Morgunblaðið - 18.03.1972, Blaðsíða 11

MÖRGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 18. MARZ 1972
T*
Hilmar Jónsson:
Því f ór sem f ór
Ólafs þáttur bleikrau5a
Guðmundur Frímann Loftur Guðmundsson
Fljótt, fljótt sagói fiuiglinn og
NÝLEGA er út kornin hjá Gyld-
endai norræn bókraenin'basaga,
miíkið verk í tveimiur birndum.
Sá kaxfli áður nefnidrar bókar,
sem mesta atliygli vekur hjá
okkur, er að sjá'lfsögóu sá, er
f jaillar um ístanzkar nútímabók-
menntir. Er hamn í tveimur köfi-
um og skriifaiður aif Steiiragirími J.
Þorsteinssyni og Ólafi Jónssyni.
Virðist Steimgrimur eiga að
skrifa um tímiaibidið 1910—1935 en
Ólaifur frá 1935 tíl 1960. EkM er
það þó einhilit vertkaslkipting.
IÞaninig ritar Ólafur um Jóhamnes
úr Kööium en Stedngrimur um
Tómas Guðmiundssion svo eitt
dæmi sé nefnt af hiaindahófi.
Dómar þeiirra féiaga enu af minu
vití oft uppkveðnir atf lítíilili speki
og siku'lu nú nefnd nokkur dæmi
þar um. EkM er minnzt á Heiiga
Pjeturs, einn höfuðsnillimg ís-
feraricrar tumgu, er eðlilegt að
sikriifa slíka gdeymsiku á redJcning
Steiragríms. Þá lastur sami maður
ógetið beztu verfka Hagalíns og
Kristmanns, Márusar á Vals-
harniri og Smiðsins mikla. Söigu-
legur sMlninigur beggja, Stein-
grkns og Ólafs, er aif skoroum
skammtt. Þarna er t. d. hvergi
minnzt á hið miMa bðkmennta-
trúboð kommúnista hér á laindi,
sean hófst með starfsemd Kristins
E. Andiréssonar. Hins vegar er
Ólafur Jórasson samur við sdig og
dæmir menn eftir „fbrmú!lu“
hians og Áma Bergmanns, að þeir
sem ekM eru á mótt NATO telj-
aist hvorM rithöfundar né skiáild.
í því sambandi fjaJdar Ólaúfur
ítartega um bækur Hamraesar
Sigfússonar, Jóns ÓsJcars, Sig-
fúsar Daðasomar og Stefáns
Harðar en minndst hvergi á Þór-
odd Guðmunidsison, Guðtrraund Frí-
miann, Þorstedn Valdimarsson eða
Gunnar Dai svo nokkur ljóðskáM
séu nefnd. Hygg ég þó að ffestír
telji þessa meran ekiM síðri en
upphafsmenn atómiweðsJcapar-
ins. Hinn áliþekkti ,,froðukúfur“
svo niobuð séu orð Hannesar Pét-
urssonar, Thor Vfflijálmsison fær
hjá Ólafii hæstu ednJcunn fyrir
Óp bjöliunnar. Ólaf rárraar ekM
í að iaragt á undan þessum bók-
um sJcrifaði Loftur Guðmiunds-
son: Jónsmessunætuirmairtröð á
fjailliniu heiga og Gangriimliahj ól -
ið, miklu þrosJcaðri og betur
skrifaðar bækur í abstrakt stil.
Munurinn sá, sem mestu ræður,
að Thor er laragra tíl vinstri en
Loftur sem er Jcraiti. En mesta
hneykslum mín var að sjá ekM
nafn Villhjálms S. Vilhj'áimssonar
í þessu yfirliti ís'lenzkra bók-
mennta. En það er nú almennt
viðurkemnt að Briimiar við bölMett
er höfiuðverk um isfenzka venka-
lý'ðshreyfiinigu. Sýrair það öðru
fremiur hve yfiiridt þetta er
handahófsJcennt og án sögulegs
saanhenigiis. 1 framhaldi af þassu
hlýtur maðuir að lýsa furðu sinni
að Óliafi Jónssynd skyldli íahð
verkefni í þessari bók sem út-
gefiainddinn heifur vafalítið viljað
vanda til. Er svo að sMlja á
kápu, að ÓJiafi sé talið tii tökna
að vera ritstjóri Slcirnis. Er þá
ekM úr vegi að benda á hvaða
stefirau „þetta elzta bókimennta-
tímarit á Norðuiriöndum" heifur
tekið undir ritstjóm hans. Þegar
Ólafur tók þar við vöidum taidi
hann það höfuðvericefnd tímarits-
ins að birta vandaða ritdóma.
