Morgunblaðið - 14.02.1973, Blaðsíða 15

MORGU-NBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 1.4. FEBRÚAR 1973
15
Jóhann Hafstein:
EFTA-AÐILD GRUNDVOLL-
UR SAMNINGANNA VIÐ EBE
Þingsályktunartillaga um
staðfestingu á samningi milli
íslands og Efnahagsbanda-
lags Evrópu kom til umræðu
í Sameinuðu þingi í gær.
Lúðvík Jósepsson, viðskipta-
ráðherra, mælti fyrir tillög-
unni. Kom fram í ræðu hans,
að ekki hefði enn verið tek-
in ákvörðun um það, hvenær
sú fullgildingarheimild, sem
sótzt er eftir með tillögunni,
yrði notuð. Jóhann Hafstein
sagði, að fullgildingin hefði
dregizt úr hömlu og yrði rík-
isstjórnin að gefa skýr svör
um, hvort samningurinn yrði
fullgiltur fyrir 1. marz, svo
að hann gæti tekið gildi frá
og með 1. apríl. Gæfi ríkis-
stjórnin ekki skýr svör, þá
yrði vilji þingmanna kannað-
ur með breytingartillögu
við þingsályktunartillöguna.
Gylfi Þ. Gíslason tók í sama
streng.
Lúðvík Jósepsson, viðskipta-
ráðherra: Með þessari þings-
ályktunartillögiu er lagt til, að AI
þingi heiimili rikisstjóminni að
fullgilda þá samninga, sem gerð
ir voru við Efnahagsbandalagið
hinn 22. júll sl. Meginatriði samn
inigsins eru: 1 fyrsta lagi að inn-
fluttar iðnaðarvörur frá banda-
lagsríkjunum njóta sömu tollfríð
Jóhann Hafstein.
inda hér og áðuir var saimkv. EF
TA-samn inigrn um. 1 öðru lagi nýt
ur Island saims konar toWfríðinda
hjá bandalajgslöndunum fyrir
sambærilega.r vörur. 1 þriðja lagi
eru íslandi veitt viss tollfríðindi
fyrir útfluttar sjávarafurðir til
bandalagsrikjanna. Þessu síðasta
fylgir þó það skilyrði, að banda-
laigið getur frestað framkvæmd
þessa ákvæðis telji það að við
unandi lausn varðandi fiskveiði-
réttindi bandalagsríkjanna við fs
landsstrendur náist ekki. Tolla-
lækkunin á að vera komin að
fullu til framkvæmda 1980. Hún
hefst á 30% tollalækkun og fylig
ir síðan sömu toilalækkuna,ráætl
un og samið var um við EFTA.
Lækkun á tollum á íslenzkum út-
flutninigisvörum fer hins vegar
fram í fímm áföngum, á rúmum
4 árum. Viðræður fslendinga um
samningana hófust 24. nóvember
1970 og þeim lauk með undir-
skrift 22. júlíi 1972. Einkum oHu
tvö atriði erfiðleikum. Hið fyrra
var að fá bandalagið til að viður
kenna, að mikilvægast væri af ís
lands hálfu að fá tollfríðindi fyr
A(l»inci
ir sjávarafurðir, ef eitthvert
gagn ætti að vera að samn'.ngun
um fyrir þá. óhugsandi væri að
ná jafnræði, ef eingöngu væri
samið um iðnaðarvörur á báðar
hliðar. Hitt meginatriðið var, að
bandalagið vildl binda saman
fiskveiðiréttindi og viðskiptarétt
indi í samningnum. Eins og geng
ið var frá samningnum að lokum
getur bandalagið ákveðið að fs-
lend nigar njóti ekki fullra toll-
friðinda varðandi sjávarafurðir,
ef ekki næst viðunándi lausn í
landhelgisdeilunni. Auðvitað er
þessi fyrirvari mjög andstæður
hagsmunum okkar.
Ég segi eins og er, að haignaður
okkar af útflutningi almennra iðn
aðarvara til bandalagsins er ekki
ýkja mikill, en hér er þó um þýð
ingarmikil réttindi að ræða, sem
gieta skipt mikliu á komandi ár-
um, því afnám tolla getur ýtt
undir útfliutninigsiðnaðinn. En út
flutningur sjávarafurða skipt-
ir mun meira máli. Við höfum
flutt út sjávarafurðir þær, sem
samningurinn tekur til, tii banda
lagsríkjanna, á árinu 1970 fyrir
1875,4 milljónir og á ármu 1971
fyrir 1486,9 milljónir. Hér er því
um þýðingarmikil réttindi að
ræða. Við höfum þó ekki vissu
fyrir að njóta þessara tollfríð-
inda veigna þess fyrirvara, sem
bandalagið hefur sett um viðhlít-
andi lausn landhelgsdeilunnar.
