Morgunblaðið - 29.03.1972, Side 10

1
JL\J
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 29. MARZ 1972
Ruglað saman reytum
í bláköldum sannleik
Rabbað við Eggert skipstjóra,
um borð í Gísla Árna
Gísli Árni dólaði við kengi
á Grandanum, að visiu ekk-
ert óyanaiegt að báitur dlóii
við kengi, en einhvem veginn
íinnst manni það ekki við
hæfi að þegar maður kemur
uim borð í Gíis'la Áma stouilí
ekki vera nein loðna, engiin
nót og hvað þá síild eða þorsk
'ur. Hins vegar skípta bátar
um veiðarfæri eins og menn
skipta um fót eftir því hvert
tiiiiefnið er og nú er einmitt
verið að búa Gísla Áma á
tróll þar til sumarsíldiveiðarn
ar hefjast hvort sem það verð
ur nú í Norðursjó eða ann-
ars staðar.
En eitt var þó á sínutn stað
þegar við römibuðu miuim borð,
Eggiert skipstjóri var í
brúnni, að visu draiugfínn og
ekki með veiðiiglampa í aiug-
lumum, því nú er hann að fara
i land og stýrimaðurinn tek-
ur við. „Hvað ætlar hanin að
gera í land“? spyrja þá allir.
„Ætlar hann virkilega i
land?“ En þannig er það nú
samit, því að sjómenn leyfa
sér stundum þann munað að
taka sér fri þó að land-
kröbbum þyki slókt hið íuirðu
legasta uppáitæki. En Eggert
er ekki harður á siimum fri-
tiiima frekar en sjómenn ytfkr-
leiitt, þeir vinna ekki eftir
stimpilkl'ukku og ákveðnum
matar og kaflfitíimum, enda
væiru Jaunin þeirra eftir
sííikri mælingu svo há að visi
tala væri sprungin í Iotft
upp á stundinni, Eggert er
klár ef á þarf að halda, en
áformað er að talka sér
þriggja mánaða fri þó með
þeim útúrdúrum að sikreppa á
skak eða eitthva.ð annað, sem
kernur upp.
Nú eru liðlega tveir mámuð
ir síðan loðmuvertíðin iiófet,
en þrátt fyrir nóga loðnu enn
þá er ailri veiði hætt. Maður
heflur þvi öruigglega eina
spumingu á taikteinum um
teið og stökkið er upp stig-
ann i brúnni á Gísla Áma.
Innan stundar vorum við
setztir inn í heribengi Egigerts
og það er sama hvort bátur-
inn er stór eða litill, 'umræðu
efinið hjá þeim sem hafa sjó-
inn í blóðimu er jafn óþrjót-
andi og sjórinn sjláMur.
„Já, þetta varð sitrax mifciil
veiði í vetur,“ sagði Eggert,
„Ámi Priðriiksson var þá bú-
inn að vera fyirir austan og
fyligjast með gömgunni urndir
stjörn Jalkobs Jakobssonar
fiskiifræðings, en hann taldi
þá þegar að mifcið magn væri
á leiðinni upp að landiniu,
eins og hann var reyndar bú-
inn að spá fyrir tveimur ár-
uim og líka í fyrra.“
„Hver eru útfl'Utnimgsverð-
mæti þessa metafla af loðnu,
sem síagar hátt í 300 þús.
tonn ?“
„Útflutningsverðimæti
loðmuafiurðanna á þessari ver
tíð eru ekki endanleyi fiu'll-
fcönnuð en gætu orðið nálægt
1000 milMijónium króna og
þetta hefiði getað orðið meira
ef bátamir hefðu getað hald
ið áfram veiðum.“
Síðan ræddum við fram og
aftur um það hvort hyiggiiegt
hefði verið að láta veiðamar
EFTIR ARNA
JOHNSEN
hætta í miðjiu kafi rraeð flu'l-
an sjó af loðrau og þá komiu
ýrmsar neyðartegar staðreynd
ir í Ijós.
Verðíagsráð sjávarútvegs-
ins var búið að setja fast
verð á loðmuna firam að 1.
marz eða kr. 1,20, en efitir
það var verðið kr. 1,10 og
þar með töldu verksimiðjurn-
ar ekki mögutegt að kaupa
hráefinið. Ýmisilegit fcorn til í
þessu efni að vafasamt þótti
að kaupa loðmufcilóið á 1,10,
m.a. lágit markaðisverð, en auð
vitað hefði verið eðlilegast og
æskitegast að hafa óáfcveðdð
verð um sinn, þvl þá hefðu sjó
mennimir getað ráðið því
hvort þeir héldu áfram veið-
um og loðniufcaiupendumir
einniig í trausti þess að
reifcnað yrði út meðalverð.
Eimhiver fjárinn hiljóp í þessi
imiál og sfcynsemi fiyrir þjóðar
heildina hefur ékki ráðið úr-
sliitum þegar höfð er í huga
sú staðreynd að þessir 50 bát
ar, sem stiuoduðu loðnuveiðar
öfluðu þjóðimni nærri 1000
rniiij. í gjaideyristefcjiur, það er
að segja um 20 millj. að með-
ailtali á bát. Segi svo menn að
þessar veiðar borgi sig efcki
þegar á alit er litið.
