Morgunblaðið - 16.07.1971, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. JÚLl 1971
Útgefandi hf. Árvakur, Raykj'avík.
Framkveamdastjóri Hsraldur Sveinsson.
Rilstjórar Matthías Johannessan.
Eyjólfur Konráó Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjðrn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100
Auglýsingar Aðalstrœti 6, simi 22-4-80.
Áakriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands.
f lausasölu 12,00 kr. eintakið.
NAUÐSYN ÞJOÐAREININGAR
k hinu nýbyrjaða kjörtíma-
bili er útfærsla fiskveiði-
takmarkanna tvímælalaust
mikilvægasta viðfangsefni
þjóðarinnar. Á miklu velt-
ur, að þjóðin standi sam-
einuð í þessu máli og mun
Morgunblaðið leggja sitt af
mörkum til þess að svo megi
verða. Ekki þarf að draga í
efa, að stjómarandstöðu-
flokkarnir, Sjálfstæðisflokk-
ur og Alþýðuflokkur, verða
fyrir sitt leyti reiðubúnir
til að stuðla að því, að
slík þjóðareining skapist, en
vænta verður þess, að stjórn-
arflokkarnir núverandi komi
áð einhverju leyti til móts
við sjónarmið stjórnarand-
stöðuflokkanna. Ef þjóðin
gengur sundruð fram í land-
helgismálinu, er ósigur á
næsta leiti. Þeir, sem ábyrgð
hafa borið eins og fyrrverandi
stjórnarflokkar, gera sér ef til
vill betri grein fyrir þeim
þáttum þessa máls, sem snúa
að öðrum þjóðum, en hinir,
sem fyrir utan hafa staðið.
Nú er ábyrgðin hins vegar á
herðum vinstri flokkanna og
vonandi verður það til þess,
að þeir fara að öllu með var-
kárni og gætni. Ekkert má að-
hafast, sem spillt getur því,
að íslendingar vinni lokasig-
ur í þessu örlagamáli.
En þeim mun furðulegra
er, að vinstri stjómin skuli nú
stefna landhelgismálinu í
voða með því að lýsa yfir
þeim ásetningi sínum að
segja upp varnarsamningnum
við Bandaríkin og stefna að
brottför varnarliðsins á kjör-
tímabilinu. Um þá yfirlýs-
ingu munu verða miklar um-
ræður á alþjóðavettvangi,
beggja vegna Atlantshafsins,
eins og þegar er komið í ljós
og miklar deilur hér innan-
lands.
Til þess að fá 50 sjómílna
fiskveiðilögsögu viðurkennda
þurfum við á að halda vel-
vild og stuðningi allra þeirra
þjóða, sem kostur er á. Á slík-
um stundum er afar óhyggi-
legt, svo að ekki sé meira
sagt, að efna til mikilla deilna
innanlands um mikilvæga
þætti í utanríkis- og öryggis-
málastefnu þjóðarinnar og
vekja um leið tortryggni á er-
lendum vettvangi í garð ís-
lenzkra stjórnarvalda.
Því miður er það þegar
komið í Ijós, að reynsluleysi
hinna nýju ráðherra getur
haft alvarlegar afleiðingar
fyrir þjóðina á erlendum
vettvangi yfirleitt og í sam-
bandi við landhelgismálið sér-
staklega. Þess er að vænta,
að þegar ríkisstjórnin gerir
sér betur grein fyrir hinum
raunverulegu viðhorfum í
þessum efnum, sjái hún að
sér og einbeiti sér að því
ásamt öðrum að tryggja við-
urkenningu á 50 sjómílna
fiskveiðilögsögu í stað þess að
leggja út í ævintýramennsku
í utanríkis- og öryggismálum.
Góða veizlu gjöra skal
Stefnuskrá vinstri stjórnar
Ólafs Jóhannessonar gef-
ur fögur fyrirheit. í löngu
máli eru boðaðar stórauknar
fjárveitingar til framkvæmda
á öllum sviðum og greint er
frá hækkuðum framlögum til
margvíslegra félagslegra mál-
efna; allt eru þetta lofsverð
boð. Á sama tíma verða útlán
bankanna aukin, lánstíminn
verður lengdur og vextirnir
lækka; dregið verður úr
álögum á atvinnufyrirtækj-
um; söluskattur verður af-
numinn að hluta og létt
verður á skattabyrði almenn-
ings.
