Morgunblaðið - 31.10.1972, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. OKTÓBBR 1972
Forsætisráðherra
dregur í land
Segir persónulegar skoðanir sínar ekki hafa lotið
að úrlausn á heildarvanda efnahagsmálanna
FRUMVARP ríkisstjómarinaar
tal stafffestingar á bráffabirgðalög
um um tímabundnar efnahags-
ráffstafanir var eam til fyrstu
umræffu á fundi efri deildar
Alþingis í gær. Þax kom m. a.
fram, aff forsætisráffhearra sagff-
ist ekki hafa verið að ræffa
heildarvandann í efnahagsmálun-
um í ræffu sinni fyrir heigina
um þetta sama frumvarp.
ÓBUR TIL VERÐBÓLGUNNAb
Geir Hallgrímsson benti á, að
forsætisráðherra hefði í öðru
hverju orði í ræðu sinini lagt
áherzlu á, að það sem hann
segffi væri bara hans persónu-
lega skoðum. Undirstrika yrði,
að forsætisráðherrann bæri
stjórnskipulega ábyrgð á verkum
stjómarinnar. Því væri það rétt-
mæt krafa, að fram kæmi skoð-
un og stefnumótun ríkisstjórn-
arinnar. Fram tii þessa hefði
hún ekki komið fram, nema sem
Geir Hallgrimsson.
persómuleg skoðun fors^etisráð-
herrans.
ÞingmaðUrinn sagði síðan, að
lok verðstöðvunarinnar, sem
ákveðin var 1970, hefði ekki
þurft að vera vandamál, ef
stjómarsáttmálinm hefði ekki
komið til. Hann hefði sannarlega
verið óður til verðbólgunnar.
Eyðslan hefði verið aukin, út-
gjöld atvinnuveganna hefðu
hækkað og á tíma hefði verðlag
hælkkað. Þetta væri reynslan.
Siðan spurði Geir Hallgrímsson,
hvers vegna fo r-sæ t is ráðh er ra
teldi nú nauðteyinlegt. að taka vísi-
töluna úr sambandi, en verið á
móti því að svo litlu leyti, sem
það hefði verið gert með verð-
stöðvuninni 1970.
Geir Hallgrím.sson benti því
næst á, að 1970 hefði verið
horfzt í augu við vandann og að
fresta hefði þurft vísitöluupp-
bótum um skeið. Núverandi r£k-
isstjóm reyndi hins vegar að
blekkja; húin sagði ekki hvað
væri nauðsynlegt í hverju tilviki.
Ekki væri nema hálfsögð sagan,
þegar forsætisráðherra segði, að
800 til 1000 millj. kr, skorti til
þess að standa undir væmtanleg-
um ráðstöfunum. Ef afla ætti
fjár, sem nægilegt yrði til þess
að bera þetta uppi, án þess að
slíta tengsl vísitölu og fram
færslukostnaðar, þyrfti allt að
þrefalda þessa upphæð.
Þingmaðurinn dró einnig í efa,
að forsætisráðherra hefði sagt
af hreinskilni, hvað vandinm væri
stór. Auðvitað væri hækkunar-
þörf fyrir hendi, þegar verð-
stöðvuninni lyki, hjá þjónustu-
fyrirtækjum á innlendum mark-
aði.
Auðvelt væri að samiþykkja
verðstöðvun, en eðlilegar verð-
lagsbreytingar þróuðust þá ekki.
Frjáls verðlagsmyndun væri
æskilegust, en skilyrði hennar
væri jafnvægi. Núverandi ríkis-
stjóm hefði hins vegar gætt
þess vandleiga að viðhalda mis-
væginu. Stefna ríkisstjómarinn-
ar byggðist á viðskiptahalla, en
vitað væri, að við slíkar aðstæð-
ur, væri frjáls verðlagsmyndun
ekki til staðar. Frjáls verðlags-
myndun tryggði, að framleiðslu-
þættirnir væru rétt nýttir. Af
þessum sökum væri óeðlilegt að
ákveða verðstöðvun til langs
tíma. En hún gæti engu að síður
verið nauðsynleg í skamman
tíma eins og 1970.
