Morgunblaðið - 16.03.1972, Blaðsíða 16

16
MORGÖNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. MARZ 1972
Oitgofandi hif Árvalcuc fteyfcjavík
Ftiamfcvæmdas-tj'óri Haral'dur Sveinsson.
Rilstjórar Mattihías Johanrvessen/
Eyjóllfur Konráð Jórisson.
Aðstoðarrítstjóri Srtyrmir Gunnarsson.
Rfts'tjórnarfullitrúi Þjorbljönn Guðmundsson
PréttastjÓri Björn Jóihannsson
Augliýsirvgastjöri Ámi Garðar Kristinsson
Ritstjórn og afgreiðsla Aða'lstræti 0, sfmi 10-100.
Augiiýsingar Aðalstriaeti 0, sifmí 22-4-80
Ásikriftargjatd 225,00 fcr á 'mánuði innanlands
I SaiusasöTu 15,00 Ikr einta'kið
erfiðleíkaárunum 1967—
1969 vaknaði nýr skiln-
ingur hjá launþegum og
raunar öllum almenningi í
landinu á þörfum atvinnu-
veganna í landinu. Menn
gerðu sér ljósari grein fyr-
ir því en áður, að atvinnu-
fyrirtækin eru engar mjólk-
urkýr, sem endalaust er
hægt að mjólka án þess, að
þau fái eitthvað í staðinn.
Á þessum árum gerðu marg-
ir sér vonir um, að þessi nýi
skilningur á aðstöðu atvinnu-
fyrirtækjanna mundi breyta
að verulegu leyti viðhorfi al-
mennings og stjórnmála-
manna til atvinnurekstrarins,
sem of lengi hafði mótazt af
því sjónarmiði, að endalaust
væri hægt að ganga á hag
þessara fyrirtækja. Á þeim
árum var verulegt atvinnu-
leysi í landinu og menn
kunnu betur að meta en áð-
ur vel rekin og fjárhagslega
traust atvinnufyrirtæki.
Því miður virðist sú
reynsla, sem við fengum á
kreppuárunum, ekki vera of-
arlega í huga núverandi ríkis-
stjórnar. Þær breytingar á
skattalögunum, sem stjórnar-
flokkarnir sýnast staðráðnir í
að knýja í gegn munu leiða
til mjög aukinnar skattabyrði
atvinnufyrirtækjanna. Lands
samtök atvinnuveganna hafa
vakið athygli þeirra þing-
nefnda, sem um frumvörpin
fjalla á þessari staðreynd, en
þau tala fyrir daufum eyr-
um. Ekkert tillit hefur verið
tekið til álitsgerða þeirra. I
bréfi, sem landssamtökin
hafa sent fjárhagsnefnd Efri
deildar, sem nú hefur tekju-
og eignaskattsfrumvarpið til
meðferðar, er minnt á nauð-
syn þess, að íslenzk atvinnu-
fyrirtæki verði skattalega
jafnsett og atvinnufyrirtæki
í öðrum EFTA-löndum. Rök-
in fyrir því eru augljós. Okk-
ar fyrirtæki geta hvorki
keppt á erlendum mörkuðum
eða við innflutning á heima-
markaði, ef þau njóta ekki
jafnrar aðstöðu að þessu leyti
og þau erlendu. Breytingar
þær á skattastöðu fyrirtækja,
sem Viðreisnarstjórnin beitti
sér fyrir og sætt hefur stanz-
lausum fúkyrðum af hálfu
núverandi stjórnarherra,
stefndi einmitt að því, að ís-
lenzk fyrirtæki væru jafn
sett hinum erlendu á þennan
veg.
Eitt af því, sem lengi hef-
ur hamlað mjög eðlilegri
uppbyggingu innlendra at-
vinnufyrirtækja er sú stað-
reynd, að þau hafa ekki feng-
ið tækifæri til að byggja upp
eigið fjármagn. Valfrelsi
milli arðjöfnunarsjóðs og
varasjóðs miðaði að því að
opna atvinnufyrirtækjum
fleiri möguleika til myndun-
ar eigin fjár. Ríkisstjórnin
ætlar að afnema þetta ný-
mæli. Þá benda landssamtök-
in á það í bréfum sínum til
þingnefnda, að fymingar-
heimildir núgildandi laga eru
stórlega takmarkaðar með
skerðingu lagaákvæðanna
um flýtifyrningu. Ennfremur
hafi engar lagfæringar verið
gerðar á ákvæðum frum-
varpsins um endurmat lausa-
fjár í atvinnurekstri en þau
ákvæði gera nánast að engu
núgildandi lagaákvæði um
þetta. Þá benda samtök at-
vinnuveganna á, að frumvarp
ið um tekju- og eignaskatt
stefnir að mjög verulegri
hækkun virkrar skattprós-
entu. Loks hafa þessi samtök
lýst furðu sinni og afdráttar-
lausri andstöðu við þá fyrir-
ætlun ríkisstjórnarinnar að
taka upp á ný aðstöðugjöld
sem fastan tekjustofn, jafn-
framt því, sem fasteignaskatt-
ar eru margfaldaðir.
