Morgunblaðið - 20.02.1973, Qupperneq 14

14
MOHGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. FEBRÚAR 1973
Fangelsislagafrum-
varpið og félags-
samtökin Vernd
Félagasamtökin „Vemd
voru stofnuð árið 1959.
Markmið þeirra og regliur
var sniðið eftir samsvarandi
frjáls'um samtöbum annars
staðar á Norðuirlöndum.
Þar skyldi fyrst og fremst
miðað við, að takmark freisis-
skerðingar afbrotamanns yrði
það, að hef ja hann upp úr því
svaði sektar og vanþroska,
sem hanm væri fastur í. Gera
honum ljóst svo sem unnt
yrði sitt eigið manngildi og
endurhæfa hann eða gjöra
hann hæfan til virkrar þátt-
töku í starfi og lífi samfélags-
ins.
Flestum var ljóst, að þetta
yrði ekki fyrst og fremst
gert með heppilega hönnuð-
um og rámdýrum húsakynn-
um, sem nefnd eru fangelsi,
þótt sízt skyldi slíkt lastað,
ef kostur væri á, heldur væri
hér mest verð manmleg og
mEinnúðleg aðstaða og skiön-
ingur gagnvart ógætfumönn-
um, svo að alúð og nærgætni
mætti „liggja frá hjarta til
hjarta" ef svo mætti orða
það um ívaf og uppistöðu
þeirra aðferða, sem væru
aðalatriði.
Þar yrði ekki eingömgu
um „kalt kerfi“ að ræða held
ur mannleg viðhorf, sem
tækju öðru jöfnu tillit til að-
stöðu og persónuleika hvers
einstaklings.
í frumvarpi til laga um
fangelsi og vinn-uhseli, sem
lagt hefur verið fyrir 93. lög-
gjafarþing ísflendinga árið
1972, og nú er þar til umræðu,
kemur margt fram til mikilla
bóta í fangamálum.
Og nú þegar „Vemd“ eða
stjórn „Vemdar" er beðin
umsagnar og álits gagnvart
frumvarpi þessu, vilja sam-
tökitn einmitt benda á þetta
sem meginatriði í fangamál-
um framtíðarinnar.
Því má telja nauðsynlegt,
að samtök áhugafólks, sem
hefur bæði, reynslu og skiln-
ing á þessum málum séu ekki
sniðgemgin alveg, eða látin
vlkja fyrir „köldu kerfi“ í
framkvæmd fangelsismála,
heldur einmitt stuðzt við þá
reynsiu eftir föngum og not-
færð sú fómarlund og sá
m-annúðlegi skilnin-gur, sem
þar hefur komið í ljós.
Það sem „Vernd“ leggur
mesta áherzlu á er, að föng-
um, sem fá reynslulausn eða
frelsi sé útvegiuð sæmileg
húsnæðisaðstaða og atvinna
áður en fangavist lýkur.
Ennfremur að þeir komi
ekki ailslausir og eftirlitslaus
ir inn í raðir samfélagsins
á ný, heldur fimni þar hjálp
andi hem-dur og s-amúðarríka
hugi sem bægi frá þeim lítils
virðingu, ótta og umkomu-
leysi, sem oft mætir nýfrjáls-
utm afbrotamanni við fangels-
isdyr, þegar lagt er af stað á
vit frelsisins.
„Vemd“ fagnar þeim atrið-
um frumvarpsins, sem gera
ráð fyrir fjöltoreyttum störf-
um og námsaðstöðu meðan á
fangavist stendur.
Einmitt með starfi og námi
ásamt leiðsögn og áhrifum
hæfra kemnara, verkstjóra og
forstjóra g-etur fan-gelsið
breytzt úr fangelsi í sann-
kallað betrunarhús og endur
hæf in-g-arhe'im i I i.
Vernd telur því sjálfsa-gt
að íhuga vel þá bugmynd,
sem fram heíur komið um
laun til fanga fyrir hin ýmsu
störf í fangavistinni.
Bezt er að þau yrðu alveg
sambærile-g við löggildar
lauinagrei-ðsiliur í landinu á
hverj-um tíma. Hins vegar
væri betur athugað en nú
virðist gjört um santband
milli saka og bóta eða raun-
verulegrar afplánunar.
Fanga ætti að vera gert
ljóst, að hann á að bæta svo
sem í mannlegu valdi stend-
ur það sem hann hefur eyði-
lagt og af öðrum haft eða
orðið til skaða og slysa.
