Morgunblaðið - 29.10.1972, Blaðsíða 11

MORGU'NBLAEHÐ, SUNNUDAGUR 29. OKTÖBER 1972
o.fl. og einnig mosaikmyndir,
svo sem altaristöfluna í Skál-
holtskirkju.
Nú hafa þeir tekið að sér
að vinna mosaikmynd Gerðar á
Tollstöðina og var gengið frá
samningum við islenzka aðila í
sumar. —- Rétt svo náðist að
koma inn pöntunum á efninu áð
ur en sumarleyfin byrjuðu hjá
framleiðendum og festa verðtil-
boðin, þannig að nú eigum við
von á sendingu af mosaikstein-
um frá Italíu á hverri stúndu,
sögðu þeir. En yfir 3 tonn af
efni þarf í svo stóra mynd.
Mest af því er pantað frá Fen-
eyjum, en nokkuð er til í Linn-
ich. Efnið kemur í stórum stein
um og plötum, sem síðan er
klippt niður og skorið til í verk
stæðinu í Linnieh. Efnið verður
allt að vera tilbúið í mismun-
andi stórum völum og með mis-
munandi formi, áður en byrjað
er á myndinni. Búið er að lit-
greina myndina, og setja upp
sýnishornalista. Þar voru sann-
arlega fallegir litir og fagrir
steinar. Meira að segja nokkrir
„gulimolar" í sólargeislana.
Strax og efnið er komið, verð-
ur svo byrjað á myndinni. Gerð
ur kemur og stækkar uppdrætt
ina í fulla stærð og starfsmenn
byrja að setja saman myndina í
nokkrum hlutum. Stór salur bíð
ur tilbúinn, þar sem hægt er að
vinna svo stórt verk, sem mun
taka mikið af vetrinum. 1 vor
kemur svo a.m.k. annar Oidt
mansbróðirinn með myndina
saimset'ta í hlutum og með fag-
menn til að setja vegginn upp
og þvi á að vera lokið fyrir
haustið 1973, að því er þeir
sögðu.
Það er ákaflega fróðdegt að
ganga með þeim bræðrum gegn
um vinnustofurnar og sjá hvern
ig staðið er að verki. Verkstæð-
ið er nú í margra hæða bygg-
ingu, er stendur kringum húsa-
garð. 1 kjallara má enn sjá
gamla upprunalega brennslu
ofninn fyrir glerið, sem nú er í
rauninni orðinn safngripur, og
sá eini sem enn er til í Þýzka-
landi. Næstum allt annað var
eyðilagt í striðinu. Bræðumir
reistu allar byggingar á ný og
stækkuðu vinnustofumar.
Fyrirtækið var stofnað af
langafa þeirra dr. H. Oidtman
árið 1857 og hefur því verið í
ættinni í 4 kynslóðir. Eftir að
faðir þeirra dó árið 1929, rak
móðir þeirra fyrirtækið. Þegar
synir hennar tveir komu heim
úr striðinu — sá elzti var fall-
inn — höfðu verkstæðin verið
jöfnuð við jörðu og hún sjálf
fundizt myrt skömmu áður, eng
inn veit af hverjum. Drengirnir
voru þá 17 ára og 21 árs gamlir
og höfðu báðir verið striðsfang
ar, annar hjá Rússum, hinn hjá
Englendingum á Italiu. En sama
dag sem þeir komu aftur, komu
gömlu fagmennirnir, sem höfðu
unnið hjá foreldrum þeirra og
spurðu hvort þeir ætluðu ekki
að hefja starfsemina á ný. Þá
var atvinnu- og matarleysi i
Þýzkalandi. Þeir hikuðu ekki,
hófust handa og höfðu í raun-
inni ehgan tima til að hugsa um
hvernig í ósköpunum þeir ættu
að geta það. Vegna stríðsins
áttu þeir lika eftir sína skóla-
göngu. 1 skólá fórU þeir á vixl,
fýrst annar í tvo vetur, síðan
hinn, og unnu alltaf báðir sam-
an í verkstæðinu síðdegis og
fram á nótt. Þannig gengu þeir
lika í listaskóla og byggðu
smám saman aftur upp fyrirtæk
ið um leið. Það varð stærra en
nokkru sinni og hafði enn á að
skipa sömu vandvirku listiðnað
armönnum. Sá sem lengst hefur
starfað þar, var að skera gler
í steinda glugga, er við geng-
um þar um. Hann hefur verið
hjá fyrirtækinu í 47 ár og skar
m.a. glerin í Kópavogskirkju og
Saurbæjarkirkju. Við hlið hans
vann einn af „ungu mönnunum"
sem þar hefur starfað í 26 ár.
