Morgunblaðið - 24.11.1971, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. NÓVEMBER 1971
Útgafandi hf. Árvakur, Reykjavlk.
Framkvaamdastjóri Hsraldur Sveinason.
Rilstjórer Matthias Johenneasen.
Eyjólfur Konráð Jónsaon.
Aóetoðarritetjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjðrn Guðmundesoit.
Fróttaatjóri Björn Jóhannsson.
Auglýaingastjóri Ámi Garðar Kristineson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstraati 6, sími 10-100
Augiýsingar Aðalstraati 6, aimi 22-4-80.
Áskriftargjeld 196,00 kr. á mánuði innanlands.
i laueosölu 12,00 kr. eintakið.
LÚÐVÍK SAKAR EINAR
UM RANGTÚLKUN
¥ úðvík Jósepsson, sjávarút-
vegsráðherra, hefur sak-
að Einar Ágústsson, utanrík-
isráðherra, um að rangtúlka
ákvæði málefnasamnings
stjórnaflokkanna um brottför
varnarliðsins. Á landsfundi
Alþýðubandalagsins, sem ný-
lega er lokið, var Lúðvík
spurður um afstöðu ríkis-
stjórnarinnar til varnarliðs-
ins og sagði þá m.a.: „Ég get
ekki fullyrt, að það sé rétt
haft eftir utanríkisráðherra,
að fyrst skuli fara fram ræki-
leg athugun á aðstöðu hers-
ins hér á landi og síðan eigi
að taka ákvörðun um brott-
för hans eða áframhaldandi
dvöl hér. En hér er haldið
fram algerlega rangri túlkun
málefnasáttmálans. í mál-
efnasamningnum er fjallað
um endurskoðun herverndar-
samningsins, en þar er átt við
endurskoðun, sem miðar að
því, að herinn eigi að fara úr
landinu í áföngum á kjör-
tímabilinu. Orðalagið í mál-
efnasáttmálanum bendir enn-
fremur til þess, að leiði end-
urskoðunin ekki til brott-
flutnings hersins skuli „her-
verndarsamningnum" sagt
upp.“
Ummæli Einars Ágústsson-
ar á fundi Varðbergs í byrjun
nóvembermánaðar eru alveg
afdráttarlaus. Hann var
spurður álits á ákveðnum um-
mælum Jóns Skaftasonar á
fundi í Keflavík tveimur dög-
um áður, en þar taldi Jón
Skaftason m.a., að uppi væru
tvær skoðanir á því, hvernig
túlka bæri þetta ákvæði mál-
efnasamningsins og sagði um
síðari skoðunina: „Aðrir
teldu, að hér væri aðeins um
stefnuyfirlýsingu að ræða og
að endanleg niðurstaða um
veru varnarliðsins hér hlyti
að ákvarðast fyrst, þegar nið-
urstöður endurskoðunar varn-
arsamningsins lægju fyrir
auk þess, sem atburðir úti í
heimi gætu haft áhrif á nið-
urstöðurnar líkt og gerðist
1956 er Rússar réðust inn í
Ungverjaland og vinstri
stjórnin, sem þá var, dró til
baka uppsögn varnarsamn-
ingsins.“
Einar Ágústsson, utanríkis-
ráðherra, svaraði á þessa leið:
„Það má vel vera, að það sé
misjöfn túlkun á málefna-
samningnum og mismunandi
langanir. Mín skoðun er sú,
að ákvörðun verði ekki tek-
in fyrr en að aflokinni könn-
un. Ef það eru tvær línur, er
ég á þeirri síðari.“ Þessi um-
mæli utanríkisráðherra eru
alveg ótvíræð og það eru
þessi ummæli, sem Lúðvík
Jósepsson telur „algerlega
ranga túlkun málefnasáttmál-
ans“.
Einar Ágústsson hefur hins
vegar fengið liðsauka úr
stjórnarherbúðunum, því að
Ólafur Jóhannesson, forsætis-
ráðherra, hefur lýst því yfir,
að ríkisstjórnin hafi aldrei
lofað því, að varnarliðið hyrfi
úr landi, hvernig sem á stæði.
Vissulega er um alvarlegt
mál að ræða, þegar ráðherra
í ríkisstjórninni sakar sam-
starfsmann sinn, utanríkis-
ráðherrann, um rangtúlkun á
ákvæðum málefnasamnings-
ins. Og að sjálfsögðu verður
ekki við það unað, að stefna
ríkisstjórnarinnar í þessum
efnum, sé ekki alveg skýr.