Mikilvægt er því að reyna e'ns og
tök eru á, að halda þannig á mál-
unum, að þetta ákvæði komi ekki
til framkvæmda, fyrirvaranum
verði ekki beitt, við ekki sv'.ptir
þessum réttindum, því fari srvo,
þá myndi hallast rr|ög á okkur í
þessium samningum.
Einstaka aðilar hafa verið órö
legir yfir, að við skulum ekki
hafa staðfest þessa samniniga
fyrr, en það er vagna þesis, að við
höfum veriö að vinna að því, að
þessum fyrirvara verði ekki
beitt gegn okkur. Ef við fullgild
um samninginn fyrir næstu mán
aðamót, getur hann tekið gildi 1.
apríl. En við höfum fullan rétt
til þess að draga fullgild'niguna
fram í nóvember eða fram eftir
árinu. Munum við fara fyrst og
fremst eftir okkar höfuðhags-
munum, og ekki flana að neinu,
því um mikið er að tefla. Ekkert
er sem rekur á eftir okkur að
staðfesta samninginn vegna iðm
aðarvaranna einna saman. Þó er
nauðsynlegt fyrir ríkisstjórn'na |
að hafa heimild til að fulligilda j
samninigana þegar v'.ð teljum okk í
ur ha.gstætt að gera það.
Gylfi Þ. Gíslason: Almennt var
búizt við, að ríkisstjórnin le<gði j
fram fuliligildingartillögu strax;
og Alþingi kom saman í haust. j
Þegar ljóst varð að hún ætlaði:
ekki að gera það, þá beindi ég
fyrirspurnum til utanrikisráð-
herra um, hvenær samningamir
yrðu staðfestir. Ég var einn
þeirra, sem trúðu ekk', að ríkis-
stjórnin gerði mikilvæiga samn-
inga við Efnahagsbandalagið, en
hygðist ekki fiullgilda þá. Utan-
ríkisráðherra gat engu svarað.
Sannanlega hefur verið ágreining
ur innan ríkisstjórnar.nnar um,
hvort fullgilda bæri samninginn
eða ekki. Fuligiiding samningsins
hefði tryggt tollalækkun á iðn-
aðarvörum, og hefði trygigt á-
framhaldandi fríverzlun við Dani
og Breta.
Ég flutt': því þingsályktunartil-
lögu u.m fullgildingiu samnings-
ins. Sá munur var á henni og
þeirri, sem nú liggur fyrir, að i
minni tillögu var sagt að Alþingi
fæli ríkisstjórninni að fullgilda,
en í þessari tillögu er talað um
heimild. Ég vona að hér sé ekki
urri raunveruleigan efnismun að
ræða. Ég vil beina þeirri fyrix-
spurn ti'l ríkisstjórnarinnar,
hvort hún miunl ekki nota heim
iid Alþing’is til að fulligilda samn
ingtnn fyrir 1. marz, sivo hann
geti tekið gildi fyrsta aprii. Um
mæli viðskiptaráðherra bentu til
þess, að ríkisstjórn n hefðl enn
ekki tekið ákvörðun í málinu. Og
virtist kom fram hjá honum, að
hann væri andvígur fuiligildingu
fyrir 1. marz, en þó voru orð
Lúðvík Jósepsson.
hans ekki skýr. Nauðsynlegt er
að fá úr því skorið hvort við-
skiptaráðherra mælti fyrir .hönd
rikisstjórnarinnar, eða hvort
þetta var einkaskoðun hans.
Jóhann Hafstein: Ég fagna því,
að þessi tillaga er fram komin,
en harma hins vegar, hversu síð
bú'n hún er. Ég get lýst þvi yfir
afdráttarlaust, fyrir hönd þing-
manna Sjálfstæðisflokksins, að
við teljum mikilvægt að afigreiða
t llöguna svo fljótt, sem verða
má. Einnig verður að fá úr því
skorið, annaöhvort með afdrátt-
arlausum yfirlýsin.gum ríkis-
stjómarinnar eða með atkvæða-
greiðslu hér í þinginu, hvort
samningurinn verði fullgiltur fyr
ir næstu miánaðamót. Þvi miður
var viðsk ptaráðherra mjög hik-
andi í þessu tilliti og orð hans loð
in, og hlýtur það að vekja hug-
boð um, að eitthvað iiggi á bak
við þann mikla seinagang, sem
verið hefur á, að leggja máldð
fyrir þingið. Ráðherrann gerði
að því skóna að okkur laegi ekk
ert á, og fullgiidingin mætti allt
eins dragast fram í nóvember.
