Morgunblaðið - 16.05.1972, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. MAl 1972
Otgefendi hif, Árvaikw, Rfeykjavfk
Fnarnkvaeimdastjófi Harafdur Sveifi&aon.
Ri'tatjórar Mattihías Johannessen,
Eyjóllfur Konrá6 Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmk Gunnarsson,
Ritstjórrtarfiullitrúi Þiorbljöm Guðmundsson
Fréttastjóri Björn Jólhannsson
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðaistræti 6, sími 1Ö-100.
Augirýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80
ÁSkriftargjald 226,00 kr á 'm'árnuði irrnan'ands
I fausasölu 16,00 Ikr einta'kið
að fór ekki mikið fyrir
fyrstu fregnum af því,
þegar verðfall varð á þorsk-
blokkinni á Bandaríkjamark-
aði á árinu 1967. Verðlækk-
unin hófst með því, að þorsk-
blokkin lækkaði um 2 sent í
verði og vakti ekki sérstaka
eftirtekt í byrjun. Þetta varð
þó upphaf mikils verðhruns
á útflutningsafurðum okkar,
sem olli kreppuástandi í efna-
hags- og atvinnumálum um
* rúmlega tveggja ára skeið, at-
vinnuleysi og margvíslegum
örðugleikum.
Þegar þessi forsaga er höfð
í huga, fer ekki hjá því að
nokkurn ugg setji að mönn-
um við þær upplýsingar Ein-
ars Sigurðssonar, útgerðar-
manns, í þættinum „Úr ver-
inu“ í Morgunblaðinu sl.
sunnudag, að stærsta fisk-
vinnslufyrirtæki í Bandaríkj-
unum hafi lækkað verð á
þorskblokkinni um 2 sent. ís-
lenzku verksmiðjurnar vest-
an hafs hafa ekki fylgt
í kjölfarið á hinni bandarísku
og vonandi tekst þeim að
halda verðinu uppi. Það renn
ur nokkrum stoðum undir
þá skoðun, að hér sé ekki um
upphaf nýs verðfalls að ræða,
að nýlega hefur orðið um-
talsverð hækkun vestan hafs
á verði fiskflaka. Ef sú hækk
un er vísbending um þróun
verðlags á fiskafurðum okk-
ar á næstunni er ekkert að
óttast. Hitt er víst, að vá er
fyrir dyrum, fari fiskverðið
lækkandi.
Til marks um það hve
frystiiðnaðurinn er illa í
stakkinn búinn að taka á sig
verðlækkun á Bandaríkja-
markaði er sú staðreynd, að
frystihúsamenn eru nú mjög
uggandi um horfurnar, jafn-
vel þótt verðið fyrir vestan
haldist óbreytt. Þetta kemur
glögglega fram í frétt frá að-
alfundi frystihúsa á vegum
Sambands ísl. samvinnufé-
laga en þar segir Árni Bene-
diktsson m. a. eftirfarandi
um ástand og horfur í þess-
um þýðingarmikla atvinnu-
vegi: „Á fyrri hluta yfir-
standandi árs mun væntan-
lega verða um nokkurn hagn-
að að ræða í frystiiðnaðinum,
en frá vertíðarlokum nú í
vor verður um almennan
hallarekstur að ræða, miðað
við þau markaðsverð, sem nú
gilda og þann innlenda kostn-
að, sem vitað er að verður.