Er það Einar Ágústsson, sem
talar fyrir hönd ríkisstjórnar-
innar í vamarmálunum eða
er það Lúðvík Jósepsson? í
tilefni af ummælum sjávar-
útvegsráðherra á landsfundi
kommúnista er nauðsynlegt
að skýr svör fáist við þessari
spurningu.
Pólitískir eftirlitsmenn
l/fagnús Jónsson benti rétti-
lega á það í umræðum á
Alþingi í fyrradag, að með
frumvarpi ríkisstjómarinnar
um Framkvæmdastofnun rík-
isins væri mikil hætta á, að
horfið yrði mörg ár aftur í
tímann og tekin upp vinnu-
brögð, sem ekki eru tíðkuð
í þróuðum þjóðfélögum nú til
dags.
Þingmaðurinn sagði enn-
fremur: „Það er alveg ljóst,
að þessi stofnun verður
geysilega dýr, ef henni verð-
ur ætlað að starfa eins og
frumvarpið gerir ráð fyrir og
ef það á að setja á laggirnar
alla þá starfsemi, sem þar er
um fjallað. Nú er þetta starf
unnið með tiltölulega litlum
kostnaði. Það, sem skiptir
þó meginmáli, eru hinir
pólitísku „kommissarar“. Það
eru mennirnir þrír, sem eiga
öllu að ráða. Hér er að finna
gleggsta dæmið um pólitískt
óbragð af þessu máli. Hér
eru settir á laggirnar, eins og
ég kallaði þá, kommissarar,
af því að þetta minnir ákaf-
lega mikið á skipulag í viss-
um hópi ríkja, en fulltrúar
þeirra og aðdáendur ráða
mestu í núverandi ríkisstjórn.
Og það, sem er eftirtektar-
vert, er það, að það verður
Afdráttarlausasta
yfirlýsingin um
góðan viðskilnað
SÍÐASTA vi'ka markaði að því
leyti þátta®kil á þessu þingi, að
þá var lagt fram fyrsta „stefnu-
mótandi" frumvarp ríkisstjórn-
arinnar, — og fór vel á því, að
það skyldi vera um Fram-
kvæmdastofnun ríkisins, eins og
allt er í pottinn búið. Þetta er
geysilegt bakn, — póliitiskt ieðli
og uppbyigigingu, og ekki ætlað
minna hlutverk en að hafa for-
ystu í atvinnu- og efnahagsilífi
þjóðarinnar. Þar á að ákveða
hvað gert skuli, hvernig það skuli
gert, hverjir skuli gera það, —
og er mikið skrafað um heildar-
sýn í þvi sambandi, sem einhverj-
um þremur mönnum er ætlað að
vera ásfcapað, einum úr Alþýðu-
bandalaginu, einum úr Samtök-
um frjálslyndra og vin.stri
manna, — og ekki má gJeyma
garminum honum Katli, — ein-
um úr Framsóknarftofcknum.
Síðasta vifca var að því leyti
sérstök að forsætisráðherra fékk
ekki hamið skap siitt eftir að hafa
talað af sér á fundi með ungum
Framsóknarmönnum, sem sann-
arlega hafa sýnzt gjamir á að
æra óstöðugan. Tók forsætisráð-
herra til máls utan dagskrár,
hafði uppi stóryrði um Morgun-
blaðið, þótt hann viðurkenndi, að
frásögnin væri rétt, væri hún
lesin til enda, eins og Ragnhild-
ur Helgadóttir benti raunar á við
umræðurnar. Ég skal svo ekki
að öðru leyiti reifa þetta mál hér,
enda þrautrætt.
En þessar umræður utan dag-
skrár voru fyrir annarra hluta
sakir einkar markverðar. Þær
runnu fljótt í þann farveg að
fjalila vitit og breitt um kjaramál-
in. Var þar í senn eftirtefctarvert,
hvernig þeir svöruðu og hvemig
þeir svöruðu ekki fyrirspurnum
þingmanna.
Lárus Jónsson spurði, hvaða
uppiýsingar rífcissitjómin hefði
haft um stöðu atvinnuveganna,
þegar hún setti ákvæðin um 20%
kaupmáttaraufcninigu á tveimur
árum, styttimgu vinmuviku og
lengimgu orlofs inn í málefna-
samnimginn. Forsætisráðherra
sagði, að rífcissitjómin hefði ver-
ið búin að kynma sér þau gögn,
sem fyrir lágu, og þær upplýs-
ingar, sem hún fékk í hendur
frá ýmsum aðiium, áður en hún
gaf sína yfirlýsimgu. „Var það
mat ríikisstjórmarinnar og floikk-
anna, sem að henmi stóðu, að
svona væri ástatt þegar frá þess-
ari stefnuyfirlýsingu var geng-
ið.“ Þetta er afdráttarlaus yfir-
lýsing og hrein viðurkenning á
því, hversu blómlegt bú rikis-
stjórnin settisit i. Ég efast um,
að aðrir hafi farið um það fag-
urliegri orðum. Skýtur þessi lýs-
ing sannarlega skökfcu við, þeg-
ar skoðuð eru ummælí Imgvars
Gíslasonar 10 dögum áður, —
eða svo, — þegar hann lét sig
hafa það að segja, að fráfarandi
ríkLsstjórn hefði ekkert látið eft-
ir sig utan ógreidda reifcninga í
hrúgum. Og er þess þá að vænta,
fyrst hann M'tur svo á, að hann
láti nú til sín taka og haldi i við
fjármálaráðherra og ríkisstjóm
til þess að stöðva óhófseyðsluna.