Það var nú heldur farið að
hitna í Bggert eins og tiíitt er
um skipstjórana þegar þeir
fcunna efcki að meta skrif-
bor ðspólitik in a, enda vanir
að læra af hi'uiunum eins og
þeir emx, en efcki eins og hjá
þeim sem dreym ir bæði dag-
ag næöurdra-uma. „Sfað-
óvon og til dæmis biðu bátar
hér í Reykjavík í vetiur ailt
upp i 4 sóiarihriniga á meðan
nóg loðna var við Suðaustiur-
land og nóg þróarrými á.
Ausfcf jörðum. Það má benda á
að staðir eins og Seyðisfjörð
ur, Reyðarfjörður og Breið-
dalsvik . fengu ekfci bröndu
úr teðrauaflaraum. Samtöik
skipstjóra ætla að fara frain
á það að annar háttur verði
hafður á þessiu þegar á næsta
veiðiitimabi’li. Við verðum að
fara fram á það, því að þama
er hæmigur á. Æ, já,
það er ótrúlega miikið, sem
kemiur fyrir hér og þar, mað
ur er alveg gáttaður."
Við röbbuðum nú nokfcuð
um stærð hvers ángangs af
loðmunni, klakið og möguleik
ana á veiðum í framtíðinni.
Egigert tök atf sfcarið á þeim
umræðum. „Það er emgin
ástæða til að halda annað en
að teðmuveiði verði nóg á
mæstu árum og iáika siild-
veiði.“
Síldveiði ? spurði ég.
„fig spái því að sildarstofn
inn við landið eigi eftir að má
sér. Við urðum varir við svo
mikið magn af smásiild og
síld af ðlllium árgömgum við
landið s.l. haust og í vetiur,
að efcki er ástæða ti'l að æt'la
annað. Við lentum ofit í vand-
ræðuim st. haust með smáu
síldina og urðum reyndar oft
að henda köstum vegna þess
að síldin, sem lokaðist inni í
nótinni var svo smá. Þetta
eru hreimustu vamdiræði, þvi
að það er visindalega sann-
að að mjög miikið drepst af
síld sem lokast þamntg inni.
Hins vegar tel ég að síldveiði
Eggert Gíslason ásamt syni sínum um borð í Gísia Arna. —
Ljósm. Mbl., Ói. K. M.
um við komnir að hiraum
mikiu útflutningsverðmætiuim
loðmunnar. Jú, það lót nærri
að það þyrfti 5—6 tonn af
loðmu í hvert útifl'Utninigsfiann
og enn voru hnefar steybtir
yfir því að hætt skyldi veið-
'unum, emda fyrir meðan allar
hellur að skrúfa svona fyrir,
hreinasti vesaldómiur.
Við urðum sammála um að
sj'ávarúfcvegurinn væri mjó'.k
urkýr þjóðarinnar hvað sem
hver segði, enda mun vera
erfitt að hnika þeirri stað-
reyrad. Annars er það merki-
'legt hjá þessari ey'þjóð, að
Útflutmngsverðmæti loðnuaflans nær 1000 millj. kr.
Vesaldómur að stöðva loðnuveiðarnar
Hvernig gengið er á hlut sjávarútvegsins
Ekki vafi á loðnu- og síldveiði á næstu árum
Allar atvinnugreinar njóta góðs af sjávarútveginum
reyndin var sú,“ sagöi hann,
„að það var geysilegt magn
af loðmu, sem kom upp að
landinu við Suðau.sturlandið
og fór síðan vestur með og
það hefur aðeinö verið veitt
örlítið brot af öMu því magni,
Ofveiði kemur efcki ti! 'greina
og enmþá er að frébtasit af
löðniuitorf'um hér og þar.
Enda er ég viss um að veiði-
tíminn hefði getað haldið
áfram fram í april, ef verk-
smiðjumar suðvestan'lands
hefiðu ekki hæbt að tafca á
móti. Annars, úr því að við
erum famir að tala um verfc-
smiðjurnar er ekfci hægt að
steppa því hvernig löndunar-
málin standa. Það er algjört
ófremdarástand í þessurn mót
töfcuimálium hér suðvestan-
lands. Við þyrftum að hafa
það í líkingu við það sem
tlíðkasit hjá Norðmönmum, þar
sem yfirlöndunarstjóm bein-
ir bátumum þangað sem lönd
unarrými er, en eins og við
höfluim þebta er það út í hött.
Það er feilll hjá verksimiðj'un
'um að vera með bafctjalda-
mákk og 'taka á móbi bát og
bát. Þegar þanniig er eru
menn að biða upp á von oig
bannið til 1. sept. 1973 sé
mjög sfcynsamleg ráðstöfun
og það þarf að fyligjast vel
með því að drepa etoki sffld-
ina áður en hún verður fcyn-
þrosfca og nær að aufca kyn
sitt.“
Auðvitað fiékk þorstourinn
sinn skamrnt atf umræðumum,
en Eggert ta'.di að þorskur-
inn hefði nóg að éta. Það
væri aftur á móti staðreynd
að þorskstofninn hefði minnk
að.
