Morgunblaðið - 17.09.1971, Blaðsíða 17

MORGUNIBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 17. SEPTEMBER 1971
17
Leikfélag Reykjavíkur:
PLÓGUR OG STJÖRNUR
Höfundur: Sean O’Casey.
Þýðandi: Sverrir Hólmarsson.
Leikstjóri: Alan Simpson.
Leikmyndir: Steinþór Sisurðsson.
LEIKRITIÐ Plógur og stjörnur
er frá áæinu 1926. Átta árum
áður lauk: fyrri heimsstyrjöld-
inni, tíu árum áður var Páska-
uppreisnin bæld niður. írland
var orðið sjálfstætt lýðveldi að
undanskildu Norður-írlandi, sem
emn logar í óeirðum eins og fjöl-
máðlarnir kynna okkur dag
hvem.
Það hlýtur að mega teljast
amekksatriði hversu vel leikritið
ber aldur sinn — að mínum
smekk ekkert sérlega vel.
O’Casey fléttar grunnvef verks
síns af köldu raunsæi, ívafið er
oft safaaríkt skop eða dramatísk
átök. Hatnn sýnir löndum sínum
hispurslaust hvernig hann sér
þá: drykkfellda, raupsama, yfir-
borðslega, Hann sýnir líka ýmsar
aindstæður, sem ökki hafa þótt
neitt skemmtilegai' 1926: konuna,
sem elskar gagnvart m.anninum,
sem vill berjast og deyja fyrir
föðurlandið; írsku alþýðukonuna,
sem er mótmælandi og áhang-
andi ensku fcrúnumnar andspæn-
Gísli Halldórsson, Valdimar Helgason og Edda Þórarinsdóttir
í hlutverkum sínum.
is hinum, sem eru kaþólskir og
vilja sjálfstjórn; gamla verka-
manninn, sem er sósíalisti en
hefur litla hugmynd um fræðíi-
kenningar sósíalismans og er því
líka kaþólskur föðurlandsvinur
aindspænis unga verkamanninum,
sem er byrjaður að lesa sér til
og er trúlaus og enginn sérstak-
ur föðurlandsvinur.
Ég er ekki nógu kunnugur
O’Casey til að geta fullyrt mikið
um viðmiðanir hans, en ég yrði
dkki undrandi, þó að Covy, sósí-
alistimm ungi, væri nálægt því að
vera málpípa höfundarins, en þó
ekki að neinu óþægilegu marki.
O’Casey hefur verið nógu mikill
listamaður og mannþekkjari til
að vita, að allir geta orðið bros-
legir, hvaða skoðamlir, sem þeir
hafa. Sennilega hefur honum
verið ljóst, að miaðurinn sjálfur
er endamark skoðana si®na og
hugsjóna, hversu háleitar, sem
þær eru, — séð, að maðurinn er
yfirleitt aðeins skynsamt dýr í
hleikkjum hvata simna, sem birt-
a»t í ýmsum myndum.
Ég leyfi mér samt ekkert að
fullyrða um það. Leikritið er
mjög hæðið, jairðarormurinn og
skoðanir hans eru hæddar misk-
unnai'laust. Hann talar digur-
barkalega um stríð og blóðfórnir
áður en að þeim kemur, en þegar
þær eru á næsta laiti grípur
hann ótti — og þegar búið er
að vekja honum blóð er hann
einn með sársauka sínum og sér
þá allt í nýju ljósi. Sú saga er
margsögð, bæði fyrx og síðar.
En hvernig sem það má vera,
þá snertir þetta mann aldrei
mjög í þessu tilviki. Orsakir þess
eru sennilega tvær. í fyrsta lagi
er það leikritið sjálft, sem er
imjög háð sínum tíma. í öðru
lagi gæti hún legið í leiikstjóm-
inni, eða réttara sagt afleiðing-
um hennar, því hvernig leikar-
arnir túika textann. Hér er um
erlendan leikstjóra að ræða, sem
kann ekki málið, heyrir það ekki
og skynjar því vart blæbrigði
þess rétt. En texti leikritsins er
hins vegar í flestum hlutverkum
ekki auðveldur í meðförum. Höf-
undurinn skartar löngum póet-
ískum setniingum, skáldlegri
mælsku, sem koma þarf réttilega
og vel til Skila. Glima leikaranna
við þessar stóru setningar er helzt
til átakamikil og erfiðleg og tek-
Ur af þeim flugið. Sýningin fær
því í minningunni miikið áreynslu
yfirbragð, erfiðissvip. Að öðru
leyti var sviðsetningin kunnáttu-
samleg og vönduð að gerð. Enda
sviðsetning þessa verks að öllum
líkindum vel plægður akur í
Dyflinni.