Guðlaugur Gíslason spurði for-
sætisráðherra, hvont hann teldi
vinnutímastyttimguna verka sem
launabætur. „Vinnutámastytting-
in er visst hagræði og kjarabót,"
sagði forsætisráðherra, en viildi
engar tölur nefna. Heldur ekki
viðskiptamálaráðherra, sem sagð
ist þó geta reiknað það „ef ég
vil“. Skrýtið innsfcot að tama,
eins og Efnahagsstofnunin sé
ekki þegar búin að reikna dæm-
ið, sem naumast getur verið neitt
leymipilaig'g, heldur vitneskja, sem
men.n eiga rétt og kröfu til að fá
að viita.
Lúðvík Jósefsson viðurkenndi,
að vinnutímastyttingin væri eng-
in kjarabót, þar sem vimnuvik-
an styftist í reynd. Ekki fjaliaði
hann þó mánar um það fólfc, sem
þar átti í hlut, sem þó vissulega
var ástæða til, þar sem þar er i
mörgum tiilifeMum um þá lægst
launuðu að tefla. Hlýtur þó að
koma til áliita, hversu lamgt eigi
að gamga í styttingu vinnuvik-
unnar á kostnað hærra kaup-
gjalds, enda er hún þegar fyrir
styttimguna orðin i raun hin
stytzta á Norðurlöndum, eftir
því sem ég veit sannast. Mér
finnst eimhvern veginn, að mörg-
um komi betur að vinna þessa
44 tírna og bera meira úr býtum
í staðimn. Ég skrifaði víst 44
tíma, en því hefur verið haldið
fram, að ekki séu unnir nema
nokkuð undir 39 tirnum, ef frá
eru dregnir greiddir kaffitímar
og aufca helgidagar, en fari nið-
ur i rétt tæpa 35 tíma eftir vinnu-
tímaisityttinguma. Erum við þá
komnir lamgt miður fyrir það,
sem er á öðrum Norðurlöndum,
og sé ég þá ekki, hvernig okfcur
má takast að haJda uppi sömu
Mfsfcjörum og þar nema með yf-
irvinnu, og vinnu't'imastyttingin
verði því ekki í reynd. Nema við
íslendimgar séum að því skapi
duiglegri og atvimmulífið aillt með
þeim hætti hér, að beri sláfct uppi
að mati rífcisstjórnarinnar, — og
þætti öðrum þjóðum áreiðamlega
ástæða til þess af minna tilefni,
ef rétt er, að senda upp himgað
sína sérfræðimga til þess að læra
af 12 ára viðreisn, sem þviláfcu
hefur áorkað.
Sverrir Hermannsson inmti ráð
herrana eftir þvi, hvort það væri
réttur skilmiingur, sem Eðvarð
Siigurðsson hefði lagt i stjórnar-
sáttmáiann, þegar hann sagði, að
innan hans rúmaðist „allt að
37% hækfcun kaups og kjara“.
Lúðvifc Jósefsson sagðist hafa
gaiman af að sjá Sverri sýna sér,
að Eðvarð hefði sagt, „að þeir
ættu rétt tiil að kref jast 37% hækk
umar í krafti stjómarsáttmálans."
Sverrir vitnaði þá til viðtals við
Eðvarð í Þjóðviiljanum 26. sept.