Altalað er, að vilji utanríkisráð
herra sé til að staðfesta samnin.g
inn við fyrsta tækifæri. Einnig
er vitað, að ríkisstjórnin í heild
hefur ekki tekið afstöðu til þess,
hvenær eiigi að fullgilda hann.
Stjórn
Viðlaga-
sjoðs
kosin
Á FUNDI Sameinaðs þings voru
kosnir 7 menin í stjóm Viðlaga-
sjóðs og sjö til vara. Aðeins einn
listi barst og voru því eftirtaddir
menn sjálfkjörnir í sitjóm sjóðs-
in. Aðalmenn: Helgi Bergis banka
stjóri, Guðlaugur Gísiason al-
þimgismaður, Garðar Sigurðsson
alþiíngismaður, Vilhjáimiur Jóns-
son forstjóri, Gísli Gíslason bæj-
arfulitrúd Vesbmainnaeyjum, Tóm
as Þorvaldsson útgerðanmaður
Grindavík og Bergur Sigur-
björnsison framikvæmdasitjóri.
Varamenin voru kosnir: Sig-
urður Markússon framkvæmda-
stjóri, Jóhann Frdðriksson, kaup-
maður Vesitmannaeyjum, Guð-
munda Gunnarsdóttir frú Vest-
mannaeyjum, Ólafur Jensson
vertkfræðingur Kópavogi, Bjöm
Guðmiundsson útgerðarmaður
Vestmannaeyjum, Helgi G. Þórð-
arson verkfræðingur Hafm.ar-
firði og Halldór S. Magnússon
vi ðskip'ta fr æð ing u r Reyfkjavík.
Hún hefur enga afsökum í að
draga að taka ákvörðun um full
giíldimgu, og hana verður hún að
taka, áður' en meðferð þessa máls
iýkur í þinig, nu. Einungis er fyrir
sláttur að segja, að hún vilji ekki
fullgilda samninginn fyrr en séð
er til þess, að fyrirvaranum um
landhelgisdeiluna verði ekki
beitt. Á það verður að láita reyna,
og fari svo, að honum verði beitt,
þá verður að vinna að því, að
svo varðd ekki í framkvæmd.. —
Þetta er hinn eðlilegi gangur
málsins.
Það er á almannavitorði, að
innan rikisstjórnarinnar er sí-
felldur ágreiningur um aðgerð-
ir í landhelgismálinu, og um
hugsanlega samningsgerð við
Þjóðverja og Breta. Margt hefur
komið upp furðulegt í því sam-
bandi, sem á eftir að skýrast
betur síðar. Við í stjórnarand-
stöðunni höfum ekki gengið
fram fyrir skjöldu, til þess að
ræða ýmislegt í meðferð máls-
ins, sem þó væri full ástæða til
að fjalla um. Ég hef í fórum
mínum gögn, sem varpa vissu-
lega vafasömu ljósi á, hvernig
að þessum málum hefur verið
staðið, þó að ég vonist til þess, að
það þurfi ekki að verða að op-
inberu umtalsefni.
Öll meðferð þessa máls er
harla einkennileg. Alvarlegastur
er þó þessi mikli dráttur. Hitt
er meira broslegt, að leggja
fram þingsályktunartillögu og
segja svo i greinargerð í lokin,
að samningurinn ásamt greinar-
gerð um
ir Alþingi síðar. Ég minnist þess
ekki, að slíkt hafi gerzt fyrr i
jafn þýð ngarmiklu máli og
þessu. Og það þó að ríkisstjórn-
in hafi haft þetta mál til með-
ferðar frá því að samningurinn
var undirritaður 22. júlí
Þegar við höfum þetta mál til
meðferðar, er rétt að rifja upp
fyrir okkur ýmislegt, sem er
undanfari þessa máls, og grund-
völlur þess, að tekizt hefur að
ná eins hagstæðum samningi og
raun ber vitni. Segja má, að
þetta sé í raun nýr EFTA-samn-
ingur við lönd Efnahagsbanda-
lagsins, því að efni samnings-
ins grundvallagt á efni og eðli
I EFTA-samkomulagsins. Og
! vissuiega er það gleðilegt, að
þeir menn, sem eyddu miklum
tima Alþingis í að bölsótast yfir
EFTA-samkomulaginu, skuli nú
i hafa vitkazt svo mikið, að þeir
vilji leggja til, að við gerum svip
aða samninga við Efnahags-
bandalagið, aðeins í öðru formi.