„50 mil'umar? Jú, hverjuim
lízt efcki vel á 50 míilna land-
helgi, en hún er ek'ki aldeil-
is fcomin upp í hendumar á
ofckur átaka’aus't. Þetta er
enginn leikur ag það á eitt-
hvað eftir að garnga á áður
en Bretar og Þjóðverjar til
dæmis gefa efitir í því máli.
Þetta minnir ekki eimu sinni
á köttinn á móti músinni,
heldur fílinn á móti lúsinni,
en það skaðar efcki að vera
bjartsýnn, Það verður þó að
gamga að því máli eins og
vinmu, en ekki bila- eða báta-
lei'k barna.“
Það var auðvitað þotið úr
eimu í annað í skipstjóraher-
bergimu í brúnni og atfbur vor
hún þýkist ekki viita á
hverj'U hún Mifir og þegar tal
að er um fisk og útgerð al-
menmt í Reykjavífc þá er
maður að móðga fól'kið, þetta
virðulega fólfc sem hlýbur
þó einihvern tiima að hafa
semt í saltan sjó, að minnsta
kosti fengið sér soðnimgu það
an. Flestir reyna að vera
fcurteisir í sllfcum umræðum
en þorrinn veit efckert hvað
er verið að tala txm og vill
ekki vita það. Það er ef til
viiil ekkert unidarlegt að
frændur okkar Færeyingar
skuii standa ofcfcur framar í
sjávarútvegi, því að þar tek-
ur fólk þessum abvinmuvegi
með vinsemd, alvöru og virð-
ingu eins og það á að tafca
því sem það byggir atfkomiu
sina á. Þar þykir það einnig
eðlilegt að sá sem vinnur
meira en amnar beri meira úr
býtuim.
Það má til dæmis benda á
þá staðreynd afibur að meðal-
tal úbflutnimgsverðmætanna á
hvem bát þeirra 50 sem
situnduðu löðniuveiðarnar í
vetur var um 20 milljónir kr.
Þessir bátar fcostuðu á sín-
'um tiíima uim 20—30 milljónir
hver, en samt er ekki hægt
að græða á þessum bátum.
Svo mikilil híuti atf aflanum
fer í rí'kishifina, milliliðina
og það sem ökristilegt er að
kalila annað en spillingu, að
þeiir sem standa í baráttunni,
stumda sj'óimn, og gera út
skipin, standa í stað. Og svo
leyfa menn sér að segja að
sj’ávarútvegurinn sé baggi á
þjöðinni. Dæmið er hins veg
ar svo einfaiit að þegar
dregst saman í sjávarútvegin
'Uim, dregst aht athaifnaiifið í
landimu saman, ban'kamir
stórminnka iánin, fðlfc dreg-
ur saman segl'in í verzliun og
iðnaður og annað sem er að
reyna að vaxa upp úr moid-
inni hefur efcki þann bak
hjarl sem þarf þegar á reyn-
iir. Þrátt fyrir þessa s‘.að-
reymd er gemgið þannig á
hlut sjómannsims að hamn sér
sitt óvænna og fer í land þar
sem hann flær sörmu laum fyrir
mikliu minmi vimmu. Og ríkið
gerir í því að etja saman sjó
mönmum og útgerðarmönnium
á meðan þessir aðilar bera
e'Wki gæfu til að stamda bet-
ur saman í síraum launasnál-
um. Það er oft hrópað yfir
því þegar sjómenn ítá sfcyndi-
gróða, en það segir emginn
orð ýfir því sem er aligemgast
'tiil sjós, larngur vinmutími og
aftur 'lamguir vimmutimi, án
þess að mokkuð haifist upp
miðað við þá vinmu sem að
baki liiggur. Að visu er ef til
vill efcki miki'Il miumur á laun
um skólastjóra og sjómanns,
og hvor 'um sig hefur valið
sitt hluitskipti, en fyrr eða
seinna hlljóta auigu þeirra sem
stjórna að opnast fyrir því að
það er kostur fyrir þjóðina
alia að tiil sjós vel'jist dugleg
ir og sæknir menn.
Al'lir eru samimála um að
skólar séu nauðsynlegir þó
að hóf sé þar bezt í öll-u
eins og yfirleitt. Bn manni
dettur í huig á þeirn timum,
sem raámsmenn heimta náms
styrki, námslaun og hver
veit hvað, að það er eiginlega
undariegt að sjómenn sfculi
efcfci heimta biðlaun fyrir
þarnn tíma sem l'íitdö fiskast
miðað við hinn lamga vinmu-
dag. Hins vegar sýnir þebta
að sjómenn eru eragin defcur-
börn og hafla efcki gaiman af
ifí'flalábum nema að þau séu
frumteg. Þeir hafa l'ært það
af reynslu þess sem tetour á
að það er efcki sanmgjamt að
hafa neitt rnema að spreyta sig
Framhald á bls. 25.