Morgunblaðið - 09.02.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBL.AÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. FEBRÚAR 1973

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Áuglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 225,00 kr.
i lausasölu 15,
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjclfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstraeti 6, sími 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
á mánuði innanlands.
,00 kr eintakið.
¥ íklega er það eftirtektar-
verðast við þær ráðstaf-
anir, sem nú hafa verið
ákveðnar með einróma sam-
þykkt Alþingis vegna ham-
faranna í Vestmannaeyjum,
að þingið tók í rauninni ráðin
af ríkisstjórninni í þessu
efni. Slíkt hefur ekki hent í
manna minnum, því að löng-
um hefur það verið svo, að
ríkisstjórn á hverjum tíma
hefur mótað störf þingsins og
stefna ríkisstjórnar yfirleitt
verið allsráðandi í þingsöl-
um. Hafa margsinnis komið
upp raddir um það, að áhrif
framkvæmdavaldsins hafi
mjög aukizt á kostnað lög-
gjafarvaldsins.
Nú hefur það hins vegar
gerzt, að þingmenn gerðu
uppreisn gegn ríkisstjórninni
og þvinguðu hana til þess að
falla frá fyrirætlunum um
að blanda saman ráðstöfun
vegna náttúruhamfara og að-
gerðum í efnahagsmálum,
vegna heimatilbúins vanda.
Þetta tókst með óopinberri
samstöðu þingmanna stjórn-
arandstæðinga og nokkurra
þingmanna úr stjórnarflokk-
unum.
sér. í samræmi við þessar
hugmyndir létu þeir búa til
frumvarp og leituðu stíft eft-
ir stuðningi við það. í>eir létu
breyta frumvarpinu til þess
að koma til móts við gagn-
rýni, sem kom fram á það í
þeirra eigin þingflokkum.
Þegar blíðmælin dugðu ekki,
gripu þeir til hótana. En allt
kom fyrir ekki. Á Alþingi
reyndist ekki meirihluti fyr-
ir tillögum ráðherranna.
Á örlagatímum ríður á
miklu, að þjóðin eigi sér
sterka forystu eins og t.d. á
erfiðleikaárunum 1967—1969,
þegar efnahags- og atvinnulíf
þjóðarinnar varð fyrir marg-
falt meira áfalli en nokkrar
líkur benda til að leiði af
eldgosinu á Heimaey. Sú
styrka hönd, sem þá hélt um
stjórnvölinn tryggði, að á ör-
skömmum tíma tókst að rétta
þjóðarskútuna við. En ekk-
ert lýsir betur þeirri stað-
orðið fyrir annarri erns nið-
urlægingu. Skattaálögur, sem
nema nærri 2000 milljónum
króna á einu ári eru mikil
og þung byrði fyrir fámenna
þjóð. Þó er öllum Ijóst, að
þær byrðar verðum við að
bera. Hitt er svo annað mál,
að ekki kemur til greina, að
enn verði lagðir nýir skattar
á þjóðina vegna þess vanda,
sem ríkisstjórnin hefur sjálf
búið til í efnahagsmálum, en
ráðherrar í ríkisstjórninni
hafa gefið í skyn, að sú kunni
að vera hugsun þeirra. Skatt-
byrðin á íslandi er nú kom-
in langt yfir eðlilegt hámark.
Þeir einstaklingar eru ófáir,
sem berjast dag hvern við
vítahring skattanna og geta
með engu móti unnið sigur.
Það er ljóst, að almennir
tekjuskattar verða að lækka.
Þeir sérstöku skattar, sem
lagðir verða á vegna hamfar-
anna í Eyjum breyta engu
um það.
ÞINGIÐ TOK RAÐIN AF
RÍ KISST J ÓRNINNI
Með þessari framvindu
mála hafa ráðherrarnir í rík-
isstjórninni beðið rnikinn ó-
sigur. Þeir höfðu þegar á
fyrsta degi hamfaranna í
Eyjum ákveðnar hugmyndir
um að nota tækifærið til þess
að losa sig úr þeirri snöru,
sem þeir hafa sjálfir bundið
reynd, að nú situr veik ríkis-
stjórn við völd með ráðherra,
sem ekki hafa þá forystu-
hæfileika til að bera sem
nauðsynlegt er á örlagatím-
um en það, að þingið neydd-
ist til að taka ráðin af ríkis-
stjórninni. f manna minnum
hafa ráðherrar á íslandi ekki
Þegar því er haldið fram
að lækka verði almenna
tekjuskatta á öllum almenn-
ingi er ekki ólíklegt, að mál-
svarar ríkisstjórnarinnar
reki upp ramakvein og spyrji
hvernig bæta eigi ríkissjóði
upp það tekjutap, sem hann
bannia verði fvrir. Svarið er.