PERSÓNULEGAR SKOÐANIR
Ólafur Jóhannesson, forsætis-
ráðherra, sagði, að sér virtist
hafa komið fram, að menm gerðu
ekki athugasemidir við bráða-
birgðalögin. Það bæri vitni um,
að menn féllust á nauðsym að-
gerðanma sl. vor.
Ráðherrann sagði, að Magnús
Jónsson hefði talað mjöig skyn-
samlega um þessi málefni. Hans
skoðanir væru ekki fjarri sínum
„persónul'egu skoðunum", og þá
væri víst bezt að hafa persónu-
legar skoðanir innan gæsalappa.
Siðan sagði ráðherrann, að
hann hefði ekki verið að lýsa
efnahagsvandanum í heild, held
ur hvað tæki við, er þessu frum
varpi sleppti. Hann hefði aðeins
gert grein fyrir sínuim persónu-
legu s'koðumum í þvi efni. Talan
800 milljónir kr. hefði verið mið
uð við þá staðreynd. Hins vegar
hefði hann ekki rætt, hvaða fleiri
kostnaðarhækkamir gætu komið
til greina. Þá gætu menn gizkað
á þá tölu, sem Magnús Jónsson
hefði nefnt. Síðan undirstrikaði
ráðherrann, að hann hefði ekki
verið að gera upp efnahagsvand
ann.
Ólafur Jóhannesson sagði, að
mismiunurinn á þessari verðstöðv
un og verðstöðvun viðreisnar-
stjómarinnar væri í fjórum þátt-
um. í fyrsta lagi heifðu þessi
bráðabirgðalög verið sett í sam-
ráði við aðila viinnumarkaðarins.
Áður hefði kaupgjaldssamjning-
um verið breytt bótalaust. í öðru
lagi væru þau vísitöluistig, sem
tekin hefðu verið til baka, að
fullu bætt. í þriðja iagi væri hér
um að ræða meird verðstöðvun
og loks hefði ekki verið farið í
nýja fjáröflun vegna niður-
greiðsJnanna.
Þá sagði ráðherrann, að kjara
samningamir, sem gerðir voru í
fyrra, hefðu verið hóflegir miðað
við það ástand, er þá var. En
ekki þýddi að loka auigum fyrir
því, að forsendur hefðu breytzt
síðan samningamir voru gerðir.
Þar kæmi til aflabrestur og tii-

Ólafur Jóhannesson.
kostnaðarhækkanir. Hann sagði,
að meðalkaiuphækkanir verka-
manma og iðnaðarmanna á árinu
hefðu verið 26%, þegar vinmu-
timastyttingin væri meðtalin og
kaupmátturinn hefði hækkað
um 15%.
Óðurinn til verðhólgunnar
væri kannski fólginn i þeim
framkvæmdum, sem ríkisstjóm-
in hefði beitt sér fyrir. Vera
mætti, að of djúpt hefði verið tek
ið í árinni. Ráðherrann sagði enn
fremur, að vafasamt væri að slá
þvd föstu, að gengisfelding kæmi
ekki til greina. Það gæti t.a.m.
verið hugsanliegt að hafa ákveð-
inn ramrna, þar sem gengið gæti
hækkað eða lækfkað innan ákveð-
inna þröngra takmarka.
Loks sagðist ráðherrann hafa
sett fram sín persómulegu sjónar
mið m.a. til þess að aðilum vinnu
markaðarins væru þau ljós, þó
að ekki væri víst, að þeir féli-
ust á þau. Það væri þeirra að
meta það.