Hver starfsmaður hefur sitt sér
svið og sín störf.
— Þrennt er nauðsynlegt við
vinnslu steindra glugga, sagði
Ludovikus Oidtman: 1) Gott
fólk til að gera gluggana. 2)
Mikið úrval af gleri af öllurn
gerðum, því aldrei er hægt að
vita hverrnig næsta framleiðsla
verður. 3) Góð og björt vinnu-
herbergi og rúmgott húsrými.
Gott fólk hafa þeir bræður,
36 úrvals fagmenn. — Við er-
um hálf uggandi um glergerðina
okkar vegna þeirrar þróunar,
sem orðin er í heiminum. Við er
um hræddir um að í framtíðinni
fáist enginn til að vinna svo
mikla nákvæmnisvinnu, þar sem
handbragðið gildir umfram flýt
inm sögðu Oidmainsbræður. Og
glerbirgðirnar í Linnich virðast
ærnar, þegar komið er niður í
geymslurnar í kjöllurunum, þar
sem eru raðir af öllum litum af
nýjum glerjum og alls konar
gömlu gleri. Þarna sá ég m.a.
sérstaklega blásna diska frá 15.
öld, sem aðeins tveir menn
kunna að blása nú og ná þó
ekki sömu áferð. Og þar mátti
sjá hvers konar steina og gler.
— Allt okkar fé liggur hér í
gleri, sögðu þeir bræður og
hlógu. Þess vegna höfum við
aldrei neitt lausafé. Og það virt
ust orð að sönmu, að öll þeirra
auðæfi væru brothætt.
Glerið er allt handblásið og
skorið með demamtsmálum eftir
pappirsformiuim, sem klippt eru
þanmig að gert er ráð fyirir blý-
inu á milli, Síðan er máiað á flet
ina og þeir brenmdir við mjög
háan hita, þannig að litirnir
brenmist imn i glerið. Þá er það
sett saman mieð blýi og gemgið
frá gliugganum. Og að lokum er
hann settur með lyftuútíbúnaði í
giuggaop, þar sem befcri birfca
sldn í gegnum hamn en þar sem
hanm á að vera og leitað að göll
uim í glerin'u. Oftast er listamað
urinm Kka viðstaddur og eigend
ur, ef við verður komið og
leggja þeir blessun sina yfir
verkið. Þá er í verkstæðimu tals
vert unmið af gluggum úr
þykku gleri og steinsteypu.
Einnig úr gleri og jámi, sem
víða fer vel, og hægl er að gera
þamnig giugga alveg þétta. Þeir
bræður segja að steindir giugg-
ar með blýsamstengingu séu
samt beztir, ef hugsað er lamgt
fram i timann, því þeir eru allt-
af sveigjanlegir og geta þvi tek
ið meira á si'g. En þeir segja
ennfremur, að ágætt geti verið
til að gera til samkomu'l&gs lit-
glugga úr gleri og steimsfeypu,
þegar arkitektimm vill hafa
vegg, en listamaðurimn gler. Sá
er þó hæmgur á, að sllikir gl'ugg-
ar þurfa viðhald, þvi þá þarf að
mála.