Ábyrigðartiltfinniing er þa-ð
sem flesta afbrotamenn skort
ir miest. Hana þarf að efla eft-
ir fön-gum og gera jafnframt
hverjum einum klei-ft að
koma þar nokkru til leiðar í
störfuim og aöstöðu. Mikliu
nær væri t.d. að dæma dreng,
sem innbrot hefði framið tifl
að gera við glug-ga og dyr,
ræsta íbúðir og húsnæði unz
allt væri i lagi eða láta af
kaupi sínu til slíkr-a starf-a en
að loka hann svo óg svo l-engi
i-ðjulausan inni í steinklefa.
Launum fanga mætti þvi
gjarnan skipta eftir atvikum
e.'ins og sums staðar mun
gert, þar siem vel er á slíkum
málium haldið, t.d. í þrennt:
Einn hluti bæri til að bæta
brot svo sem unnt yrði og
borga skaða og þýfi. Anniar
hluti til framfærslu og nauð-
synja í daglegu lífi og sá
þriðji yrði geymdur unz frels
ið fengizt að nýju.
Á þetta vill Vernd benda til
athugunar og úrbóta á ein-
hvern hátt nú þegar svo stór-
felldar breytin-gar standa fyr-
ir dyru-m.
Rétt er einnig að minna á
þá þróun, að ríkið taki al-
gjörlega i sinar hendur með
sérstakri deild í málefnum
fanga, þá starfsemi, siem
Vernd hefur reynt að vinna
að mieð vistheimili og vöku
sinni, fyrirgreiðsl-u, gjö-fum
og framlögum til fan-ga.
Þannig verði frjálst ef'tirltit
aukið, en innilokun tak-
mörkuð sem mest, ne-ma al-
gjör na-u-ðsyn krefji. Að þessu
stefnir víða í þessum mál-u-m
erfliendis.
En þar má vel muma, að að-
gát skal höfð í nærveru sál-
ar. Ekkert má verða of vél-
rænt.
Því mun reynast þýðingar-
mikið að viðhalda þeim
tengslum, sem fyrir hendi
eru rrieð aðild „Vemdar“ og
annarrar skyldrar starfsemi,
bæði við einstaklimga og
sveitarfélög.
Persónulegt samband,
kynni og vinátta við þroskað
fólk o-g m-enntað hetfiur mikið
að segja fyrir afbrotamenn.
Tillögur „Verndar" eru því
í örstuttu mál-i á þessa lieið:
Sérstök deild verði stofnuð
og starfrækt á vegum dóms-
miádará-ðuneytisins, sem sjái
um þann þátt afplám-unarinm-
ar, s-e-m fer fram utan fang-
elsis, t.d. við reyns'lulausn
og hjálp til aðlögunar eftir
fan-gaviist.
Dómsmálaráðherra skipi
fimm manna nefnd til eftir-
lits og ráðgjafar á þessu
sviði. Hún sk-al skipuð fólki,
sem sýnt hefur og sannað
hæfni, þekkingu og skilnin-g
ásamt reynslu í þvi sem að
fangamálum og endurhæf 'ngu
lýtur.
Nefnd þessi verði launuð,
ef um er að ræða aukavinmu
frá amniarri þjónustu. Kostn-
aður við skrifstofuhald og
starfisfólk nefndarinnar skal
greitt af opimberu fé.
Fulltrúa þessarar ráðgef-
andi eftirlitsnefndar sé skylt
að mæta við réttarhöfld sé
hann tilkvaddur og kynna sér
sem bezt hagi, aðstöðiu og
skapgerð þeirra, sem síðar
kæm-u til með að verða undir
slíku eftirliti. Slíku-r fulltrúi
skal hafa mátfrelsi og tillögu-
rétt við þau réttarhöld, sem
hann á aminað borð tekur þátit
í.
„Vernd“ vi/11 að síðuistu
benda á þau nán-u og oft
órjúfanleg-u tengsl, sem eru á
milli atfbrotahnei-gðar og of-
drykkj'Uhneigðar.
Þar verður oft varla á milli
greint. Mörgum er sú hjálpin
bezt, sem veitir vöm gegn
drykkjuskap.
Fyrir því má ekki loka a-ug-
um. Þar verða bæði einstakl-
iingar, félagasamtök og sjálft
dóm-smálaráðuneytið að bætfa
úr með öllum tiltækum ráðum
og aðf-erðum.