Viðbrögð ríkisstjórnarinnar
við gagnrýni atvinnuveganna
á skattafrumvörpin eru nán-
ast engin. Og sú spurning
hlýtur að vakna hvort sú
sósíalíska stjórn, sem nú sit-
ur í landinu stefnir að því
að koma öllum atvinnu-
rekstri, hverju nafni sem
hann nefnist, sem er í einka-
eign, á kné með stórfelldum
nýjum skattaálögum. Raunar
þarf ekki að varpa þessu
fram sem spurningu. Enginn
vafi leikur á því, að a.m.k.
sumir ráðherrar í núverandi
ríkisstjórn eiga enga ósk
heitari. Skattafrumvörpin
eru aðeins eitt dæmi um það.
Fleiri dæmi mætti nefna um
beina og óbeina þvingun á
einkafyrirtæki, sem nú er
reynt að beita í krafti ríkis-
valdsins með því að setja
óaðgengileg skilyrði fyrir
eðlilegri fyrirgreiðslu. Sjálf-
stæðir atvinnurekendur í
þessu landi mega því búast
við, að smátt og smátt verði
farið að herða þumalskrúf-
urnar, með auknum sköttum,
með skilyrðum fyrir sjálf-
sagðri fyrirgreiðslu og öðrum
ráðum. En hverjar verða af-
leiðingarnar af því, að álög-
ur á atvinnurekstur í landinu
eru stórauknar? Afleiðingara
ar verða þær, að hagur fyrir-
tækjanna versnar, geta
þeirra til að greiða hærri
laun verður takmörkuð,
möguleikar þeirra til eðlilegr-
ar uppbyggingar og nýrra
framkvæmda verða stöðvað-
ir. Á árunum 1967—1669 stóð-
um við frammi fyrir kreppu
af völdum utanaðkomandi að-
stæðna, sem við réðum ekki
við. En ef ríkisstjórnin held-
ur áfram á þeirri braut, sem
hún hefur markað, mun það
valda erfiðleikum í atvinnu-
lífinu. Þeir erfiðleikar verða
heimatilbúnir — og það af
ráðnum hug og vísvitandi.
Á AÐ SETJA ÞUMALSKRÚFUR
Á ATVINNUFYRIRTÆKIN ?
t i Ví'1,/V;
JíeitrllorikSimes
^ ■
Um afskiptaleysi
og alvarleg mál
Eftir
Anthony Lewis
London. —
Gerum okkur í hugarlund, að kyn
þáttadeilur leiði til svo alvarlegra of
beldisaðgerða á einhverju svæði í
Bandaríkjunum, að stjórnin sendi
þangað herlið og taki síðan að hand
taka blökkumenn, sem grunaðir eru
um hryðjuverk. Samkvæmt sérstök-
um lögum um „varðveizlu friðarins"
haldii hún 100.000 blökikiuimönnum í
íangabúðum án þess, að kærur séu
bornar fram á hendur þeim eða rétt-
arhöld fari fram í málum þeirra. Og
allt þetta sæti lítilli gagnrýni al-
mennings eða stjórnmálamanna utan
svæðisins, sem þarna á í hlut.
Sumir blökkumennirnir, sem her-
inn hefur handtekið, leggja mál sitt
fyrir Hæstarétt og vinna það. Rétt-
urinn úrskurðar að lögin, sem
veittu hemum hið sérstaka vald,
brjóti í bága við stjórnarskrána. En
kvöldið, sem sá úrskurður er kveð-
inn upp, er stjórnarskrárbreyting
keyrð í gegnum báðar deildir þings-
ins með yfirgnæfandi meirihluta — í
öldungadeildinni með aðeins einu mót
atkvæði. Og aftur vekur þetta ekki
meiri gagnrýni en venjuleg ritstjórn
argrein í dagblaði.
Óhugsandi?
Það kunna Bandaríkjamenn að
halda.
En I Bretlandi hafa nú fyrir
skömmu gerzt þvílíkir atburðir. Sam-
líkingin er dregin dálitið gróft, en
hún stenzt.
Á Norður-lrlandi, þar sem búa um
1,5 milljónir manna, eru nú 793 róm-
versk-kaþólskir menn í fangelsum
eða varðhaldsbúðum, án þess að kær
ur hafi verið bornar fram gegn þeim.
Úrskurði Hæstaréttar, þess efnis,
að sumar þær reglugerðir, sem her-
inn hefur byggt lögregluvald sitt á,
séu ólöglegar, hefur þingið nýlega
breytt á einu kvöldi, án þess að það
valdi sjáanlegum áhyggjum almenn-
ings eða stjórnmálamanna.
Það er ekki fyrst og fremst óhugn
aður atburðanna á N-írlandi, sem
vekur furðu i þessu máli — hann er
engin nýlunda — heldur viðbrögð
Breta við ofangreindum atriðum.