Mjög mi'kið er nú gert af
steindum gluggum I kirkjur og
aðrar nýbyggimgar í Þýzka-
landi. Einmig eru gerðir nýir
gluggar i gamlar kirkjur, því
mikið eyðilagðist af sllíku í strið
inu. Þá er gíflurlega mikið gert
upp af gömJum byggingum og
gomium siteindium glugigum og á
verkstæði Oidtmans simm þátt í
því sfcarfi. 1 viðgerðardieiildimini
var m.a. verið að gera við illa
farinn kirkjuglugga frá 14. öld
úr dómkirkjunni í Freiburg, er
við komuim í vinnustofuimar.
Einnig anmam flrá 13. öld, sem
hafði verið máilað í md'klu siðar
án þess að brenna litina í, og
því mjög erfitt að gera við
hann. En alift slílkt verður að
fara mjög varlega með. Til
dæmis er stundum brædd þumm
glerhúð á gluggamm til að festa
brot, en aldrei nema Öðru meg
in, svo hægt sé að bræða það
burtu, ef finnst síðar betri að-
ferð. Byrjað var i stórum stíl á
slíkum viðgerðum í verkstæð-
inu í Linnich 1967 og hefur það
farið sívaxandi, þar til nú er
svo komið að stór deiltí annast
slikt. Teknar eru myndir af
þessum fomu gluiggum fyrir og
eftir viðgerðina og af hverju
stigi henmar til sam'aniburðar og
hægt að sjá nákvæmltega hvað
gert hefur verið og hvemig.
Við sáum nokikuð af þeim
stóru verkum, sem unnin hafa
verið á verkstæði H. Oidtmans í
Linnich í kir'kjum i Þýzikalandi.
Til dæmis unnu þeir alia figura
tivu gluggana og fliestia hinma í
dómkirkjummi gömlu í Aachen,
þegar hún var gerð upp. Þar
eru m.a. 35 mietra háir steindir
gluggar í kórnum og alls eru
steindu gluggamir 1200 fer-
metrar. Margir þeirra alveg
geysif’aiiegir. 1 9t. Follian kirkj
unrni við hliðiina á dámkirkj-
unmi í Aachen hafa þeir einnig
framieifct stóra kirkjuglugga eft
ir verki lis'tamannisins Buchold-
is og eins í görmlu klaustri ag
kirkju í Kernelimm.'Sfcer, au'k
giug-ganna í heimakirkjumnd
þeirra í Linnich, svo eitthvað sé
nefnt. En utan Þýzkaiands hef-
ur verkstæðið umnið svipuð
verk í Honoluiu, Afriku, Ástra-
liu, Frakklandi, Libanom, Suð-
ur- og Norður-Ameríku — og á
IsJandi.
Fritz og Ludovikus Oiditman
kváðust ekki hafa í sinni þjón-
ustu listamenn, sem ynnu að
uppdráttum á þeirra eigin
verkstseði, eins og svo margir
aðrir gera, heldur sjái þeir að-
eins um framikvæmdir verkanna
í samiræmi við það sem frjálsir
listamienn og eigendur verkanna
Við vinnustofuna í Linnicli. Eigendurnir Ludovikus og Fritz
Oidtman ásamt Gerði Helgadóttur.
Listiðnaðarmaður, sem hefur starfað í 47 ár i Linnich, m.a.
skorið glerin í Kópavogskirkju og í Saurbæjarldrkju.
-----
11 i
s
Búið er að litgreina og velja steina í mosaikmyndina á Toll-
stöðina. Myndin er tekin í vinnustofu Oidtmans í Linnich.
óska. Listamaðurinn megi alls
ekki vera bundinm af hagsmun-
um vinnuveifcenda um vinnu-
stundafjölida og slíkt, sögðu þeir.
Hann yrði að vera frjáls að því
að segja að þessu eða hinu
þurfi að hreyta og laigfæra, án
nokkurrar umhuigsunar um hags
muni vinnuveitanda sins.