Leilkurimn var að öðru leyti
mjög sæmilegur. Það gleður mig
alltaf að sjá hvað Gísli Halidórs-
son er prýðilegur gamanleikari.
Guðrún Stephensen gerir Bes»í
Burgess að eftirminnilegri per-
sónu, kannski eftiirminnilegustu
persónu leiksins.
Leikmynd Steinþórs Sigurð3-
sonar var með miklum ágætum.
í fyrri hluta götuatriðsins
mátti sjá mjög ánægjulegan ár-
angur af samstarfi leikstjóra og
myndgerðarmaninis. Ég á hér við
atriðið, sem dóttir frú Gogan
gefur svip. Hér féllu margir
þræðir sviðslistarinnar saman í
tjáningu lítils hlutverks, sem
veldur miklu í heildarblæ verka-
ins. Öguð leiktúlkun Kristínar
Ólafsdóttur, góður búningur (Iv-
an Török), góð förðun og lýsing
og staðsetning innan sviðsmynd-
arinnar ollu.
Og þýðing Sverris Hólmarssoin-
ar, ,,það var sko ekkert miann-
skemimtandi við hana“, eins og
fíni strákurinn hann Fluther
hefði sagt.
Þorvarður Helgason.
Guðrún Stephensen og Sigríður Hagalín í hlutverkum sínum.
Rússi í ísrael
EFTIR VICTOR LUIS
Margir rús.sneskir innflytj
endur, sem fara til Israels,
gera sér enga raunsæj'a grein
fyrir því, sem bíður þeirra í
fyrirheitna landinu, ísrael.
Ég varð þess ásibynja á ferð
minni þar nú nýlega, að þeg-
ar þeir bemaist að raun um
að þar eru líka vænidiskon-
ur og þar eru þj’ófar og vinnu
harka er ebki minni en í
Rússlandi, þá verða þeir fyr-
ir sáruim vombrigðum.
Fáir þessara innflytjenda
snúa aftur til Sovétríkjanna
enda er það enginn hægðar-
leikur, ekki fremur en það
er auðgert flyrir þá að flytja
frá Israel til Bandaríbjanna.
Flestir reyna að gera gott
úr þessu, vegna þess þeir
blygðast sín fyrir að j'áta að
þeir hafa rasað um ráð fram.
Brandari gengur i Mos'kvu
um Gyðinginn sem bað um
vegabréfsáritun í því skyni
að fara til ísraels öðru sinni.
Auðvitað var hann spurður,
hvers vegna hann vildi fara.
„Á ég að segjia ykkur það
hreinskilnisl<ega?“ svaraði
hann. „Mér finnst graiutfúlt
að búa hérna og það er engu
betra í Israel. En ferðin er
stórskemtmtileg! “
Varla er hægt að liggja
þeim á hálsi, sem verða flyrir
voinbrigðuim, vegna þess að
þeir hatfa orðið að taifca sína á-
kvörðun án þess að hafa
nokkru sinni barið það land
auguim, sem þeir hafa valið
sér. Það er ekki fiyrr en
herra Rabinovitsj kemur á
staðinn, að hann verður þess
Visari, að hvorki Yiddish
tungan, sem faðir hans
kenndi honum, né heldur
hans eigin fjiármálaþeikking
kemur honum að hinum
minnstu notum. Og eftir nú
allt sem hann hafur orðið að
þola, er honuim tj'áð að vegna
þess að móðir hans var rússn
esk sé hann alls ekki alvöru
Gyðinguir.
Það er erfitt fyrir herra
Rabinovitsj að laga sig að að
stæðum, nýju lifi, þar sam
hann er fcominn á fimmtugs-
aldur, en engu að síður gæti
hann reynt að una sínum hlut
vegna umhyggju fyrir fram-
tíðarvelferð dóttur sinnar. Og
síðan reka hver vonbrigðin
önnur: hún fer í herinn, vex
frá honum og gerist fráhverf
þeim hefðum og þeirn siðum,
sem hann hélt í heiðri.