HREIN RINGULREIÐ
Magnús Jónsson sagði, að þessi
ræða forsætisráðherra væri eftir
tektarverð eins og hin fyrri, en
nokku'ð á annan veg. Forsætisráð
herra hefði auiðvitað leyfi til þess
að hafa sínar skoðanir, en hitt
væri lijóst, að persónulegar skoð-
anir forsætisráðherra væru l'itn-
ar öðrum auigum en almennira
borgara. Enda hefði komið í Ijós,
að orð hanis hefðu verið túlkuð
sem ákveðin stefnumörkun, m.a.
í hans eigin stuðningsblaði. Þing
maðurinn sagðist t.a.m. ekki vita
hvort forsætisráðherrann myndi
sætta sig við að sitja áfram, ef
hans persónuiega skoðun næði
ekki fram að ganiga nema að litlu
leyti. Menn væru undrandi yfir
því, að þesisi yfirlýsing skyldi
koima fram meðan verið væri að
kanna málið. Aðrir ráðherrar
hefðu taliað af meiri varfæmi um
máiið og persónulegar skoðanir
forsætisráðherrans.
Maignús Jónssoin benti siðan á,
að forsætisráðherra segðd þessar
hugmiyndi'r eimungis veira peir-
sómuiega sikoðun, iein ætlaðisit
samitímis til þeiss, að aðilar
vinnumairikaðarins ræddu laiusn
málsiins út frá þasisuim huigmynd-
um. Þinigmaðurinn sagðist ökki
trúa því, að forsætisráðhei'ra.
ætti efltir að berjast fyrir öðrum
skoðunium en sinum, þó að þær
yrðu umdir að lotoum. Það kæmi
sér á óvairt, að forsætisiráiðh'erra
segðist niú eiiniuinigis hafa átt við
framkvæmd núverandi verð-
Magnús Jónsson.
stöðvunar í ræðu sinnd fyrir
helgi. Bniginn hiefði teikið orð
hans þanniig. Fonsætisráðhienr-
amin hieiflði þá sagit, að verið væri
að kanna lausn vandainis, en
sjálfur hefði hann persómufliega
skoðun um úrræði. En nú segð-
i®t ráðhenrann ekki hiaifa fjalflað
um vandamálið.
Þinigmaðu'rinin sagði siðan, að
ljósit væri, að vandanum yrði
ekiki sikipt með þessum hætti.
Eiitthvað hlyti að vafltía því, aö
forsæitisráðhierrann hefðd diregið
í land mieð sínar S'koðanir, sem
hainm befði tekið undir að vissu
ieyti. Hann saigðist hiafa viljað
taika forsætisráðherrann ailvair-
iega. Heiilda'rvandinn væri niú ná-
lægit 3000 miflJl'j. kr., en forsætis-
ráðherrann teldi ekiki ómaksins
vert að ræða niernia um 800 mildj.
kr. af vamdamáflinu. Yfirlýsflngin.
nú skaipaði hreina rinigulreið á
skoðunium fbrsætisæáðhierra á
þeim vamidaimáfluim, sem nú væri
viö að etja. Forsætisráðherra
kæmisit ekiki hjá því aö næða
beifldairdæmið. Þjóðin ætti kröfu
á að fá vi'tinieskju um, hvað for-
sæitisráðherrann ætti við, þegar
hamn ræddi þessi mái.
Harma bæri, að ekiki væri unnt
að halda áfram að ræða þetta
mál, þar sem skoðanir forsætis-
ráðherrans heifðu annaðhvort
breytzt eða hann liti vandann
öðrum augum en fyrir helgi. Yf-
Framh. á bls. 20
Morðtilraunir brezkra
togaraeigenda
Andsvar forsætisráðherra vegna
yfirlýsinga brezkra togaramanna
VIÐ iimræffur utan dagskrár í
neðri deild Alþingis í gær sagði
Ólafnr Jóhannesson, aff hann
myndi hlutast til um að leáðrétta
ummæli brezkra togaramanna
um, að íslenzk stjórnvöld bæru
ábyrgff á lífi og limum brezkra
togarasj ómaima, ef taka ætti tog-
aa-ana fasta etr þeir yrffu aff leita
vairs. Forsætisráffherra sagði
eninfremur, aff stimpla ætti þetta
sem morfftilraunir af hálfu
brezkra togaraeigenda, ef á
annað borff væri talaff um morff
effa morfftilrannir í þessu sam-
bandi.
