Morgunblaðið - 23.12.1971, Page 6

MORGUN'BLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1971
6
Um íátt hefur verið meira rætt
imdanfarið en Laxárdeihma svo-
nefndu. Margir hafa lagt orð i
belg og leitun er á þeim, sem
ekki hefur tekið afstöðu í deil-
unni. Þó er það svo, að i öllu
þvl sem um málið hefur verið
ræÉt og ritað er yfMeitt ekki
tekið á hinu eiginlega deiluatriði
og fóik hefur skipað sér í flokka,
með og móti deiluaðiium, án þess
að þekkja tii staðreynda.
Þar sem mér er málið skylt
sem eins af „ofsamönnum reikn-
isstokksins" með „fribréf til að
darka eins og naut í flagi“ eins
og komizt hefur verið að orði í
einni greininni um Laxárdeiluna
þykir mér rétt að gera Gljúfur-
versvirkjun nokkur skil eins og
hún var hugsuð svo þeir sem
það vilja geti lagt dóm á máilið
af þó rneiri þekkingu en áður.
Atriði það sem um er deilt er
ekki, hvort hafi átt að eyðileggja
Mývatn eða einhver önnur sér-
stök náttúruundur, þó að það atr-
iði hafi verið óspart notað af
öðrum deiluaðilanum. Ekki hvort
virkjað sé fyrir stóriðju handa
útlendingum, þó að þetta hafi
Mka verið gefið í skyn. Heldur
um það eitt, hvort laxarækt skuli
931
'Sfíf/uórðri
/S7s-mu..^
*vnTCWARD
DAM CPEiT
£L. It7,»
/nr/ak-
SWITCHrARD
’ENSrOCK LAXÁl
^/Je^Fr°renns//3
& gof.
WER STATIONV* *'•■*«.
m/fí/its/?"
-OtVERSION•
TUNNEL
I' .OATE SHAF\
77RFfiLL t-okuyirJct
■VAlVe CHANB
-HEADRACe TUNNCl.
'unorþró
/oo m
LAXÁRV RKJUN
GUÚFURVER YFIRLITSMYND
Sigurður Thoroddsen, verkfræðingur:
Um Laxárdeilu
hefja í Laxá ofan Brúa, tii hags-
bóta fyrir nokkra einstakiinga.
Á fundium sem ég hef setið með
deUuaðUum hefur efcki feomið
fram að um annað væri deilt.
Um Mývatn þarf ekki að ræða
í þessu sambandi. Gljúfurvers-
virkjun snerti það á engan hátt.
Öðru máli gegndi um Laxárdal,
en þar stóð tU að gera uppistöðu,
um 10 fem2 að flatarmáli.
Um stóriðjuna er það að segja
að virkjunin var eingöngu ætl-
uð orfeuveitusvaíði Laxárvirkjun-
ar. Þessi virkj unartilhögun var
að því leyti sérstafelega hentug
að hana mátti fram'kvæma í
áföngum, sem féEu að orkuþörf
svæðisins og hefði nægt því með
eðlilegri þróun íram tU alda-
móta.
Áður en lengra er haldið skai
ég í stuttu máli gera grein fyrir
Gljúfurveri og vísa jafnframt til
uppdrátta þeirra er hér fylgja.
Siðar mun svo vikið að hinum
ýmsu þáttum Gljúfurvers.
STUTT LÝSING Á FYRIR-
HUGUÐU ORKUVERI
Orkuverið Gljúfurver verður
í Laxá í S.-Þingeyjarsýslu við
Brúar.
Orkuverið mun nýta 84 metra
fallhæð í efri hluta Laxárgljúf-
urs.
Stiflan, jarðefnastífla, verður
fast neðan við inntaksstíflu Lax-
ár I, sem verður jafnframt varn-
arstifla við sttflugerðina,
Lengd sttflunnar í efri brún
verður um 410 m og mesta hæð
talin frá núverandi jarðhæð i
gljúfri 57 m. Brún stiflunnar
verður i 157,5 m hæð y.s.
Ofan við stifluna mun mynd-
ast um 15 fem langt lón í Laxár-
dal um 10 fem2 að flatarmáli.
Lón þetta verður miðlunarlón
fyrir Gljúfurver og Laxárvirkj-
anir þær, sem fyrir eru og trygg-
ir rekstur þeirra.
Á sttflunni verður vegur yfir
gljúfrið.
Aflþættír orkuversins, inntak,
vatnsgöng, jofnunarþró, þrýsti-
vatnsgöng og pápur ásamt stöðv-
arhúsi með frárennsli, verða inni
í austurvegg gijúfursins.
SUÐURÁRVEITA
Suðurá kemur upp í Suðurár-
botnum rúmum 10 km suður og
austuir af Svartárvatni. Báðar
ámar eru lindár, með afar jöfnu
vatnsrennsli allt árið. Suðurá
fellur framhjá Svartárvatni í um
háifs annars kilómetra fjarlægð.
Hér var ráðgert að stífla Suðurá
með yfirfallsstiflu og veita
ákveðnum hluta hennar til Svart-
árvatns um steinsteypta rennu.
Úr Svartárvatni var ráðgert að
gera skurð gegnum háls til lækj-
ar, sem fellur í Kráfcá. Um miðj-
an háisinn átti að gera flóðgátt
með lokum í skurðinn. Vatns-
magn það sem ráðgert var að
flytja úr Suðurá og Svartá var
um 16 teningsmetrar á hverri
sekúndu.
