Morgunblaðið - 19.11.1972, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUÍR 19. NÓVEMBER 1972
Skelfing-ar stríðsins í Víetnam síðustu árin hafa áreiðanlega bitnað einna þyngst og sárast á hinum óbreytta borgara, raunir saklausra kvenna og bama
hafa verið ægilegri en nokkur orð geta tjáð.
Búddatrúarmenn hinni mestu
hðrku og mistókst auk heldur
gjörsarr>5ega að kveða niður
alls 'kyns spiMingaröfl, sem
l'éku lausum hala i landinu.
Honum var hrundið frá völd-
um í nóvembermánuði 1963 og
sikömmu siðar var hanin myrtur
af einhverjum sinna eigin hers-
höfð'ngja.
Afskipti Banda-
ríkjanna aukast
Siðan D>m féll frá hafa her-
Ngo Dinli Diem.
Mao Tse-tung.
inn og einstakir hershöfðingar
skipzt á um að fara með völd-
in í lsandinu. Af einstökum
valdamönnum má nefna Nyuy-
en Khanh, Cao-Ky ffltugmar-
skálk og Nguyen Van Thieu
hershöfðingja.
Bandaríkjamenn lýstu því
oft yfir, að þeir myndu sætta
sig við friðarsammnga, sem
gerðir yrðu i samræmi við sam
þykktir Genfan-áðsitefnunnar,
þ.e. að allar erlendar her-
sveitir yrðu fluttar frá landinu
og landshlutamir sameinaðir
að afstöðum frjálsum kosninig-
um. í rauninni settu báðir að-
iljar fram friðartillögur. 1 apr-
íhmánuði 1965 lagði Ho Chi
Minh fram tillögur, sem byggð-
ar voru á fjóru-m höfuðatrið-
um: að allar bandariskar her-
sveitir yrðu fluttar frá Víet-
nam að stjórnir beggja lands-
hlutann-a hétu hl'utíeysi og
jafnfra-mt að beita sér fyrir
friðsamffiegri sam-einimgu; að
Suður-Víetnamar réðu sjálfir
fram úr innanlandsmiálium sín-
um i saim-vinnu við þjóðfrelsis-
hreyfiniguna en án aMrar er-
lendrar íhlutunar; að víet-
namska þjóðin stjórnaði sjállf
sameininga-rmálu-m sinuím, út-
l-endingar ksomu þar hvergi
nærri. Nokkrum mánuðum sið
ar bætti Ho ein-u atriði við: að
Þjóð-frelsis-hreyfin-gin yrði viður
kennd sem hinn eini rétti f-ull-
trúi Suðurvíetnömsku þjóðar-
innar.
1 janúar 1966 svaraði Lynd-
on B. Johnson Bandarikjafor-
seti m-eð þvi að leggja fram
friðaráætlun í fjártán atriðum.
Hann lofaði því, að Bandarikja
menn köll-uðu hersveitir sín-ar
frá Víetnam um 1-eið og stjórn
Norður-Víetnams „kallaði sin-a
menn heim og léti af árásar-
stefnu sinni gegn Suður-Viet-
naim-.“ Jafmframt krafðist hann
þess, að suðurvíetnamska þjóð-
i-n fengi að kjósa sér sina eig-
in stjórn án íhlutunar utanað
komandi aðilja (þar átti hann
jafnt við Norður-Vietnama sem
útleradin>ga). Enn lýsti Johnson
yfir því, að víetnamska þjóðin
ætti að vera sjálfráð um sam-
einingu iandshlutanna.
Þessar tillögur og aðrar
keiml'íkar máttd túlka á ýmsan
hátt og er skemmst frá að segja
að árangurinn af þeim varð eng
inn. Eragu að siður var það þó
Johnison forseti , sem steig
fyrsta skrefið í átt tiil rau-n-
verulegra friðarviðræðna árið
1968. E>á höfðu miálin gengið
svo fyrir sig í þrjú ár, að Norð
ur-Víetnamar höfðu neitað að
setjast að samningaborðinu á
meðan bandariskar fiugvélar
héldu uppi loftárásum á land
þeirra og Bandaríkjamenn
höfðu neitað að hætta loftárás-
unum unz Norður-Víetnamar
drægju úr hernaðaraðgerðum
sínum i Suður:Vietnam og
sýndu þar með að þeim væri
alvara með að hefja friðarvið-
ræður.
Dregið úr loftárásum
og friðarviðræður
hefjast
1 marzmánuði 1968 ákvað
Johnson forseti að rjúfa vita-
hringinn og fyrirskipaði að
dregið skyldi úr öDum árásum
Bandarikjama-nraa á Norður-Ví
etnam, bæði úr lofti og af sjó,
svo að þær voru raú bundnar
við tæplega t-uttugu af hundr-
aði alis landsiras.
Þann 13. mai sama ár hófust
opinberar friðarviðræður fuffi-
trúa bandarísiku og raorðurviet-
nömsku stjómarinnar í Paris,
en þær urðu að árangurslittum
rökræðum og áróðurskenndum
orðaleikjum. Til þess að koma
til mótB við kröf-ur Norður-
Víetnama fyrirskipaði Johnson
að hætt skyldi ölHum árásum á
Norður-Víetnam og sa-miþykkti
jafrafra-mt þátttöku fulltrúa Sai
gonstjómarinnar og Þjóðfrels-
ishreyfiragarinnar í viðræðun-
um.