| Greinilega kemur fram i grein
' argerð ríkisstjórnarinnar, hversu
aðild okkar að Fríverzlunar-
bandalaginu og stofnsamningur-
inn um hana, er alfarið grund-
völlur þess, sem hér er verið að
gera. En áður en ég vik að því,
vil óg leyfa mér að benda á,
að í greinargerð rikisstjórnar-
innar er vitnað í ræðu fyrrver-
andi viðskiptaráðherra, dr. Gylfa
Þ. Gíslasonar, þar sem segir, að
það sé brýnt hagsmunamál, að
lausn sé fundin á þeim vanda,
sem stækkun Efnahagsbandalags
ins hafi í för með sér. Og í öðru
lagi, að ísland óski þess, að sam-
komulag við Efnahagsbandalagið
hvíli á hinum sömu almennu
skilmálum og samið var um við
inngöngu í EFTA. En auk þess
sé nauðsynlegt, að fríverzlunin
nái til allra sjávarafurða, en ekki
aðeins til þeirra, sem falla und-
ir EFTA-samninginn. — Ég
fagna því, að núverandi ríkis-
stjórn hefur gert þessi stefnu-
mið fyrrverandi ríkisstjórnar að
sínum einkunnarorðum, við und-
irbúning þessarar samningagerð
ar.
Þegar við vorum að ræða ”
EFTA-aðild á sínum tíma, þá var
sagt að hún væri einskis virði.
Talsmenn Alþýðubandalagsins
héldu því fram að EFTA væri
staðnað bandalag. Þýðingarlaust
væri að ganga í það. Það
væri í andarslitrunum og yrði
okkur bara til bölvunar. Og fram
sóknarmenn töldu, að aðild að
EFTA myndi torvelda samninga
okkar við lönd Efnahagsbanda-
lagsins. Allt þetta hefur reynzt
misskilningur og glámskyggni
hjá þessum mönnum, en sjálf-
sagt hefur þeim gengið gott eitt
til.
Um þetta segir nú í greinar-
gerð ríkisstjórnarinnar: „Var
það eflaust styrkur fyrir ísland
að vera í flokki með öðrum
EFTA-löndum, þegar til þessar-
ar samningagerðar kom.“ Þetta
er staðfesting á því sem stuðn-
ingsmenn fyrrverandi stjómar
héldu eindregið fram, þegar við
vorum að fjalla um fríverzlun-
armálin. — f greinargerðinni seg
ir einnig: „Efnahagsbandalagið
félist einnig á, að íslenzkir
verndartollar yrðu afnumdir eft
ir sömu áætlun og samið var
um við EFTA.“ Skvldi nú ekki
hafa verið betra að semja um
þessa áætlun við EFTA.
Það liggur í augum uppi, að
ef við hefðum ekki gengið í
EFTA — þá myndi ekki vera
hægt að kenna um handvömm
ríkisstjórnarinnar, þó að sam-
Gylfi I>. Gíslason.
komulag við Efnahagsbandalag-
ið lægi ekki fyrir nú.
Ég fagna þvi vissulega, að
þeim mönnum, sem fluttu all-
ar hinar löngu ræður móti að-
ild fslands að Fríverzílunar-
bandalaie nu, hefur nú snúizt bug
ur. Enda hefur ekkert af þeim
hrakspám, sem þessir menn
báru sér í munni, komið í ljós.
Við áttum að verða leppar út-
lendinga. Spáð var að atvinnu-
leysi myndi magnast hér á
landi eftir inngönguna og einn-
ig var því spáð að fjöldi vernd-
aðra iðngreina myndi leggja
upp laupana. Ekkert af þessu
hefur gerzt. Atvinnuleysi fór
þverrandi, og hvarf með öilu,
áður en núverandi stjórn tók
við. Og uppgangur iðnaðarins
hefur aldrei verið meiri en á ár-
unum frá 1969—1971. Það er
vissulega gott, þegar menn átta
sig á staðreyndunum og læra
eitthvað af reynslunni, og sjá
hversu mikla vitleysu þeir hafa
farið með.
Ég tel ástæðu til að ætla, að á
Alþingi sé meirihluti fyrir þvi,
að ekki verði bið á því að samn-
ingurinn við Efnahagsbandalag-
ið verði staðfestur. Ríkisstjóm-
in verður að skýra frá, hvort
hún hyggist staðfesta samning-
inn strax og heimild Alþingis er
fengin eða ekki. Við höfum ekki
séð ágreining um, að vel hafi
verið unnið að þessari samnings-
gerð, á þeim grundvelli, sem
lagður var af siðustu ríkisstjórn,
og fullgilding samningsins mun
opna mikla möguleika, sem fram
tíðin ein getur skorið úr um
hve stórir eru.