Og sjálfstæðismieðviiiund
hennar vex; hún keimst í
kynni við Pilluna og kannski
fær hún nasaþef af hassreyk-
ingum með þvi að umgangast
þarna Bandarikjamenn.
Innfl’ytj'endur, sem koma
frá Sovétríkjunum hafa enn
á nefinu rósrauðu gleraugun
Victor Luis.
sin, og þeir mega kannski
sjálifum sér um kenna að hafa
ekki sýnt nægilega for-
vitni þegar þeir athuguðu
málin. En þess er og að gæta,
að það er ýmsum erfiðleiikum
bundið fyrir þá að fá forvi n
innl svalað.
Upplýsingar uim Sovétrikin
Seinni grein
eru og imjög af skornuim
skammti í Israel. Söfn'n í
Israel eru stórkostleg. Ég
varði nær því heilum degi í
Haaretasafninu,
Ég hægði á mér, þegat’ kom
að þeirri deild í safninu, þar
sem gestum gefst ko.stur á að
kynna sér geiimvisindi og
rannsóknir í því sambandi.
Ég reyndi að finna eit hvað
sem gæfi til kynna framlag
Rússa á sviði geiimvísinda. Ég
fann ekkert. Bkki minnsti af
kimi fyrir Yuri Gagarin, eklki
eimu sinni fyrir rússnesku
geimhundana. Ég spurði safn
vörðinn og hann sagði: „Það
er enn ekiki timabært að sýna
ne'tt sem rússneskt er hérna.“
Ég spurði hvers vegna og
hvenær hann héldi að það
yrði límabært og hann svar-
aði, að Bandaríkjamienn hefðu
sent myndlr af geimiílörum sín
um, en Rússar hefðu ekki
gert það.
1 Jerúsalem ú'r og grúir af
bandarísikum ferðamönnum,
glöðum og hlæjand'. Á höfð-
um bera þeir litlu túristahatt-
ana sína með orðunum „Shal-
om-Israel“ rétt e'ns og þeir
væru komnir á grimudans
leik. Þeir koma h'ngað til að
skemmta sér, elns og þeir
væru að fara í D sneyland,
að skoða sig urn, eyða pen'ng
um, ylja hj'örtu sín hér og
þegar vikan er liðin þá setja
þeir hattana sína n'ður í tösk
urnar og fljúga hetm til
Bandarikjanna.
Innflytjamd'nn sem kemur
frá Moskvu telur sig ekki ó-
æðri hinuifn bandaríska bróð-
ur sínum. Hann er til ísraels
kom'.n-n frá öðru miklu og
merku iiandi, ekki einhverju
glaymdu þorpi einhvers stað-
ar í Austur-Evrópu og samt
sem áður eru Bandarikjamenn
irnir nánast einu gestirnir og
hann fær eikki skilið, hvers
vegna þeir eru ekki reiðubún
ir eins og hann til að leggja
fram sinn sfcerf. Það er ekki
lengra en mánuður síðan
hann var að biðja um farar-
leyfi i Moskivu m-eð reiðihróp
um, en nú hefur hann fundið
sér nýtt efni sem hann getur
hækkað röddina yfir. „Félag
ar,“ hrópar hann (vegna þess
það tekur sinn tíma að venja
sig af að nota þetta ávarp).
„Hvað er bogið við banda-
rísku Gyðingana? Þeir eiga
ekki við sams konar vanda
að etja og við, og hvers
vegna setjaist þeir ekki að
hérna líika?“
Tengsl rússnes.kra Gyðinga
við Ísrael má rekja langt aft-
ur í tímann; fyrir byltinguna
árið 1917 fóru rúsisneskir
Gyðlngar til búsetu í Palest-
ínu. Nú eru þelr rússneskir
Gyðingar sem fara þangað
velkomnir. Tengsl Israels og
Sovétríikjanna verða sterkari
með hverjuim þelm einstakl-
ingi, sam tekst þess ferð á
hendur, yfirgefur vini sína og
fj'ölskyldu með þæc vonir í
brjós.inu að hltta hana aftur.
Á sama hátt er vist að því
fle'ri rússneiskir Gyðlngar
sem setjast að i ísrael, þvi
fleiri þe'rra sem verða ísra-
elskir ríklsborgarar bg svo
sem hið nýja land verður
þelm kær: og hlð nýja frelsi
þelrra, því skuldbundnari
verða þeir þó Rússlandi á alí
an hátt og v'ssulega nátengd
ari því heldur en nokkurn
tíma BandarLkjunu'm