Viðræðurnar báru þó eftir
sem áður lítinn áran-gur. Stríðs
r-ekstur Bandaríkjamanna og
Suður-Víetnama gekk sífellt
verr og árið 1969 höfðu 10.000
Bandaríkjamenn falið í Víet-
nam frá upphafi styrjaldarmn-
ar. Þegar hér var komið sögu
var andstaðan gegn styrjöld
inni tekin að magnast I Banda-
ríkjunum og u-rðu ráðamenn í
Washiragton að taka tiffiit til
þess, hvort sem þeim fikaði bet
ur eða verr. Um þetta leyti
hafði starfsemi skæruliða færzt
í aukana í Kambódiu og Laos.
Bandarikjamenn og banda-
menn þeirra hófu sókn inn i
þessi lönd I þeim tilgangi að
eyða birgðastöðvum kommún-
ista og eyðileggja birgðaflutn-
ingavegi þeirra en árangurinn
varð harla takmarkaður.
Ho Chi Minh lézt i septemb-
er 1969 en fráfall hans virtist
aðeins hafa hvetjandi áhrif á
þjóðina. Bandarikjamenn hófu
aftur loftárásir á Norður-Víet-
nam en engu að síður gat for-
sætisráðherra landsins Pham
Van Dong lýst yfir þvi, að
styrjöldin gengi þjóð hans í
ha-g. Við árslok 1970 var
tala fallinna Bandarikjamanna
i Víetnam komin upp í 53000.
1 októbermánuði 1970 bar
Nixon Bandaríkjaforseti fram
tillögur um vopnahlé í Indó-
kína, þar sem einnig var gert
ráð fyrir alþjóðaráðstefnu um
frið í þessum heimshluta. Norð
ur-Víetnamar höfnuðu þessum
tillögum á þeim forsendum, að
þær væru kosningabrella repú
blikanaflokksins fyrir kosn-
ingar til öldungadeildar Banda
ríkjaþings, sem fram áttu að
fara um svipað leyti.
Engu að síður hafði Nixon
þegar ákveðið stefnubreytingu
I Vietnamstyrjöldinni, sem var
i því fólgin, að draga úr her-
styrk Bandaríkjamanna i land-
inu. Þess í stað skyldi herstyrk
■ur Suður- Víetnama efldur.
Áttu Bandaríkjamenn að sjá
hernum fyrir þjálfun og vopn-
um. í nóvember 1971 tilkynnti
forsetinn enn frekari fækkun í
bandaríska heriiðinu og sagði
sóknarhlutverki Bandaríkja
hers í Víetnam yæri lokið. 1
júnímánuði síðastliðnum flutti
hann svo sjónvarps- og út-
varpsræðu til bandarísku þjóð
arinnar, þar sem hann lagði
enn fram friðartilboð.
1 þessu tilboði var gert ráð
fyrir því, að hálfu ári eftir að
samningar hefðu tekizt myndi
allt bandarískt herlið flutt frá
Vietnam, öilum striðsföngum
yrði sleppt og þegar vopnahlé
hefði komizt á skyldu fara
fram forsetakosiningar i Suður-
Vietnam, þar sem meðlim-
ir Þjóðfrelsishreyfingariranar
hefðu kosningarétt. Norður-
Víetnamar höfnuðu tilboðinu
innan sólarhrings eftir að það
va-r lia-gt fram.
Friðarviðræðurnar í París
höfðu að visu aldrei staðið und
ir nafni, en í febrúar 1972 slitn
aði upp úr þeim. í marz var
enn reynt að halda þeim áfram,
en aftur slitnaði upp úr þeitn i
maí síðastliðnum.
Um svipað leyti urðu hins
vegar þáttaskil í styrjöldinni.
Her Norður-Víetnam hóf stór-
sókn inn í Suður-Víetnam,
hver borgin á fætur annarri.
féli í hendur þeim en uppiausn
varð í mörgum suðurvíetnömsk
um herdeildum. Bandaríkja-
menn svöruðu með því að
leggja tundurdufl við strend
ur Norður-Víetnam í þeim ti-1-
gangi að hindra birgðafl-utn-
inga Sovétmanna til landsins.
Bandarisk herskip gerðu árás-
ir á strendur Norður-Víetnam
og bandariski flugherinn hóí
mestu loftárásir sem hann hef-
ur gert síðastliðin fjögur ár, á
Hanoi, Haiphong og á jám-
brautarleiðir aðeins 60 raUur
frá kínversku landamærunum.
Um það sem síðan hefur
gerzt er kunnugt. Margt bend-
ir nú til að takist að undirrita
vopnahléssamninga áður en
laragir tímar líða. Þótt deila
megi um stefn-ur er þó
augljóst fru-mkvæði Bandarikja
manna í því efni. Og mál er að
linni þeim skefjalausu þjáning-
um sem víetnamska þjóðin hef-
ur orðið að þola.
Ótalin verða þó gTÍmmdarverk, sem framin hafa verið af báð-
um eða kannski öllu heldur str íðsaðilnm í Vietnam. Vietnamska
þjóðin liefur verið klofin, þar hafa bræður borizt á bana-
spjótum. Hér miðar suður-víetnaniskur hermaður byssu að
unglingi, sem grunaður var um fylgispekt við Viet Cong.
Norður-víetnamskar st úlkur imdir vopniun.