Morgunblaðið - 18.03.1973, Side 16
16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. MARZ 1973
Otgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfuiltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóri og afgreiðsla
Auglýsingar
Askriftargjald 300,00 kr.
I lausasðlu
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Arni Garðar Kristinsson.
Aðaistræti 6, simi 10-100.
Aðalstræti 6, sfmi 22-4-80.
á mánuði innanlands.
18.00 kr. eintakið.
YTarnarmálin og afstaða rík-
' isstjórnarinnar til varn-
arstöðvarinnar hafa lítið ver-
ið til umræðu að undanförnu,
fallið í skuggann fyrir öðrum
ágreiningsefnum í herbúðum
stjórnarflokkanna. En telja
verður líklegt, að þessi mál
komist á umræðustig á ný á
næstu vikum og mánuðum.
Því veldur tvennt. í fyrsta
lagi er ljóst, að andstæðingar
varnarliðsins hafa að undan-
förnu undirbúið víðtæka
áróðursherferð til þess að afla
málstað sínum fylgis. í öðru
lagi eru vamarmálin að kom-
ast í eindaga fyrir þau öfl í
stjómarflokkunum, sem eru
staðráðin í að koma vamar-
liðinu úr landi.
í varnarsamningnum er
gert ráð fyrir 18 mánaða
tímabili frá því að umræð-
ur eru teknar upp um endur-
skoðun og uppsögn samnings-
ins og þar til allt liðið á að
vera horfið af landi brott. í
lok þessa árs verða einmitt
18 mánuðir þar til næstu
reglulegu þingkosningar eiga
að fara fram og því eru að
verða síðustu forvöð fyrir
kommúnista í broddi fylking-
ar ætla að efna það fyrirheit,
að varnarliðið verði farið af
landi brott á þjóðhátíð 1974.
Þá þarf að taka þessa ákvörð-
un nú, áður en þingi lýkur.
Þegar þessi viðhorf eru
höfð í huga, er eftirtektar-
vert, að Framsóknarfélag
Reykjavíkur efndi til fundar
um varnarmálin sl. miðviku-
dagskvöld og fékk til fram-
sögu þar Jón Skaftason, þann
þingmann Framsóknarflokks-
ins, sem hefur verið einarð-
astur í þingflokki Framsókn-
arflokksins í andstöðu við þá
fyrirætlan að gera landið
varnarlaust og gerði sérstak-
an fyrivara um þann þátt
stjórnarsáttmálans, þegar
hann var lagður fyrir á sín-
um tíma. Aðeins sú stað-
reynd, að Jón Skaftason er
valinn til framsögu á þessum
því yfir á fundinum, að það
öryggiskerfi, sem við hefðum
verið aðilar að í 25 ár, hefði
gefizt vel og tryggt eitt
lengsta friðartímabil í sögu
Evrópu og því væri ábyrgð-
arhluti að breyta því. Hann
kvað upp úr um það með af-
dráttarlausum hætti, að sú
stefna í öryggismálum, sem
á sínum tíma hefði verið mót-
uð, væri rétt og að Framsókn-
armenn mættu ekki gleyma
því, að forystumenn þeirra
hefðu átt þátt í að móta þá
stefnu. Ennfremur sagði Jón
Skaftason, að enda þótt þær
aðstæður, sem á sínum tíma
leiddu til komu varnarliðsins
væru breyttar, hefðu nýjar
forsendur fyrir dvöl þess
komið í staðinn.
En athyglisverðasti kafl-
inn í ræðu Jóns Skaftasonar
fjallaði um áhrif þess á hin
VARNARMAL
í BRENNIDEPLI Á NÝ
kommúnista og aðra ands+'-ð-
inga varnarliðsins að knýja
fram þá ákvörðun í ríkis-
stjórn og Alþingi, þannig að
varnarliðið verði horfið af
landi brott fyrir þær. Enn
styttri tími er til ráðstöfunar,
ef hinir svonefndu herstöðv-
arandstæðingar með ráðherra
fundi sýnir, að þeim öflum í
Framsóknarflokknum, sem
vilja fjalla af ábyrgð um ör-
yggismálin, er að vaxa ás-
megin.
En ræða þingmannsins var
ekki síður eftirtektarverð,
eins og skýrt var frá í Morg-
unblaðinu í gær. Hann lýsti
Norðurlöndin, ef varnarliðið
hyrfi á brott frá íslandi.