Frystiiðnaðurinn er því kom-
inn í nýtt hallareksturstíma-
bil.“ Síðan segir Árni Bene-
diktsson, að vinnuaflskostn-
aður frystihúsanna muni
hækka um nálega 70% frá
því í nóvember sl. og til árs-
loka 1973. Loks segir hann
um afkomuhorfur frystihús-
anna: „Vinnuafl sogast frá
sjávarútveginum svo að til
vandræða horfir. Fjöldi báta
var ekki fullmannaður í vet-
ur og verkun aflans bjargaði
það eitt, að vertíð var frem-
ur léleg. Eins og áður sagði
er frystiiðnaðurinn nú kom-
inn inn í hallareksturstíma-
bil og á það sennilega einnig
við um aðrar greinar útflutn-
ingsiðnaðar. Ljóst er, að brátt
kreppir enn meira að, ef
þeirri verðbólgu, sem nú
gengur yfir, linnir ekki.“
Þetta er lýsing eins for-
svarsmanns þeirra frystihúsa,
sem rekin eru á vegum Sam-
bands ísl. samvinnufélaga á
afkomuhorfum þeirra tæp-
lega ári eftir að vinstri stjórn
in tók við völdum í mesta
góðæri í manna minnum og
við bezta búi, sem nokkur
ríkisstjórn hefur tekið við.
En hvað veldur því, að svo
mikil svartsýni ríkir nú í
frystiiðnaðinum, sem glögg-
lega kemur í ljós í ummæl-
um Árna Benediktssonar?
Fyrst og fremst tvennt:
Kjarasamningarnir, sem gerð
ir voru í desember sl. verða
frystiiðnaðinum, sem öðrum
atvinnugreinum mjög þungir
í skauti. Þar að auki hefur
fiskverð hækkað stórlega á
undanförnum misserum.
Hingað til hefur stöðug verð-
hækkun á Bandaríkjamark-
aði gert frystihúsunum kleift
að standa undir fiskverðs-
hækkun og nokkrum launa-
hækkunum, en líklegt má
telja, að hækkunaraldan fyr-
ir vestan hafi stöðvazt að
mestu. Auk launahækkana
og fiskverðshækkunar hefur
verðbólgan að sjálfsögðu þau
áhrif að öll útgjöld frystihús-
anna, sem og annarra atvinnu
fyrirtækja hækka stórlega.
Af þessum sökum blasir nú
við sú mynd í hraðfrystiiðn-
aðinum, að rekstrargrundvöll
urinn er brostinn. Ekkert er
framundan nema taprekstur,
verði ekki einhver viðbúnað-
ur hafður. En svona er kom-
ið vegna stjórnleysis vinstri
stj órnarinnar í efnahagsmál-
um. Á 10 mánaða valdatíma
hefur hún flotið sofandi að
feigðarósi, sólundað þeim
sjóðum, sem til voru og enga
tilraun gert til þess að horfast
í augu við staðreyndir, m.a. þá
staðreynd, að ríkisstjórn er
til þess kjörin að stjórna en
ekki láta reka fyrir straumn-
um í algeru sinnuleysi um
málefni lands og þjóðar.
Þetta kæruleysi og stjóm-
leysi vinstri stjórnarinnar er
nú ein af megin ástæðunum
fyrir því, að svo alvarlega
horfir í frystiiðnaðinum. Við
höfum nokkra reynslu fyrir
því, hvað gerist, þegar rekstr
argrundvöllur frystihúsanna
brestur. Þá stöðvast rekstur
þeirra. Vonandi kemur ekki
til slíks nú en vissulega er
tími til kominn, að þessi rík-
isstjórn sýni að hún geti
stjórnað. Þess hefur ekki orð-
ið vart fram að þessu.
SLÆMAR HORFUR
í FRYSTIIÐNAÐINUM
George Wallace
UM ÞAÐ er engum blööum að
fletta, að Geonge WaiTlace hef
ur verið einn umdeildasti
stjórnmálamaður Bandairíkj-
anna undanfarin ár. öfgafrjö
ar skoðanir hans og barátta
hans gegn jafnrétti svartra
manna á við hvíta hetfiur aflað
honum svarinna fjandmanna,
bæði meðai svertingja og
hvítra manna, sem vidja að
kynþættirnir búi við sama
fétt.
Greinin sem hér fer á eftir
var skrifuð í gær, mánudag,
fáeinum klukkustundum áður
en skotárásin var gerð á Wall
ace. Var hún skrifiuð til að
kynna Wallace sem einn af
helztu frambjóðendum diemó
krata við forsetakosningarnar
á hausti komanda.