Kráfeá kemur upp I Kráfeár-
botnum nokkrum kílómetrum
norðan við Suðurárbotna. Fellur
hún lengst af um uppblásin
svæði þar til hún nálgast Mý-
vatn, en þar er gróið land og m.
a. Framengjar. Kráká feHur svo
í Syðstukvísl, eina af kvíslum
Laxár rúmum 2 km neðan við
Laxárós, en ekki til Mývatns
eins og margir halda
Með tilfeomu Suðurárveitu
hefði vatnsmagn Krákár og þar
með Laxár við Brúar aukizt um
16 kl/sek. Meðairennsli Krákár
hefði vaxið úr 7 í 23 kl/sek. en
Laxár úr 43 í 59 kl/setk.
VIRKJUN í ÁFÖNGUM
Það þykir einkar hentugt ef
unnt er að virkja svo, að orku-
vinnsla nýrrar virkjunar falli að
eða sé í samræmi við orfeuþörf
orkuveitusvæðis þess, sem virkj-
að er handa.
Ætlunin er að áfanganum Ijúki
árið 1984
4. áfangi. Sett verður upp önn-
ur og siðari samstæðan, sem
mun skila 30,7 MW árið 1988.
5. áfangi. Suðurárveita verður
gerð árið 1990.
I eftirfarandi töflum er skrá
yfir orkuvinnslu Gljúfurvers og
Laxárvirkjana I og H eins og
hún var áætluð snemma árs 1968,
miðað við áfanga:
1. áfangi
GWh/a
2. áfangi
GWh/a
3. áf angi
GWh/a
4 áfangi
GWh/a
5. áfangi
GWh/a
113
189
241
300
381
Eins og áður sagði var Gljúfur-
ver sérstakiega ákjósanleg virkj-
un að því er þetta atriði varð-
aði. Virkjunina var hægt að fram
kvæma í áföngum.
Samkvæmt áætlun voru þeir
þessir:
1. áfangi. 1 1. áfanga verða
gerðir vatnsvegir og stöðvarhús,
eins og fyrir fullvirkjun. Inntak
verður í inntakslóni í Laxá I.
Upp verður sett ein vélasam-
stæða 23,9 MW fyrir endanlega
fallhæð, 84 m. Hún mun í 1.
áfanga nýta 38 m fall og skila 6,5
MW.
Áætlað var að þessi áfangi
yrði tiibúinn árið 1972.
2. áfangi. Hafin verður stíflu-
gerð. Stiflan nái upp í 135 m
hæð y.s. og venjulegt vatnsborð
verður í 129 m hæð y.s. Samstæð-
an mun þá nýta 59,5 m fallhæð
og skila 14,7 MW. Ráðgert er að
þessi áfangi verði tilbúinn árið
1978.
3. áfangi. Stíflan veirður hæfek-
uð í endanlega hæð með venju-
legu vatnsborði í 153, 5 m hæð
y.s. Vél asamstæðan mun nýta 84
m fallhæð og sfeila 23,9 MW. —
POLAROID myndavélai
Höfm til sölu örfáar MYNDAVÉLAR
af fyrri árgerð.
Seljast á góðu verði eftir kl. 14 í dag.
MYNDIR HF.
Austurstræti 17, 3. hæð.
VÖRN FYRIR SUBURÁRVEITU
Á fundi í Fuglavemdunarfé-
lagi íslands nú nýverið sagði
einn ræðumanna m. a. „Á síð-
ustu árum hafa verið lögð „plön
til þess“ að eyðileggja Mývatn.“
Slife fullyrðing er ekki eins-
dæmi, en í þessu tilvifei var ræðu
maðurmn visindamaður og úr
þeirri átt ætti efeki að vera siikr-
ar fuliyrðingar von.
Bjartmar Guðmundsson segir í
Morgunblaðinu 27. janúar 1971
að sýslunefnd Þingeyjarsýslu
hafi bent á „hversu mikla eyði-
leggingu vatnsflutningur sern
færsla Suðurár hlyti að hafa í för
með sér í löndum Skútustaða-
hrepps og Reykdælahrepps og
hættulegar afleiðingar víða ann-
ars staðar.“
VLsindamaðurinn átti eins og
sýslunefndin við Suðurárveitu.
Þetta er sá hluti virkjunarinn-
ar, sem hefði gert það að verk-
um að Gljúfurver hefði orðið
með hagkvæmustu virkjunum
hér á landi og eru þó Brúarvirkj
anir án Suðurárveitu hagkvæm-
ar.
Áætlirn um hana var auðvitað
ekfei gerð í þvi sfeyni að eyði-
leggja Mývatn, slík fullyrðing er
blátt áfram ekki svaraverð.
Áætiunin var gerð af hag-
kvætnnisBjónarmiði. Hugsað að
nýta möguleifea sem voru fyrir
hendi til þess að bæta afkomu
virkjunarinnar.
Jafniframt var haft i huga, að
þessi þáttur myndi á engan hátt
sfeerða Mývatn frá náttúruvernd-
arsjónarmiði.
Nú er þvi haldið fram æ ofan
I æ að Suðurárveita, er hún yrði
gerð, yrði sá meinvaldur, sem
gjöreyðilegði Mývatn og jafnvel
alla Mývatnssveit. Slík fullyrð-
ing á sér enga stoð í veruieifean-
um.
Eifct af því, sem veitunni var til
foráttu fundið var „að óhemju
flóð sunnan af öræifum" myndu
í leysingum valda stórspjöllum.
Nú er það fyrst að hér er um