Hann sagði, að slíkt mundi
breyta valdahlutföllunum á
þann veg, að það kæmi
frændum okkar mjög illa og
vitnaði í.því sambandi í sam-
töl Trygve Bratteli, sem hefði
sagt við hann, að brottför
varnarliðsins héðan mundi
þýða, að Norðmenm yrðu að
stórauka vígbúnað sinn vegna
stórkostlegrar hernaðarupp-
byggingar Sovétmanna við
landamæri Noregs. Að lokum
benti þingmaðurinn á, að eðli-
legt væri að tengja spurning-
una um öryggi íslands við
umræður um afvopnun í
Evrópu.
Þessi ræða Jóns Skaftason-
ar nú er mjög þýðingarmikil
vegna þess, að hún staðfestir,
að verulegur hluti Framsókn-
armanna er andvígur því, að
varnarliðið hverfi af landi
brott og að þessir Framsókn-
armenn eiga í raun og veru
algera samstöðu með sjálf-
stæðismönnum í utanríkis-
og öryggismálum. Sú sam-
staða hefur meginþýðingu,
ekki sízt þegar haft er í huga,
að einhverjir hópar í Alþýðu-
flokknum hafa bilað í þessu
mikilvæga máli. Samstaða
lýðræðisaflanna um öryggis-
málin hefur tryggt farsæla
stefnu í þessum málum fram
til þessa og sá stuðningur,
sem bersýnilega er innan
Framsóknarflokksins við þá
afstöðu, sem sjálfstæðismenn
hafa haldið fast við, gefur
auknar vonir um, að því
verði forðað, að kommúnist-
um takist að koma áformum
sínum fram. Þessi samstaða
getur einnig haft mikla þýð-
ingu á öðrum vettvangi.
Reykjavíkurbréf
_______ Laugardagur 17. marz-----------•
Fólkið og
stjórnmálin
Ekki fer á milli mála, að miklu
fleiri hafa hlustað á útvarpsum-
ræðurnar fyrra mánudag en tíð-
ast er. Útvarpsumræður frá A1
þingi hafa verið taldar orðnar
staðnaðar og miklu minna hefur
áreiðanlega á undanförnum ár-
um verið á þær hlýtt en fyrrum
var. Nú bregður hins vegar svo
við, að fjöldi fóiks hlýðir á um-
ræðurnar, og um þær er fjallað
á vinnustöðum og í kunningja-
hópum. Hvað veldur?
Þegar stjórnarfar er í föstum
skorðum, búast menn ekki við
miklum tíðindum, er þeir hlusta
á kappræður stjómmálamanna.
Þeir reikna með að sama gamla
platan verði spiluð einu sinni
enn og þvi sé óþarfi að eyða tím-
anum við útvarpstækið. Góður
maður gaf þá skýringu á falli
Viðreisnarstjórnarinnar eftir
meira en áratugajrdvöl, að fólkið
hefði verið orðið leitt á henni.
Stjórnin leysti öll vandamál, sem
að steðjuðu. Hún var því góð
stjórn, en henni var ekki sætt
eftir að fóiki tók að leiðast
hún.
Um vinstri stjórnina verður
hvorki sagt., að hún hafi
verið góð stjórn né leiðinleg
stjóm. Þetta er áreiðanlega lang
versta ríkisstjórn, sem nokkru
sinni hefur setið að völdum hér
á landi. En hins vegar hafa ráð-
herramir æ ofan í æ veitt lands
mönnum mikla skemmtun með
kátlegum tilburðum sínum. En
nú er svo komið, að fólkið gerir
sér grein fyrir, að öllu gamni
fylgir nokkur alvara, og óveð
ursskýin hrannast nú upp. Það
er kominn uggur í aimenning og
hver spyr annan: Hvað er nú
framundan? Sú er áreiðanlega
skýringin á því, að menn fylgj
ast nú meir og betur með stjórn
málaþróuninni en oft áður.
Frétt vikunnar
Frétt vikunnar var sú yfirlýs
ing Hannibals Valdimarssonar,
félagsmálaráðherra, að hann
teldi, að við íslendingar ættum
að mæta fyrir Haagdómstóln
um og taka þar til varnar og |
sóknar. Ráðherrann sagði, að
þessi skoðun ætti sterkan hljóm-
grunn í flokki hans, og vafa-
iaust hefur hann tryggt sér
stuðning þingflokksins, áður en
hann gefur slíka yfirlýs-
ingu. Þess vegna verður að
ætla, að nú sé meirihluti á Al-
þingi fyrir því, að íslendingar
taki upp skynsamleg vinnubrögð
i landhelgismálinu, í stað þess
flumbruháttar og slóðaskapar,
sem fram að þessu hefur ein-
kennt meðferð málsins af rikis- j
stjórnarinnar hálfu.