Allt þetta og raunar fjöl-
margt annað er unnt að gera
nú, án þess að gera þurfi
sérstakar ráðstafanir til þess
að afla aukins fjármagns.
Kaupgjald verður nú auð-
veldlega hækkað og samhliða
verður verðbólguþróuninni
hagrætt til samræmis við það,
sem bezt gerist meðal ná-
grannaþjóðanna.
Ólafur Jóhannesson hefur
þannig ákveðið að slá upp
veizlu í þjóðarbúinu og miðla
þjóðinni af þeim krásum,
sem hann hefur nú tekið við.
Mottóið er: Góða veizlu gjöra
skal — en hvað tekur við,
þegar veizluföngin eru þrot-
in?
Solzhenitsyn for
dæmir ritskoðunina
NÝLEGA kom út í París bókin
„Ágúst 1914“ eftir sovézka
Nóbelsverðlaunahöfundinn Al-
exander I. Solzhenitsyn. Bókin
var gefin út á rússnesku með
fullu leyfi höfundarins. „Ágúst
1914“ er fyrsta bindi nokkurs
konar þrileiks. Solzhenitsyn
sendi frá sér eftirfarandi yfir-
lýsingu í tilefni af útkomunni:
Bók þessi fær ekki nú sem
stendur að koma út í föðurlandi
voru nema i „samizdat" (fjöl-
rituð útgáfa, sem dreift er inn-
an þröngs hóps einstaklinga),
vegna takmarkana ritskoðunar-
innar. Þetta hlýtur að teljast
óskiljanlegt fyrir hverja skyn-
semisveru; til dæmis má nefna
kröfuna um að orðið „Guð“
verði ófrávíkjanlega að skrifa
með litlum staf. Ég ætla ekki
að beygja mig undir slíka van-
virðu.
1 skipuninni um að skrifa
„Guð“ með litlum upphafsstaf
birtist ómerkilegasta tegund
guðleysislegrar smásmygli.
Jafnt trúaðir sem trúlausir
hljóta að viðurkenna að þegar
Héraðsstjórnin er rituð með
stórum staf og einnig K.G.B.
og Z.A.G.Z. (leynilega lögregl-
an og skrásetningarskrifstofur
borganna) að sama skapi, ætt-
um við að geta upphafið æðsta
sköpunarafl alheimsins með
stórum upphafsstaf!
Auk þess er notkun orðsins
„Guð“ með litlum staf í sam-
bandi við mál og hugsunarhátt
fólks í kringum 1914 sagnfræði-
leg skekkja og lætur illa í eyr-
um.
Það var strax 1936, þegar ég
var að Ijúka menntaskólanámi,
að ég lagði drög að almennri
Alexander I. Solzhenitsyn
uppbyggingu þessa fyrsta bind-
is þrileiksins. Og til þessa dags
hef ég engu breytt, þar sem ég
tel þetta vera þýðingarmesta
skáldsagnamynztur, sem ég hef
nokkurn tíma gert frá listræn-
um sjónarhóli. Það er aðeins
vegna ýmissa atburða ferlis
míns og samtimaáhrifa sem ég
hef alla tíð safnað saman, að
ég hef dregizt út í að skrifa aðr
ar bækur.
Ég hef eingöngu undirbúið
mig og aflað efnis í þessu
augnamiði. Og nú þegar er ég
að verða of seinn. Lif mitt og
sköpunargáfa nægja ekki varð-
andi þessa tuttugu ára löngu
vinnu, og sjónarvottar að þess-
um atburðum eru nú fáir á lífi;
þeir hefðu getað leiðrétt mig,
auðgað verkið og leiðbeint mér
um það, sem ekki er til blað-
fest eða varðveitt á annan hátt.
1 heimalandi mínu eru öll heim-
ildasöfn mér lokuð, þó að aðrir
hafi aðgang að þeim.
Þeir sovézku rithöfundar sem
eldri eru en ég, einbeita sér að
mestu að samtímasögu eða í
hæsta lagi renna sér á yfirborði
eldri tíðar. Þar sem minni eig-
in kynslóð veitist svo erfitt að
rita um þessi ár, er ennþá
minni von til þess að mér yngri
menn muni einhvern tíma geta
endursskapað þau. Þess vegna
verð ég að halda áfram. Fyrstu
hlutar verks míns éru nú út-
gefnir erlendis handa rússnesk-
um lesendum og ég fylgi þeim
úr hlaði með bón um gagnrýni,
leiðréttingar og viðbótarupp-
lýsingar, — einkum er varðar
þá menn sögunnar, sem ég veit
lítil deili á, hershöfðingjana
A. D. Nechvolodov, Martos,
Krymov, Posmovskij, Filimon-
ov, V. I. Gurko, Savitskij og
ofurstana Kabanov, Pervusjin,
Kakhovskij, Isajev, Khristin-
itsj, Sukhasjevskij yfirforingja,
Vedernikov kósakkaforingja og
Semesjkin kaftein.