Hvemdg hefur það teMzt?
Hverjum hefiur verið fenigið í
hemdur að ritdæma bækur í
Skirni? 1 síðasta heftd eru rit-
dómtar effir þessa menn: Bjama
Guðnasom, þimgmiann FrjáJs-
lynidra, Óskar Haíllldórsson, Svedn
Skorra Höskuldsson, frambjóð-
arnda hjá F'rjáisiyndium, Ey-
sitein Sigurðsson samverlcaimann
S.A.M., Böðvar Guðmundsson
sérstakan aðdáan'da Maós Mns
kinversika, Svövu Jakobsdóttur
þiragm'ann Allþýðubandallagsins
og Ólaf Jónssion. 1 SJcírni frá
árinu 1970 skrifa þessir ritdóma
um bókmenntír: Ólafur Jónsson,
Sverrir Hólimarson fulitrú'i Al-
þýðubandalagsiiins í útMutunar-
raeflnd listamanna og Sveinn
SJcorri. Aðrir ritdómar í því heftt
fjaJia um sagnfræðiJiegt efni. Eg
held að þessi upptalning gefi
augljósa vísbendinigu af hvaða
sauðahúsi samstarfemienn Ólafs
eru, enda hefiur sú orðið raunin
að í Skími eru nú aðaifcga rit-
dæmdar bækur eftir atómskáM
og „froðukúfa". Þetta vita út-
liendiragar ef til vill ekM. Og þvl
fór sem fór.
Aths.: Fyrirsögn greinarinnar ■
er einnig höfundarins.
Horsteinn Vilhjálmsson:
Menntun og vísindi 1 N-Vietnam
KaransM mundu margir ætla
að fátt merkiiegt eða lærdóms-
ríkt mætti segja um mennitamál
þióunariands eins og Norður-
Vietnams (NVN), sem auk ann
ars hefur orðið iJJáiliega fyr-
ir barðirau á misno'taðri nútíma-
tækni. Ég hef þó sanmfærzt um
hið igagnstæða við lestur tveggja
greina um þetta efni í vestræn-
um vísLnda tíma ritum. Hin fyrri
þeirra og ýtariegri er eftir tvo
baradariska liiffræðinga, A. W.
Gaiston frá Yale og E. Siigner
frá MIT, og birtist í bandaríska
tíimaritiiniu Scíence 1 oktöber s.l.
Þeir d'vöMust í Norður-Vietnam
í 18 daga á siðastí.iðnu voru. Síð
ari igreinin er eftir brezllcan líf-
fræðáprófessor, S. Rose, og fyr-
iriesara í þjóðféRiagsfræði H.
Rose, og bimtist hún í brezka
tíimaritínu Ntew Scientist and
Science Journai í janúar. Höf-
umdar henmar voru í senidinefnd
sem alþjóðasamtök vísiindamanma
(„The Worid Pederatiom of
Scientific Worlcers") sc-ndu ný-
ölega til Norður-Viietnams. Hér
fer á eftir emdursögn og úrdrátt
ur þessama tvegg ja greina.
SKÓLAMÁL
Vegna hæ'tumnar á loftárás-
um Bamdaríkjamanma er hæpið
fyrir Norður-Vietraama að fjár-
festa í dýrum byggimigum. í sitað
imm hafa þeir fjárfest i f'ól'ki, þ.e.
í mennitum. Þeir hafa þamn-
ig raun'verufega útrýmt óliæsi og
öll böxm hljóta a.m.k. 4ra ára
skólagömgu. Þriðjiunigur barna
lýkur 7. bekk og tíumdi Muti
lýkur 10. bekk. Tifl. samanburð-
ar má geta þess að skýrsilur
herma að í Suður-Vietmam sé
aðeins helmiragur bama í skóla.
Þegar Frakkar yfirgáfu Jand-
ið 1954 var háskólinn í Hanoi
hitnn eini í ööu IndöMraa, og þar
voru aðeins 700 stúdentiar. Nú
eru 75.000 stúderatar í 37 skólium
í NVN einu. Auk þess
eru 150.000 neimendur í iðnskól-
uim, en íbúafjöldiinn er um 21
milljón.