Ótrúlega fáir fsfliendingar
þuirfa á f-angelsum og frelsis-
skerðingu að halda, ef hægt
væri að stemma stigu áfengis
flóðsins.
Oft hefur því starfsemi
„Verndar" ekki ve.rið síður
þörf fyrir áfengissjúklmga en
afbrotamenn.
Þessa eða svipaða álitsgerð
s-endi stjórn „Verndar“ til Al-
þingis varðanidi fanigelsis-
málafirumvarpið.
Reykjavík 9/1 ’73.
Opið bréf
til Steingríms Hermannssonar
formanns Rannsóknaráðs
1 frumvarpi, sem nú varð að
lög'Um fyrir jólin, hyggst þú
láta byggja mjög stóra og mikla
verksmiðju á Reykhólum, sem
vinna á þangmjöl.
Ég vil þó taka það fram í upp
hafi þessa bréfs, að ég hef síð-
ur en svo á móti því, að þing-
menn séu dugle-gir að vinna að
uppbyggingu i sínu kjördæmi,
en ég dreg þó mjög í efa, að vís
indamaður megi leggja vísinda-
mat á hilluna, þó að einhverjir
útlendingar vilji kaupa þang-
mjöl til vinnslu á alginsöltum.
Það getur verið að allir út-
reikningar standist og vonandi,
a-ð svo verði, en þú veizt eins
vel og ég, að vísindagrundvöll-
uri-nn er mjög ótraustur.
Allar þær fálmkenndu athug-
anir, sem gerðar hafa verið á
Reykhólum, hafa beinzt að þar-
anum og þá meðal annars verið
athugað hvaða tegundir hans
innihéldu mest af al-ginsýru.
Sigurður Hal'l-sson efnaverk-
fræðingur vann þar merkilegt
brautryðjandastarf, en mér er
ekki kunnugt um að gróðurfræð
in-gar hafi komið þar nærri. Oft
á tíðum voru aðstæður fáránleg
ar og fé kastað í súginn af al-
gjöru fyrirhyg-gjuleysi. Þessar
tilraunir voru gerðar í nafni
þeirrar stofnunar er þú stjórn-
ar. Hins vegar datt botninn úr
tunnunni þegar fregnir fóru að
berast af því, að verð á þara-
mjöli væri komið eitfihvað niður
fyrir tíu þúsund krón-ur á tonn.
Svo komu Skotar o-g áhuginn
kom á ný, og því er slegið föstu
að hægt sé að afla 54.000 tonna
af þangi á breiðfirzkum skerj-
um. Nú er mér nokkur forvitni
á að vita hvenær þanggróður
Breiðafjarðar hefur verið kort-
lagður og uppskeruma-gn ákveð-
ið og ef svo er þá hefði ég gam
an af því að fá fregnir af þeim
„huldumönnum11 sem skipu-
lögðu og unnu það verk. Ann-
ars ættu svörin að vera greið
því gamalf orðtæki segir að hæg
séu heimatökin. Eina „fræðiblað
ið“ sem ég hef séð um þang og
þara er litið fjölritað blað með
teiknuðum myndum af þaing- og
þaragróðri og heitum jurtanna.
Þetta blað gaf Si-gurður Hal-ls-
son mér. Hins vegar er það
varla vansala-ust hve lítið finnst
um sjávargróður í íslenzkum
gróðurbókum. Úr þess-u þarf að
bæta í n-áinni fra-mtið.
Ég sá í skýrslu ykkar, að áætl
að er að 2000 £ fari i þangtekju-
gjöld eða jafnmi'kið og reikn-
að er með í tryggingar. Þessar
tölur sem aðrar í þessari
skýrslu eru sennilega ætiaðar
útlendingum þvi að okkar gjald
miðill hefur hingað til verið
kal-laður krónur. Annars er
svona uppsetning móðgun við ís
lenzka alþýðu og virkar á
hana sem monthanafyrirbæri ís
lenzkra menntama-nna.