að það á ekki að bæta ríkis-
sjóði upp slíkt tekjutap með
nýrri fjáröflun annars stað-
ar, heldur á að skera niður
útgjöld ríkisins. Fyrir tveim-
ur árum nam heildarupphæð
fjárlaga 11 milljörðum króna.
í dag nemur heildarupphæð
fjárlaga 22 milljörðum. Þessi
gífurlega aukning ríkisút-
gjalda á tveimur árum er til
marks um óstjórn í fjármál-
um ríkisins. Nú verður að
snúa blaðinu við — ekki sízt
vegna þeirrar skattheimtu,
sem er nauðsynleg vegna
áfallanna í Vestmannaeyj-
Þá verður auðvitað spurt,
hvort menn vilji skera niður
þessi útgjöldin eða hin. Og
því er til að svara, að áreið-
anlega er stuðningur við það
meðal þjóðarinnar að skera
niður í verulegum mæli út-
gjöld ríkisins á fjölmörgum
sviðum, gegn því að tekju-
skattar verði lækkaðir veru-
lega. Vinstri stjórnin hefur
gengið alltof langt á þeirri
braut að svipta einstakling-
inn ráðstöfunarrétti yfir eig-
in aflafé en þenja ríkisbákn-
ið út í þess stað. Hin nauð-
synlega fjáröflun vegna Vest-
mannaeyja ýtir enn á um
það, að sú krafa verði sett
fram, studd rökum og ítar-
legum tillögum, að tekju-
skattar verði lækkaðir veru-
lega og útgjöld ríkissjóðs
skorin niður til að mæta því
tekjutapi.
\3'~'Xy
iNeUrJ|ork®imejí
\ 0 t \
EFTIR C.L.
SULZBERGER
HYGGILEG UTANRÍKIS
STEFNA SOVÉTMANNA
Eí hugað er að þróun alþjóðamála á
síðastliðnum áratug kemst maður
vart hjá því að álykta, að Sovétmenn
hafi náð umtalsverðum árangri með
utanríkisstefnu sinni. Þessi árangur
mun koma i ljós á viðræðufundum
Austur- og Vesturveldanna, sem hefj
ast með öryggismálaráðstefnunni í
Helsinki.
Ekki má þó gleyma því, að ýmis-
legt hefur einnig verið Sovétmönn-
um andstætt. Kúbumálið var slæmur
álitshnekkir fyrir stjórnina í
Kreml, sambúðin við Kína hefur
versnað, og þess vegna hafa Sovét-
menn neyðzt til að auka herafla sinn
i Asíu. Rússar hafa tapað meiru en
þeir hafa unnið i Arabaríkjunum,
auk hins mikla efnahagslega tjóns,
sem þeir biðu í sex daga stríðinu.
Andúðin á Sovétríkjunum fer vax-
andi í Líbíu og enn hafa Rússar ekki
bætt sér upp það, sem þeir töpuðu.
jafnt í áhrifum sem áliti, þegar hern
aðarsérfræðingum þeirra var vísað
á burt frá Egyptaiandi.
En árangurinn er þyngri á metun-
um, þegar á heildina ér litið. Floti Sov
étríkjanna er nú sá næstöflugas
veröldinná, og her'nn sá langstærsti.
Kj amorkueldflau gamáttur Sovétríkj
anna er því sem næst hinn sami og
Bandaríkjanna, það staðfesta SALT
viðræðumar.
Sovétmönnum hefur tekizt að
tryggja sér efnahagsaðstoð, og þurfa
þvl ekki að óttast uppskerubresti
jafn mikið og áður. Dæmið um flutn
inga bandarísks korns til Sovétríkj-
anna á næstliðnu ári sýnir þetta bezt,
en einmg hafa Japanir og ýmis ríki
Vestur-Evrópu látið aðstoð í té. —
Moskva er tvímælalaust orðin ein
helzta stjómmiðstöð veraldar. f frele
isstyrjöld Bangladesh á fyrra ári
höfðu Sovétríkin mun meiri áhrif en
Bandaríkin, og þeim hefur tekizt að
afla sér mik lla áhrifa á Indlands-
skaga. í Hanoi hafa Sovétmenn a.m.k.
jafnmikil áhrif og Kínverjar.