Konur eru um 30% stúdenta,
en í greinum eins og lœJcnás- og
lyfjafræði er hiutfail þeirra
70—80%. Víetnaimar telja slik
störf, sem krefjast þolinmæði,
hæfa lconium veL Störf sem
krefjast likamsbuirða og þols
telja þeir hins vegar síður við
hæfi kvemina, og halda þvi fram
þrátt fyrir að konur beri hiita og
þuraga Mns dagliega strits í land
búmaðinum. Áðurgreint hiutfali
kvenna meðal stúderata er ekM
tailið nógu hátt og eru þvi gerð-
ar sérstakar ráðstafanir tíl að
bæta úr því. Má þar til nefna
mimni Jcröfur við inntötou í há-
skóla, sérstaika undirhúndnigs-
kenmslu og styrtci tffl að bæta
fjöCsJcyldu kveranemenda upp
vinnutapið heima fyrir. Mennta-
málaráðherra NVN, Ta Quang
Buu, hefur sagt: „Hér er ekk-
ert frelsi ef konur eru ófrjáls-
ar.“
Ráðherrann er annars lærður
stærðfræðinigur frá Cambridge
og kemnir stærðfræði jafnframt
ráðherrastarfimu til þess að
halda við teragslumium við háskói
anm. Amnað eimfMt atriði sem við
gætum lœrt af er þetta: Þegar
stofnaðar eru nýjar prófessors-
stöður í NVN er allur kostnað-
ur tekiran með í reiJcninginn,
þ.e.a.s. líka tækim sem prófessor
• inn þarf til ranmsókna sinna.
Háskólakenmsla í NVN virð-
ist fara fram með hefðhumdnum
aðferðum (stranigur agi og utan
aðbókariiærdómiur). Kennsla í
hu.gmyndafræði og stjórmmáium
er um 10—15% heildarinnar.
Hl'Utfaiffið miJIM fjölda starfslliðs
og námsmanna er óvemju hag-
stætt, eða 1:5 í efnafræði og 1:3
i míkróbiólógíu, svo að dæmi séu
nefnd. Vegna strtðsins fara flyrir
lestrar stiundum fram innd í
frumskógimum og stúdentar
koma þá aðeins i skóliann tíi
verklegm æfimga. Hinir banda-
rísiku igestir heimsóttu bæði
verkfræðiháskóiann í Hanoi og
landbúnaðarháskóCann sem er
spölkom utan við borgina. Báð-
ir skólarnir höfðu orðið fyr
ir sprengjuánásum á árunum
1965—68, hiran síðarraefradi alit
að 8 siinnum á dag. Starfemenn
þar sögðust hafa sJcotið niður
eina fiugvél og tekið fllugmann-
inn ta famga.
VÍSINDASTARF
Norður-Víetmamar hafa fullan
hug á að notfæra sér vísindin
til framfam í feradinu. Þfeiir
stefna mairkviis®t að þvi að verða
óiháðir og sjájlffum sér mógir í
þessu effni. Vísindiamenn þeirra
gera sér ffuJtta grein fyrir sér-
stöðu ttandsins, sem leiðir aff sér
sérstök vandamátt, sem krefjast
víetnamskm lausna. Visirada-
stairfsemim beiraist rnjög að þjón-
ustu við þegnana og velíerð
þeiirra. Náið samband er mffli
vísindastarfsins og þjóðfélags
ins.
Vísimdatæki Norður-Vietnama
hatfa komið viða að, t.d. írá
Austiur- og Vestur-ÞýzikaCanidi^
FraíkkOandi, Kína, Danmörku,
Japan, Sovéferikjunum og Ung-
verjalamdi. Flestar bækur vis-
imda- og ifeæJcndsaímsimis í Hamoi
eru á rússnesJcu, en næstar
henni koma eraska, fransJca,
þýzka og japamska. Yffirfeitt les
eMrii kyraslóð visimdamanna
frönsku og ensku en hin ynigri
rússmesJcu og kinversQou.
Vísindastarf í NVN beimist
mjög út á við. Þanmig starfa þar
öfliug „Samtök til útbreiðsta vís
imda og tækni", sem gefa út bttað
í 130.000 einitökuim. Auk
þess igefa þau út gagniega bæM-
imga eims og „Hwerraig áttu að
verjast efnahemaði".
HEILBRIGÐISMÁL
Heiis'ugæzlukerfi NVN er
sMpulaigt samikwæirrat 5 meginregi
um:
1) Lækraiislisitim. verður að
þjóna fmmleiðsiu, her-
vömuim, móður og bamni
og þjóðabrotum.
2) Húm verður að grumdvall-
ast á sóttvörmum.
3) Vamar- og lækningastarf
verða að teragjast.
4) Sameina ber hefðbundna
og vesrtræma SæknisiKst.
5) Samtök fólksins verða að
sjá 'um stjómina.
Undiir raýlendustjóm Frakka
var aðeins 1 lœttcnir á hwerja
180.000 ibúa í landinu. Nú er
'þetta hiutfattll 1:7000, em 1:1600
ef aðtetoðarfðttk í heilbrigðisþjón
usitunmi er taJdð með. Árleg dián-
artatta hefur liækkað úr 26 í 7,6
af þúsuradi. MaJariutiitfef.um hef
Framhald á bls. 21.