þar sem hann svaraði því til, að
kröfur Dagsbrúnar, ef að þeim
öl'lum yrði gemgið, jafngiltu „um
37% hækfcun, en hærra er vart
huigsanáegt að reiikna þetta“. Enn
fremiur sagði Eðvarð i viðtalinu:
„Jú, það er rétlt, að við teljum
þessar kröfur efcki fara út fyrir
ramma stjóm'arsáttmálans.“ Lúð-
vik var ekki aí baki dottinn, sagði
enn sem fyrr, að Sverrir hefði
ekki fundið orðum sínum stað
„eins og við var að búast,“ „en
vitamlega er það algjör fölsun á
þessu að halda þvl fram, að hér
hafi verið um 37% almenna kaup
hækkun að ræða almennt séð.“
Ég hef rifjað þessi orðaskipti
upp hér ti'l að menn geti ögn
áttað sig á þeim hála málskrafs-
manni viðsfcipta- og sjávarútvegs-
ráðherranum. Erngan ræðuimanin,
þefcki ég lagnari í að flækja mál,
erada kippir hann sér Mtt upp við
það, þótt mótsagnir verði í mál-
flliuitningmum, og grun hef ég um,
að hann beiníMniis ætlist til þess
stundum, að ekki sé lesið rétt
milli línanna, að efcki sé meira
sagt.
Sameinað þing hefur nú tyo
fundardaga, þriðjudaga og
fimmtudaga, í vifcu hverri, og þó
lemgri fundartíma en i deildun-
um. Fyrir lítið kemuir
þó, þótt forseti sé
iðinn við kolann. Fumdartiiml
sameinaðs þimgs virðist aldirei
nógu langur til þess að öll mál
kom.ist á dagskrá með eðOiilegum
hætti. Enda er fyrirspumum
bei'tt í æ rífcari mæli, misjaifn-
lega merkum og þarflegum eins
og gengur en allar taka þær þó
sinn tíma, — og fer hann ekki
eftir þýðingu málefnisins.
Mig minnir þvi hafi einihvem
tiima verið hreyft, að fasfari re.gÞ
um þyrfti að koma á fyrirspum-
artímann. Uggiaust er það. Ég
hygg þó, að mááigleði þimgmann-
anna fái þá útrás með einhverj-
um öðrum hætti. Þeir eru 60
talsins. Og all'ir verða að láta síg
eiitthvað sagja. Ég hygg að það
sé fæstum gefið að vera eins orð-
varir og Páli Ólafsson skáld og
Hjörtur Torfason að þeirra er
naumast getið i Aliþingistiðindum
að ég ætla.
Á síðasta þingi voru uppi há-
værar kröfur í ölilum flokkum
'Uim það, að námsaðstaða nem-
enda i strjálbýli og þéttbýli yrði
jöfnuð, svo sem kostur er. Voru
háar upphæðir mefndar í því sara
bandi og hét þáverandi mennta-
málaráðherra frumvarpi með
hau'stdögum, þar sem kveðið
skyldi á um nýjar lánaregíur.
Þötti mörguim stjórnarandstöðu-
þimgmianninum þá lamgt þess að
bíða og vildu efcki trúa því, að
málið væri flökið og örðugt við-
fangs. Eitthvað virðisf þó standa
í múverandi fjármála- og menmta-
málaráðherrum að leysa svo ehv
falt mál, sem þá þótti. Ég man
ekki til þess það hafi komizt á
varir ráðherra á þessu þingi,
mema þá í „hásætisræðumni", þar
sem aMit var til tínt, — og rúm-
lega það. Menntamálaráðlherra
hefur siig a.m.k. lítt í frammi og
því fliutti Lárus Jómsson um það
itillögu, að athugum fari fram á
kostnaði og fjárhagslegri getu
æskufólks í strjálbýli til fram-
haldsnáms, en niðurstöður Mggi
fyrir að ári. Naumasit er hæ.git
að hugsa sér hógværari tiHögu-
flutning eftir það, sem á undan
er gengið, en jafnvist er liíka
það, að athugun þessi er brýn
tiil þess að unnt sé að glöggva
sig á umfangi málsins, ef svo
má segja, og leggja fram raim-
hæfar tillögur til úrbóta.
1 nánum tengslum við þetta
mál er dreifimg framhaldssikóla
um landið. Þar er vandratað mil'li
skers og báru, þarf í senn áræðí
og aðgát til að koma. Skiljanleg
er óþolinmæði Guðlaugs Gisila-
Framhald á bls. 19
BRÉF UM
ekki séð, hvaða hlutverki þeir
eiga að gegna, ef þeir eiga
ekki að vera hér sem pólitísk-
ir eftirlitsmenn, sem sjái til
þess, sem stofnunum er ekki
treystandi til, að ekkert ger-
ist nema það sé í anda ríkj-
andi stjórnaflokka.“
Eins og Morgunblaðið hef-
ur áður vakið athygli á, er
einsýnt, að verði frumvarpið
um Framkvæmdastofnun rík-
isins að lögum, er á ný stefnt
til haftaþjóðfélags og ríkis-
forsjár. Með samþykkt þess
yrði stigið stórt skref aftur á
bak í efnahags- og atvinnu-
málum þjóðaririnar.