Ég yrði sérlega þakklátur
fyrir alls kyns óútgefið efni um
næstu ár á eftir, en þó ein-
göngu í sambandi við eftirfar-
andi staði: Petrograd, Moskvu,
Tambov, Rostov (við Don),
Novotjerkassk, Kislovodsk-
Pjatigorsk. Allir aðrir staðir,
sem ekki eru fyrir löngu inn-
limaðir í skáldsögumynztur
mitt, eru varðveittir í bókum
og skjalasöfnum. Það er von
mín að forlagið annist fyrir
mig viðtöku hvers kyns upplýs-
inga, sem sendar kynnu að
veiða.
Hátt boðið í
Solzhenitsyn
LÍTIÐ, en þó vel virt bóka
forlag í New York, Farrar,
Straus & Giroux, hefur feng
ið útgáfuréttinn í Bandaríkj
unum að nýjustu skáldsögu
Alexander Solzhenitsyn, —
Mikil samkeppni hefur átt
sér stað að undanförnu, um
hver hljóti þennan rétt, en
skáldsagan, er nefnist „Ágúst
1914“, hefur vakið mikla at-
hygli. Meðal tilboða sem um-
boðsmanni höfundar í Vestur-
Þýzkalandi bárust voru all-
mörg er námu allt að 50
millj. ísl. kr. en Farrar,
Strauss & Giroux munu hafa
greitt nokkru Iægri upphæð.
Þegar er búið að ákveða
hver gefa muni bókina út í
Bretlandi og Ítalíu, en svo er
hins vegar ekki um Norður-
lönd, Frakkland, Holland,
Belgíu, Spán, Japan og fsra
el.
Dr. Fritz Heeb, lögfræðing
ur Solzhenitsyns í Sviss, hef
ur látið Luchterhand Verlag
í Neuwied í Vestur-Þýzka-
landi eftir umsjón með skipt
ingu útgáfuréttar.
„Ágúst 1914“ hefur verið
llkt við „Stríð og frið“ Tol
stoys að umfangi; bókin, sem
er fyrsta bindi þríleiks, er
570 blaðsíður. Hún kom út á
rússnesku fyyrír rúmum mán
uði hjá smáforlaginu YMCA
Press í París sem rekið er af
Rússum er þar hafa setzt
að. Solzhenitsyn veitti leyfi
fyrir því að bókin yrði sett
á almennan markað erlendis,
eftir og sovézk yfirvöld höfðu
neitað að aflétta banni því
sem hvílt hefur á bókum
hans heima fyrir.
Skáldsagan fjallar um hinn
mikla ósigur er her zarsins
beið í Austur-Prúaslandl á
fyrstu tíu dögum heimsstyrj
aldarinnar fyrri. Margir sagn
fræðingar telja að þar með
hafi verið greið gata fyrir
byltingu, borgarastyrjöld,
harðstjórn og yfirgang bolsé
vikka. Nú vinnur Solzhenitsyn
að næsta bindi sem mun
færa söguna fram til Stalíns
tímabilsins. Hann dvelur í ein
angrun á landsetri vinar aíns
cellóleikarans Rostropovitsj,
rétt utan við Moskvu, að
sögn vestur-þýzka forlags-
ins.
Búizt er við, að um 180
millj. króna verði greiddar
fyrir fram áður en bókin
verður þýdd og gefin út á
Vesturlöndum og er þetta
vegna hinnar miklu sam-
keppni um útgáfuréttinn. —
Bókin sjálf mun svo senni-
lega koma út snemma hausts
1972.
Forlagið segir að greiðsl-
urnar verði lagðar inn i
banka í Vestur-Evrópu þar
eð ekki er unnt að koma
þeim til Solzhenitsyns. Sami
háttur var hafður á með Nob
elsverðlaun hans 1970, sem
námu 78.400 dollurum, svo og
um tekjur af öðrum bókum
hans sem út hafa komið á
Vesturlöndum.