Lárósmálið;
Nokkur orð
- til Jakobs V.
HINN 27. febrúar sl. birtist hér
í blaðinu orðsendimg frá Jakobi
V. Hafstein, framkvæmdastjóra
með meiru, tí'l undirritaðs, er
átti að vera andsvar við grein, er
ég reit og nefndist Herferðin
gegn Lárósstöðinni, en sú grein
var svar við árásargrein á starf-
semi Lárósstöðvarinnar hér í
blaðinu 12. febrúar sl.
VIÐ SAMA HEYGARÐS
HORNIÐ
Eins og við var að búast, er
jakob við sama heygarðshornið
í Lárósmálinu og fer villur vegar.
Virðist Jakob vera allt annað
hugstæðara en að halda sig við
munveruleikann og segja rétt og
satt frá atvikum, Þannig gengur
honum sérstaklega illa að átta
Hafstein
sig á þvi að lög í landrnu eru eitt
og persónuleg áhugamál hans
annað. Ef lög heimila veiðiskap
með ákveðnum hætti, ber að
breyta þeim, ef menn vilja hafa
annað.
Engu er því líkara en að Jakob
og Fróðárfélagar hans hafi tal-
ið þann hlut vænstan að vinna
að breytingu á lögum íslenzka
ríkisins á þann hátt að ráðast
gegn þeim, sem njóta heimildax-
ákvæða laxveiðilaganna (Lárós-
stöðin sumarið 1971); þeim sem
veitir heimildina (landbúnaðar-
ráðherra); og þeim sem fjallar
um málið á ráðgjafarsviðinu
(veiðimálast j óra ). Fyrrgreind
heimild þ.e. leyfi til ádráttar í
ytra lóninu, er byggð á ákvæði
laga, er veitir ráðherra rétt til
að gefa út slika heimild til veiði
þar, sem svo hagar tíl að veiði
á ósasvæði sé eigi talin skaðvæn-
leg, að dómi faglegs aðila, sem
I þessu tilviki er veiðimálastjóri,
eins og fyrr segir.
AÐ BREGÐA FÆTI FYRIR
NÝJUNGAR
Þeir Fróðárfélagar vilja
hindra veiðiskap Lárósstöðvar-
innar, til að hagnýta á sjálfsagð
an hátt fiskinn, sem gengur inn í
stöðina. Þeir vilja þannig bregða
fæti fyrir merka nýjung í fiski-
rækt og fiskeldi, svo sem starf-
semi fiiskiræktarstöðvar i lónum
og við sjó á borð við stöð okkar
í Lárósi. Eins og fram hefur kom
ið, er tilgangurinn með Lárós-
stöðinni að framleiða í stórum
stil lax og silung tíl útflutnings
með möguleika til stangarveiði
um leið í huga. Það liggur í Mut
ariras eðli að hér er aðeins um
upphaf slikrar atvinnugreinar að
ræða og sMptir því öliu máli að
skilningur og velvilji móti við-
horf manna til heranar, enda hef
ur það sjónarmið verið ríkjandi
meðal ábyrgra aðila.
Ánægjulegt er að sjá það hjá
þeim Fróðárfélögum að þeir lýsa
þvi yfir að þeir muni ekki skrifa
meira um þessi mál. Að sjáif-
sögðu hefði verið réttast að skrif
um Lárósmálið hefðu ekM orðið
þar sem málið var komið í hend
ur réttra aðila, eins og það hef-
ur verið orðað af þeim Fróðár-
félögum með meistara Jakob í
broddi fylMngar. Þetta hefðu
þeir félagar átt að athuga í upp-
hafi i stað þess að þyrla upp á
opinberum vettvangi moldviðri
um málefni Lárósstöðvarirujar,
byggt á aJgerlega röngum for-
sendum, eins og sýnt hefur verið
fram á hér í blaðinu í fyrri grein
minni.
Að lokum skal þess getið, að
ég tel vita tilgangslaust að svara
frekar en orðið er árásum þeirra
Fróðárfélaga á Lárósstöðina,
enda munu úrslit í þessu máli
verða ráðin af óvilhöllum dóm-
kvöddum mönnum og megum við
vel bíða þess.
10. rraarz 1972.
Jón Sveinsson.
Einn af þeim stóru í Lárósi flutt
ur í klakhúsið. Samkvæmt lireist
ursprufurannsókn Veiðimála-
stofnunarinnar hefur þessi hæng
ur verið 22 sm er hann fór til
sjávar. Kom til baka úr sjó 28.
júli 1971 eftir 2ja ára dvöl þar,
þá rösklega 26 pund.