að fá lán til slíkra stór
virkjana á erlendum vettvangi
á grundvelU þeirra tekna, sem
af slíkri raforkusölu mundi
leiða?
— Ég geri ráð fyrir, að þetta
sé mögufliegt að þvi er nýting
una varðar, en um lánsútveg-
un get ég ekkert sagt á þessu
stigi.
— Verður haldið áifram
Framhald á bls. 19.