Jónas Ámason ræddi um þær
íullyrðingar talsmanna brezkra
togaraeigenda, að íslendingar
bæru ábyrgð á slysum, sem
hugsanlega hefðu getað orðið í
óveðrinu fyrir Vestfjörðum um
sl. helgi. í yfirlýsingu frá tog-
aramöninum í Grknsby hefðí
verið talað um, að það hefði
verið hreimt morð, ef manntjón
hefði hlotizt af. Þingmaðurinn
sagði, að með þessu væri verið
að varpa sö(k á Islendinga fyrir-
fram og því þyrfti að vara við
Sflíkum fréttaflutningi.
Ólafur Jóhannesson, forsætis-
ráðherra, sagðist taka undir
þessi ummæli. Þar sem utanrík-
isráðherra væri eklki viðstaddur,
skyldi hann hlutast til um, að
ábendingum Jómasar Árnasonar
yrði komið á framfæri. Ef talað
væri um morð eða morðtilraunir,
ætti að stinnpla það sem imorð-
tilraunir af hálfu brezkra tog-
araeigenda.
Forsætisráðherra sagði, að ef
til vill færi svo, að brezkir sjó-
menn yrðu ekki fúsir til að fara
á Íslandístmið að vetrarlagi. Þeir
ættu arn.k. að gera kröfu til
þess, að útgerðarmenmimir færu
með í eina veiðiferð. Þá sagði
ráðherrann, að ekki hefði verið
unnt að taka togarana fasta, þar
sam þeir leituðu vars, vegna
erfiðra aðstæðna.
Stefán Jónsson sagði, að í
fréttum útvarps hefði.verið sagt,
að skotið hefði verið púðurskoti
að togurunum, sem lágu í vari, til
þess að reka þá út fyrir land-
helgislínuna. Þetta hefði síðan
verið haft eftir forstöðumanni
Landhelgisgæzlunnar í erlendum
fréttastofnunum. Daginn eftir
hefði þessi frétt verið leiðrétt
í útvarpinu. Þá heifði verið sagt,
að togararamir hefðu komið í
veg fyrir, að varðskipsmenn færu
um borð í einn togarann. Hamm
lagði síðan áherzlu á, að erlend-
ar fréttastofur fengju glöggar
og skjótar fréttir frá fyrstu hemdi
og innti síðan eftir því, hvers
vegna fréttamenn hefðu ekki
fengið að fylgjast með störfum
Landhelgisgæzflunnar.
Benedikt Gröndal sagði, að
kjarni málsins væri ekki við-
brögðin við þessum atburði,
heldur það sem gert yrði. Eftir
því ættum við að haga olckar
gagnáróðri. Á þetta mál mætti
ekki líta sem eitt atvik, heldur
hluta af landhelgisstríðinu.
Eysteinn Jónsson benti á, að
fréttir hefðu gefið til kyinna að
leyfi þyrfti til þess að leita vars.
Umheimurinm þyrfti hins vegar
að vita, að togurunum væri fylli-
lega frjálst að leita hér vars, þó
að það leysti þá auðvitað ekíki
undan brotunum. Líf skipshafn-
anna væri því algerlega á valdi
sikipstjóranna að þessu leyti en.
ekki íslenzkra yfirvalda.
Ólafur Jóhannesson, forsætis-
ráðherra, sagði, að ekki væri
heppilegt, að varðskipsmenn
ynnu sín störf undir smásjá
fréttamanna. Aðstaða væri ekki
um borð í varðstoipunum til þess
að taka á móti fréttamönnum
útvarps, sjónvarps og blaða.
Aufc þess ættu varðskipin að
fara með leymd.