EFTIR hinn umtalsverða sigur
George Wallace í forkosniing-
unum í Tenmesisee fyrir
nokkru stakk blaðið Washing-
toin Evening Star upp á því,
að Hubert Humphrey veldi
Waliace sem meðreiðarsvein
sinn, þ. e. léti honum eftir
framboð varaforseta, ef hann
næði útnefningu forsetaefnis
demókrata. Sjálfsagt tekur
enginin þessa tillögu í fullri
alvöru, og kanmaki hefur
blaðamanmi þeim sem skrifaði
þetta heldur ekki verið nein
alvara í hug. Em engu að síður
sýnir þessi hugmiymd, hversu
staða Wallace hefuæ veirið að
styrkjast imman Deimókæata-
flokksims.
Vænta má þess, að sigur-
göngu Wallace sé nú að ljúka;
fáir trúa því að hamm fái veru-
legt fylgi í þeim forkosning-
um, sem eftir eru. Þó vair gert
ráð fyrir að hanm femgi all
mikið fylgi í Wiseoumaim og
Marylamd.
En því er heldur ekki að
leyna, að Wallace hefur fengið
mun meira atkvæðamagn í
þeim forkosnimgum, seim hann
hefur tekið þátt í, heldur em
nokkrum hugkvæmdist að spá
honum fyrirfram.
1 forkosningunum 1968 bauð
Wallace si'g fram fyrir svo-
kallaðan „Independent Party
of America og vanm þá kjör-
menn í fimm Suðurríkjum.
Ýmsir voru þá þeirrar skoð-
unar, að hefði hann haldið
baráttu sinni áfram hefði
hanm getað gert verulegt strik
í reikninginm. Ekki er ósenmi-
legt að Waliace ætli sér
noklkum hlut á flokksþingi
demókrata, þegar það kemur
saman nú. Hamn gerir sér að
líkindum grein fyrir því, að
hann hlýtur hvorki útnefningu
forsetaefnis né varaforsetaefn
is, en með það kjörmanna-
fylgi, sem hanm hefur þegar
tryggd sér, ætti hanm að vera
í aðsitöðu til að hafa þó nokk-
ur áhrif á garng mála á þing-
inu. Og það eitt út af fyrir sig
er auðvitað betra em ekki.
George Wallaee er nú fimm-
tíu og tveggja ára gamall.
Han.n hefur tvívegis verið
kjörinm rí'kisstjóri í Alabama,
og auk þess gegndi eiginikona
hams, Lurleem, sem n.ú er látin,
embættinu eitt kjörtímabil.
Margir hafa orðið til að gagn-
rýna frammistöðu Wallace í
ríkisstjórastöðunni og þykir
sem áhugi hans hafi beinzt of
mikið að forsetaembættinu og
ríkissfjórastörfin hafi setið á
hakanum hjá honum.
Það var árið 1964, sem
Wallace sóttist fyrst eftir út-
nefningu Demókrataflokksins
til forsetaframboðs. Hanm tók
þá þátt í þremur forkosming-
um, og fanmsf mörgum árang-
Ur hams undramikill. Hann
fékk 33,9% í Wiscounsin,
29,8% í Indiana og 42,7% í
Maryland. Hann hætti við
framboð sitt eftir að repúblik-
anar völdu afturhaldsmanninn
Barry Goldwater til framboðis;
og studdi Wallace framboð
Goldwaters, þar siem skoðanir
þeirra fóru mjög saman.
I forsetakosningunum fyrir
fjórum árum fékk Wallace
13,5% atkvæða og var langt
á eftir þeim Richard Nixon
og Humphrey, Þegar hann til-
kynnti framboð sitt nú, taldi
hann ekki útilokað að hann
myndi enn á ný bjóða sig
fram óháður stóru flokkunum,
ef mál æxluðust svo.
-— Ég áskil mér fullan rétt
til að íhuga það, sagði hann
og bætti við að enn hefði
hanm enga ákvörðum tekið um
það, hvort hann myndi styðja
einhvem ákveðinm frambjóð-
anda, sem valinn yrði.