Þegar hermenn skutu til bana
þrettán óbreytta borgara í London-
derry eða spremgja frá IRA varð
sjö manns að bana í brezkum herbúð
um voru fyrirsagnir blaðanna stór-
ar. En ekki varð vart neinnar al-
mennrar gremju, — menn virðast
ekki einu sinni hafa verulegar á-
hyggjur af ástandinu á Irlandi yfir-
leitt. Ekki áhyggjur af því, að fang-
elsun án dóms og laga sé hróplegt
ranglæti; ekki áhyggjur af þvi ugg-
vænlega framferði þingsins að
breyta stjómarskránni á einu kvöldi
án þess að gefa nokkurt svigrúm til
almennra umræðna.
Enginn Bandaríkjamaður er í að-
stöðu til að tala með sérstakri siða-
vendni um stefnu Breta á N-lrlandi.
1 heimsstyrjöldinni síðari lét Banda-
rikjastjórn hneppa í varðhald þús-
undir Bandaríkjamanna af japönsk-
um uppruna í blóra við stjórnar-
skrána og hæstarétt. Hinar sögulegu
tilfinningar á Irlandi, andstæðar
allri skynsemi og þrungnar hatri og
morðhug, bjóða heldur ekki upp á
einfaldar eða augljósar lausnir mál-
anna.
Á hinn bóginn er erfitt að hugsa
sér, að atburðir, er varða stjórnar-
skrá ríkisins i jafn miklum mæli,
gerðust í Bandarikjunum án þess að
kalla á almenn viðbrögð, stjórnmála
legar aðgerðir og lögfræðileg mót-
mæli. Bandaríkjamenn eiga við
skelfileg vandamál að etja og þeim
hafa orðið á skelfileg mistök, en þar
vantar þó ekki fólkið, sem lætur sig
varða það sem fram fer.
Bretar hafa löngum verið sakaðir
um sjálfsánægju. Hún er hin hliðin á
þeirri hefðbundnu dyggð þeirra að
guggna ekki þegar á móti blæs, vera
kaldir og rólegir og allt það. Rósemi
í erfiðleikum er aðdáanleg og henni
eru Bretar ennþá gæddir, en í augum
þeirra, sem vænta þess, að þeir taki
með einhverjum skaphita á hitamál-
um, getur þessi afstaða verið óþol-
andi.
Og þetta á ekki einungis við um
málefni Irlands. Varðandi umhverfis
vandamálin er afstaðan til dæmis sú,
að þvi er virðist, að Bretar hafi leyst
þau. Það séu bara Bandaríkjamenn,
sem æsi sig út af þeim. Bílarnir halda
áfram að blása óþverranum út í
brezka andrúmsloftið og haldiið er
áfram að vinna að áætlunum um
hljóðfráu Concorde-þotuna. 1 Bret-
landi er hreint ekkert, sem getur tal
izt sambærilegt við umhverfishreyf-
inguna í Bandaríkjunum.
Bretar eiga sinn skerf af vanda-
málum þeim, sem fylgja mörgum iðn-
aðarsamfélögum, mikið atvinnuleysi,
verðbólgu, mengun og sundrungu inn
an samfélagsins. Með aðild að Efna-
hagsbandalaginu standa þeir and-
spænis efnahagslegum og stjórnmála
legurn aðlögunarvandamálum. Og ír-
land er þeim ævarandi höfuðverkur.
Edward Heath.
Það mundi lítið stoða — og ekki
vera sérlega aðdáunarvert — að
gera meira úr þessum vandamálum
en ástæða er til. — En sá maður, sem
ber ábyrgð á því, að um þau sé fjall-
að, Edward Heath, forsætisráðherra,
hlýtur stundum að óska þess, að al-
menningur gerði sér ljóst hversu al-
varleg þau eru.
Sjónarmið Heaths sjálfs einkenn-
ast ekki af sömu bjartsýni og sjónar-
mið forvera hans í embætti, Harolds
Wilsons, sem sagði einhverju sinni,
þegar við blasti efnahagskreppa, að
einungis „væluskjóðurnar" sæju ský
úti við sjóndeildarhringinn. Heath
hefur miklar áhyggjur af þeim áhætt
um, sem Bretar eiga fyrir höndum að
taka.
Vandinn er sá, að honum veitist
erfitt að koma þeim á framfæri, að
skamma aðra rækilega. 1 stjórn hans
er í raun og veru enginn maður, sem
getur talað til hjarta mannsins i bjór
kránni og fengið hann til að láta sig
málin einhverju varða. VafalauSt eru
tilfinningarnar fyrir hendi — ef ein-
hver kynni að losa um þær. Vissu-
lega hafa atvinnuleysi og hækkað
verðlag vakið óánægju. En i þeim
efnum eins og öðrum virðist ve-ra
breið gjá milii fólksins og stjórnmál
anna. Maður brennur í skinninu eft-
ir að segja: „Setjið ykkur í
samband.“