Síðast en ekki sízt hefur Sovét-
mönnum tekizt að gera að veruleika
sinn stærsta pólitiska draum: að fá
viðurkenningu á skiptingu Evrópu.
Þetta hefur þó ekki geng ð greið-
lega, þar sem Bandaríkjamenn börð
ust gegn hugmyndinni í forsetatið
þeirra Trumans, Eisenhowers og
Kennedys.
Á heimavigstöðvunum hafa Sovét
menn átt við ýmsa tímabundna erfið
leika að stríða, sv'o sem uppreisnipn
ar í Póllandi og Ungverjalandi árið
1956, innrás na í Tékkóslóvakíu 1968
og loks óhlýðni villutrúarmannanna
í Júgóslaviu og Rúmeníu. Um þessar
mundir virðist þó ýmislegt benda til
þess, að Júgóslavar muni eiga við
ýmis innanlandsvandamál að stríða
þegar Titó fellur frá, og Rúmenum er
fyllilega Ijóst, að hin sjálfstæða ut
anrík sstefna þeírra líðst aðeins inn
an vissra takmarka.
Vingan Frakka, V-Þjóðverja og
Bandaríkjamanna við Rússa nýtur
samþykkis vestrænna þjóða, en hef
ur þó engu að síður spiilt pólitískri
samstöðu ríkjanna á N-Atlantshafs-
svæðinu. Evrópumenn og Bandaríkja
menn gruna nú hvorir aðra um
græsku, og þjóðir Vesturlanda berj-
ast harðri baráttu um ítök í sovézka
markaðinum.
Hvar sem er i heiminum hafa
menn fagnað nýafstöðnum kosninga
sigri Willy Brandts, sem þó byggðist
fyrst og fremst á Austurstefnu hans,
viðurkenningu á skiptingu Þýzka-
lands og Berlínarmúrnum. Sigur
Brandts var þó engu siður sigur
Rússa, sem þar með fengu enn eina
staðfestinguna á skiptingu Evrópu.
Af þessu mætti það vera öllum
ljóst, að Öryggismálaráðstefnán í
Helsinki hófst á mjög hagstæðum
tíma fyrir Rússa. Upphaflega
komu Rússar fram með hugmyndina
að slikri ráðstefnu árið 1954, en siðan
héldu Pólverjar og Finnar hugmynd
inni fram um árabil. Árið 1966 hófu
Rússar aftur baráttu sína fyrir Örygg
ismálaráðstefnunni, en NATO svaraði
fyrst á árunum 1969—70 og þá með
gagntillögum.
í kjölfar Öryggismálaráðstefnunn-
ar fylgja viðræður um gagnkvæma
fækkun i herjum stórveldanna í Evr
ópu. Framhaldsv ðræður munu fara
fram næsta sumar. Ljóst er þó, að
eftir að þessar viðræður voru ákveðn
ar hefur aðstaða Sovétmanna greini
lega batnað.
Bandaríkjamenn hafa ákveðið að
leggja niður herskyldu frá og með
1. júlí nk., og verða því að draga
mjög úr herbúnaði sínum. Sömuleið
is hefur stjórnskipuð nefnd í V-
Þýzkalandi mælt með því, að fækk
að verði í her landsins um 25 af
hundraði í spamaðarskyni, en vest
ur-þýzki herinn er hinn stærsti í V-
Evrópu.
Þeir samningar, sem verða gerðir
um öryggismál Evrópu, hljóta að
byggjast á allt öðrum forsendum en
Leonid Brezhnev
Alexei Kosygin
þeim sem firam til þessa hafa verið
lagðar til grundvallar uppbygigingu
varnarkerfis vestrænna þjóða. Hinir
nýju samningar munu byggjast á því,
að skipting Evrópu samkvæmt hug-
myndakerfum verður viðurkennd, og
tvö öflugustu ríkin á Vesturlöndum
hafa þegar ákveðið að fækka í herj
um sínum, hvað svo sem Rússar
vilja semja um. Við verðum vissuliega
að óska Sovétmönnum til hamingju
með mjög snjalla utanríkisstefnu.