öm þessar mundir eru Oidt-
mansbræður að undirbúa sýn-
imgu á verkuim verkstæðisins í
Aachen. Þeir fengu í ár verðlaun
þau, sem „Stoflnun iðnaðarsam-
bandsins til aukningar mennin'g
ar í listum" veitir og éru verð-
launin m.a. falin í þessari sýn-
ingu. Þetta þykir mikill heiður,
enda eru sl'ík verðlaun ekki
veit't nema þegar tilefni þykir
tii. Kváðuist i»eir vonasit tii að í
sýningarskrá yrði rnynd af
steindu gluggunum i Kópavogs-
kirkju, þótt dómnefndin hefði
ekki endanllega gengið frá vali
símu. Sýndi það gæði þessara
kirkjugliugga á fslandi að þeir
stæðust fyllilega samanburð 5
svo geysimikilli samkeppni.
Eininiig sögðu þeir að verk eftir
Gerði Heigadóttur yrði þar ör-
ugglega, enda væri hún ein af
þekn listamönnum, sem þeir
ynnu mjög mikið fyrir.
í heknsókn okkar í dómkirkj-
una frægu í Aachetn, legstað
Karlamagnúsar frá því á 9. öld,
sáum við m.a. í f járhirzlum með
öðrum góðum gripum kirkjunn-
ar kross þarm, sem vajr merki
Karlamagnúsar, smiðaðan úr
járni og guiii. Merki þetta var til
sýnis við stól, sem sá ágæti kom-
ungur hafði setið í á sínum
tima, en við hann stóð lefcrað
að krossinn væri verk Gerðar
Helgadóttur. Óneitanlega vakti
þetfca athygli okkar og akkur
þótti skemmtílegt að sjá ís-
lenzkt nafn srvo óvænt á þess-
um sfcað.
Gerður sjáltf er nú að taka sig
upp i HoKandi, selja húsið sitt
góða í KJein Oirlo og flytja aft
ur tíl heimsborgarinnar Parísar.
Þeir listamenn, sem lan'gdvöl'um
hafa verið i þeirri listaborg,
sækja þangað gjarnan aftur.
En Gerðuir heldur sjálfsagt
áfram sem undanfarin 15 ár að
fara til Linnich og vinm-a með
Oidtman'sbræðrum að gerð lista
verka. Bnda var að heyra á öll
u-m starfsmönnum þar, að hún
væri Hiistamaður, sem gemgi vel
frá sínum vinmuteikningum og
gott væri að vinna með. Hún
henti ekki bara inn fceikninigum
til úrvimnslu, heldur veldi
hvern l'itaðan sfcein í mosaikina
og fylgdist með útkomu hverr-
ar brennsliu í li'fcgiiuggum.
Og vonandi fáum við að sjá
mikið af þeirri samvinmu hér
heima i framtíðinm'i. — E.Pá.
Kross Karlamagnúsar úr gulli og
járni í dómkirkjunni í Aachen,
gerður af Gerði Helgadóttur.
Veitingastaður
er rúmar 100 manns í sæti. Mjög góð aðstaða í kjallara fyrir
alls konar smurbrauðs- og matargerð.
Staðurinn er á einum bezta stað í Reykjavík.
FASTEIGNASALAN,
Eiríksgötu 19, sími 16260.
Tannlæknostofa - húsnæði
Um 70 fm. húsnæði óskast til leigu fyrir tannlæknastofu.
Nánari upplýsingar I síma 20081 milli kl. 1 og 3 f dag og
eftir kl. 7 á kvöldin.
ÓLAFUR HÖSKULDSSON,
TANNLÆKNIR.
Lögreglustnrf í Árnessýslu
2 vanir lögreglumenn óskast til starfa í Ámessýslu í allt að
10 mánuði frá næstu áramótum. Þurfa að vera vanir bifre.ða-
akstri og hafa meirapróf.
Nánari upplýsingar veitir Jón Guðmundsson yfirlögregluþjónn,
Selfossi.
SÝSLUMAÐUR ÁRNESSÝSLU