En þá er rikisstjórnin líka
þverklofin i síðasta meiriháttar
málaflokknum. Eins og menn
minnast, klofnaði hún i afstöð-
unni til samkomulagsins við
Bandaríkjamenn um lengingu
flugbrautanna á Keflavíkur-
flugvelli. Þá gerðu kommúnista-
ráðherrarnir bókun, þar sem
m.a. sagði, að lengur væri ekki
hægt að reka sjálfstæða is-
lenzka utanríkisstefnu. En þeir
sátu kyrrir í stólunum. Og nú
spyrja menn, hvort þeir muni
hafa sama háttinn á, bara gera
bókun, en sitja sem fastast.
í efnahagsmálunum þverklofn
aði ríkisstjórnin í desembermán-
uði, og hver maður gat séð, að
dagar stjórnarinnar voru taldir,
þótt barið væri í brestina. Síð-
an hafa stjórnarflokkarnir
klofnað 1 afstöðunni til Vest-
mannaeyjámálsins og vísitölu-
frumvarpsins, svo að dæmi séu
nefnd. í efnahagsmálum rík-
ir upplausn i stjórnarherbúðun-
um.
Og hvað um afstöðuna
til varnarliðsins? Jú, þrír stjórn
arþingmenn hafa lýst yfir and-
stöðu sinni við brottrekstur
þess. í því máli hefur stjórnin
heldur ekki meirihlutafylgi
á Alþingi.
Stjórn eða ekki
stjórn
En er í rauninni hægt að tala
um, að ríkisstjórn sitji við völd
í þingræðisríki, þegar hún hef-
ur ekki styrk á bak við sig í
neinu meiriháttar máli? Ráðherr
arnir svara þeirri spurningu ját
andi með því að sitja áfram í
stólum sínum. En hætt er við, að
fólkið í landinu sé á allt ann-
arri skoðun. Það gerir sér grein
fyrir því, að landið er stjórn-
laust. „í rikisstjórninni er ekki
samstaða um nein úrræði,“ eins
og Hermann Jónasson komst að
orði á Alþingi, er hann baðst
lausnar fyrir vinstri stjórnina
árið 1958.
Og ekki má gleyma því, að nú
ríkir orðið fuilkominn fjand
skapur milli rikisstjórnar „hinna
vinnandi stétta“ og samtaka
„vinnustéttanna". Daglega kast-
ast opinberlega i kekki milli
ráðherranna og stjórnarblað-
anna annars vegar og forustu-
manna launþegasamtakanna hins
vegar. Hatrammastar hafa
árásirnar verið á Björn Jónsson,
forseta ASl, en hann svarar fyr-
ir sig og hans menn, án þess að
blikna.
Reynt er að læða því inn, að
stjórnarandstaðan, og er þá átt
við Sjálfstæðisflokk og Alþýðu-
flokk, hafi komið í veg fyrir sam
þykkt frumvarpsins um visitölu
skerðingu. En til þess kom
aldrei, að Sjálfstæðisflokkurinn
tæki afstöðu til málsins. Því var
við fyrstu umræðu vísað til
nefndar og annarrar um-
ræðu með atkvæðum allra við-
staddra þingmanna. En síðan hef
ur málið verið svæft í nefnd
samkvæmt fyrirmælum ríkis-
stjórnarinnar sjálfrar.
Raunar eru stjórnarblöðin að
seilast til annarra „stjórnarand-
stæðinga" en þeirra, sem eru í
Sjálfstæðisflokknum eða Al-
þýðuflokknum. Það eru Björn
Jónsson, Karvel Pálmason, Eð-
varð Sigurðsson og Bjarni
Guðnason, sem skeytin eiga. Og
líklega er það rétt, að þeir séu
allir í hjarta sínu stjórnarand-
stæðingar — og líklega miklu
fleiri þingmenn í röðum hinna
svoneíndu stjórnarflokka.
Hvað vinnst
í Haag
En nú þegar telja má víst, að
Alþingi ákveði, að við tökum til
Þessi mynd var tekin af ráShari
við Mannibal Valdimarsson um A
sóknar og varnar fyrir Alþjóða-
dómstólnum, hvað sem meirihluti
ríkisstjórnarinnar segir, er rétt
að gera sér grein fyrir, hvað
vinnst með þeirri stefnu.
Þegar Hannibal Valdimarsson
lýsti yfir hér í blaðinu stuðn-
ingi við þá stefnu, að við mætt-
um fyrir Haagdómstólnum, benti
hann á, að ljóst væri, að efnis-
dómur yrði upp kveðinn. Þess
vegna ættum við að senda mál-
flytjanda og taka alla þá fresti,
sem auðið væri, til þe.sis að
dómur yrði ekki upp kveðinn,
fyrr en eftir haf'rétt:a rráðs tefinuina
En málið mundi ganga mjftg
hratt, ef enginn mætti af okkar
hálfu fyrir dómnum.