George Wallace er fæddur
þann 25. ágúst 1919 í Clio í
Alabama. Hann lauk lögfræði-
prófi og eftir að hafa gegnt
herþjónustu í síðari heims-
styrjöldinini um hríð, tók hann
að gefa sig að þjóðmálum.
Um skeið var hann aðstoðar-
dómsmálaráðherra í Ala-
bama og árið 1946 var hann
kjörinn á fylkisþing ríkisins,
og starfi eins af umdæmisdóm-
urum ríkisinis gegndi hann
fram tii ársins 1959. Hann
vakti þjóðarathygli, þegar
hanrn neitaði að leyfa full-
trúum Mannréttindanefndar
Bandaríkjanna að kanma kjör-
skrár ríkisins, en það var liður
í athugun á því hvort misrétti
væri haft í frammi gegn svert-
ingjum. Hanm var kvaddur
fyrir rétt, en málið var síðar
látið niður falla.
Hann bauð sig fram til
ríkisstjóra árið 1958, em beið
George Wallace
lægri hlut. Heppmari var
hann fjórum árurn síðar og
gegndi embættinu til ársins
1967. Mjög viðburðaríkt var
á fyrsta kjörtímabili hans; and
staða hans gegn svertingjum
hafði magnazt enn og hann
neitaði að hlíta þeim úrskurði,
að skólar í Alabama skyldu
opmir hvítum sem svörtum.
Hann stóð í dyrum háskólans
í Aiabama til að varna tveim-
ur svertinigjum inmgöngu og
hann skipaði ríikislögreglunni
að beita valdi til að stöðva
mótmælagöngu frá Selma til
Montgomery í Alabama.
Þegar kjörtímiabilimu lauk
mátti Wallace lögum samkv.
ekki bjóða sig fram aftur.
Hann reyndi að fá lögumum
breytt, en tókst ekki. Þá greip
hanm til þesis ráðs að láta
Lurleen 'konu sina bjóða sig
fram og náði hún kjöri. Húm
lézt árið 1968, áður en kjör-
tímabilið var á enda. Wallace
bauð sig síðan að nýju fram
til ríkiss'tjóra i Alabama áæið
1970 og náði kosnimgu. Hann
kvæmtiisit aftur fyrir rúrnu
ári. Koma hans, Comnelia,
er 33 ára gömul. Hún var frá-
skilin og tveggja barna móðir,
þegar leiðlr þeirra lágu sam-
an. Frá fyrra hjónabandi átti
Wallace fjögur börn.
George Wallace er maður
lágvaxinn, kallaður „George
litli" milli vina. Hann var á
yngri árum góður hnefaleika-
maður. Honum þ.ykir gaman
að remna fyrir fisk. Fjöl-
skyldufaðir umhyggjusamur
er hanm sagður vera. Hanm er
talinm meðal mælskustu
sitjórn.málamanma bandarískra
og þykir sérfræðinigur í að ná
valdi á áheyrendum sínum og
flestir viðurkenma mælsku-
list hanis, þótt skoðanir hans
og öfgakemndar aðgerðir falli
ekki í kramið hjá mörgum.
Hann er eimarður og ákveð-
imn og segist þora að segja
upphátt þær skoðanir, sem
fjöldinn hafi, em þori ekki að
láta í Uós. Og kann hann
vissulega að hafa nokkuð til
síms máls þar.
Einis og í upphafi greindi
er vissulega ólilklegt að
Wallace komi til greiea við
útnefininigu og hann myndi
ekki bera mikið út býtum
færi hanm fram utan flokka.
En stuðningur sá sem hann
virðist njóta meðal margra
landa sinma hlýtur að vera
verður athygli og ekki er
lengur umnt að leiða baráttu
hans — hversu neifcvæð og
öfgakenmd sem mörgum virð-
ist hún vera — algjörlega hjá
sér. h.k.