Mér skilst að verksrniðjan ;t
Reykhólum eigi að fra-mleiða í
byrjun um 4000 tonn og sam-
kvanmt upplýsingum skýrslunn-
ar þurfi um 21 þúsund tonn af
þangi. Þessi seinni tala er senni
lega alltof lág við venjulegar að
stæður og kæmi mér ekki á
óvart þó að þessar tölur ættu
eftir að hækka upp í 30 þúsund
tonn. Hins vegar hyg-g ég að
fyrri talan verði talin fræðilega
rétt, en þá er aldrei reiknað
með öðru en að allt gangi eins
og í sögum Vellygna Bjama.
Ég hef áð-ur bent á þá hættu
sem selveiðibændur ei-gi í vænd-
um, þegar sjávaryrkjendur fara
að skera þang við selalagnir
þeirra. Hér mun-u ekki vera tdl
nógu skýr lagaákvæði og getur
verið að sjáva-ryrkjan ætli að
notfæra sér það.
Ég hef llíka bent á það, fyrr
I þessum mánuði i Morgunblað-
inu, að mér fyndist lifcur á því,
að æðarun-gar mundu geta átt
erfitt uppdráttar, þegar stór
svæði væru orðin þangla-us. Ég
hef heyrt því fleygt að s-tjórn.
sjávaryrkj-unnar hefði engar
áhyggjur af því. Ég veit ekki
til þess að nokkrar ath-uganir
hafi verið gerðar þar um. Ef
svo er þá væri gaman að fá að
sjá þá skýrslu. Ein-u sinni var
gerð stórfengleg tilraun á Reyk
hólu-m með uppeldi æðarun-ga
og árangur varð þar enginn en
varpið þar hefur aldrei náð sér
síðan.
Við skolun á þangi, til þess
að auka hlut seljanlegra efna,
kemur allmi-kið af skolunarefn-
um, eða um 1500 totnn á ári og
í greinargerð er þvi slegið
fös-tu, að hér sé um en-ga meng-
unarhættu að ræða, því hér sé
um sömu efni að ræða og reki
á fjörur og rotni þar.
Hér er svo óvisindalega tek-
ið ti'l orða sem verða má og hér
setur Rannsóknaráð stitnpiá
sinn á.
Nú vil ég spyrja þi-g, telur þú
enga hætt-u á því að þessi úr-
gangur dreifist um tiltölulega lít
ið svæði og sérstaklega á hlýj-
um sumardögum dreifist rotn-
andi brennisteinsfnykurinn um
nærliggjandi bæi að minnsta
kosti. Þessa ilman kannast aliir
við sem gengið hafa um fjörur
með rotnandi þangi í og er það
þó um örlítið brot af þeim
ósköpum sem sjávaryrkjan ætl-
ar að gefa svona aukreitis.
Ekki veit ég hvort þú hefur
borið þessi fyrrnefnd atriði
undir formann Náttúruverndar
ráðs, en þar ættu lífca að vera
hæg heimatökin.
Að mínum dó-mi á Náttúru-
vemdarráð að vera fyrirbyggj-
andi stofnun og leyfa engu
nýju fyrirtæki að taka til starfa
sem valdið getur mengun eða
truflað verulega jafnvægishlut-
fall náttúrurinar, nema fyrir
liggi niðurs-töð'u-r sem hæg-t er
að una við, án órökstud-dra fu-11-
yrðinga. Hefur Náttúruverndar
ráð fengið þetta mál til umsagn
ar? Hvað hefur það um m-álið að
segja? Hér skiptir ekki neinu
máli, þó að formanni þessi hafi
sennilega orðið á þa-u mistök að
greiða atkvæði með þessu fru-m
varpi, án þess að fyrir lægju
nægjanlegar rannsóknir sem
hægt væri að treysta.
Ég þykist vi'ta að þú teljir,
að allt sem ég h-ef skrifað hér,
eigi enga stoð í veruleikanum.
Annað væri ól-ífct stjórnmála-
manni. Hins vegar er það vis-
indamaðurinn. Hann á að
grunda málflutni-ng sinn á öðru
háleitara og að sjálfsögðu ræð-
ur þú sjálfur hvora leiðina þú
velur.
Kær kveðja.
Sveinn Guðmimdsson.
Leiklistorskóli
Þórunnor Mngnúsdóttur
Námskeiðið hefst fimmtudaginn 22. febr. kl. 20.
Nánari upplýsingar í síma 14839.
Hluthafi
Iðnfyrirtæki í örum vexti óskar eftir hluthafa, sem
gæti lagt fram nokkurt fé, og tekið að sér fram-
kvæmdastjórn.
Tilboð sendist Mbl., merkt: „279“