Morgunblaðið - 02.10.1973, Blaðsíða 16

10 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. OKTÖBER 1973.

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Frétta stjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 360,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 22,00 kr. eintakið.
ótt landhelgismálið sé
mjög á döfinni um
þessar mundir, vegna yfir-
vofandi slita stjórnmála-
sambands við Breta, má
það ekki verða til þess, að
menn gleymi þeirri stað-
reynd, að eftir tæplega
þrjá mánuði rennur út 6
mánaða fresturinn sam-
kvæmt 7. gr. varnar-
samningsins, en að þeim
tíma loknum, getur ríkis-
stjórnin sagt varnar-
samningnum upp með 12
mánaða fyrirvara. Innan
skamms mun Einar
Ágústsson, utanríkisráð-
herra, eiga viðræður við
ráðamenn í Washington og
verður að líta svo á, að þær
viðræður séu hinar mikil-
vægustu, sem enn hafa far-
iðfram um varnarmálin.
Það er alkunna, að
kommúnistar hafa náð
mikilli leikni í því víða um
heim, þar sem þeir hafa
komizt í samvinnu við lýð-
ræðisöfl um ríkisstjórn að
teyma lýðræðisflokkana
smátt og smátt stig af stigi,
þrep fyrir þrep í þá átt,
sem kommúnistar helzt
óska. Líklega hefur al-
menningur ekki gert sér
grein fyrir því, hvað þessi
þróun er komin langt hér á
ísland. Það hefur jafn-
an verið markmið
kommúnista að skerða þau
tengsl, sem hafa bundið
okkur traustum böndum
við nágrannaþjóðir vestan
hafs og austan. Takmark
kommúnista hefur i ára-
tugi verið að koma íslandi
út úr því þjóðasamfélagi,
sem við eigum heima í, og
tengja okkur meir og meir
Austur-Evrópulöndunum.
Þessi viðleitni hefur nú
borið þann árangur með
öflugum stuðningi brezku
ríkisstjórnarinnar og
brezka flotans — sem ótví-
rætt eru mestu og beztu
bandamann kommúnista
— að yfirvofandi eru slit
stjórnmálasambands við
Bretland, að fyrir ríkis-
stjórninni liggja þrjár til-
lögur, sem með mismun-
andi hætti gera ráð fyrir
því, að Island skerði tengsl
sín við Atlantshafsbanda-
lagið og að eftir tæplega
þrjá mánuði getur ríkis-
stjórnin fyrirskipað banda-
ríska varnarliðinu að
hverfa af landi brott.
Þannig hefur komm-
únistum tekizt að
teyma samstarfsmenn sína
í ríkisstjórninni, fram-
sóknarmenn og Samtök
frjálslyndra og vinstri
manna smátt og smátt út í
algert fen, og meiri óvissa
er nú ríkjandi um fram-
tíðarstöðu íslands í hinum
vestræna heimi en nokkru
sinni fyrr. Lýðræðisöflin,
hvar í flokki sem þau
standa, mega ekki öllu
lengur sofa á verðinum og
loka augunum fyrir því,
sem er að gerast í þessu
landi. Lýðræðisöflin verða
að taka höndum saman og
koma í veg fyrir, að fá-
mennri klíku kommúnista
takist það ætlunarverk að
einangra Island frá beztu
viðskipta- og vinaþjóðum
okkar austan hafs og vest-
an. Takist það, verður
eftirleikurinn auðveldari
fyrir kommúnista að koma
Islandi á áhrifasvæði herr-
anna í Kreml, en öll þekkj-
um við hlutskipti þeirra
þjóða, sem hafa orðið að
sæta þeim örlögum, og þarf
ekki lengra að fara en til
frænda vorra í Finnlandi
til þess að sjá, í hve ríkum
mæli sjálfsákvörðunar-
réttur þeirra þjóða er
skertur, sem með einhverj-
um hætti komast undir
áhrifavald Moskvu. En að
því er nú stefnt öllum ár-
um af fámennri
kommúnistaklíku í
landinu, að slík verði örlög
íslands. Allt er á huldu um
fyrirætlun ríkisstjórnar-
innar í varnarmálum. Hið
eina, sem vitað er með
vissu, er það, að
kommúnistar munu krefj-
ast þess, að varnarsam-
ningnum verði sagt upp
þegar er 6 mánaða frest-
urinn er liðinn. Ráðherrar
Framsóknarflokksins hafa
sýnt það hvað eftir annað
sl. tvö ár, að því er ekki að
treysta, að þeir standi gegn
kröfum kommúnista. Um
afstöðu ráðherra SFV er
ekki vitað, svo að á því sé
að byggja. Þess vegna er
sýnt, að miklir örlagatímar
eru framundan. Ef
kommúnistum tekst að
rjúfa öryggissamstarf okk-
ar og Bandaríkjanna, horf-
ir illa fyrir íslenzkri þjóð.
Tími er til kominn, að lýð-
ræðisöflin spyrni við fótum
og stöðvi þessa uggvæn-
legu framvindu mála.
Einangrun frá vest-
rænum vinaþjóðum?
STIKUR
Heimspeki og trú
ÞÝSK sagnargerð hefur orðið fyrir
áhrifum frá Islendingasögum, sagði dr.
Hans-Joachim Haecker, einn hinna
þýsku rithöfunda á alþjóðlegu rit-
höfundamóti í Mölle. Ég veit ekki hve
áhrif sagnanna eru mikil nú, en í þriðja
ríkinu voru þær hluti af lifi fólks.
Nasistar rangtúlkuðu sögurnar í eigin
þágu.
Dr. Inge Meidinger-Geise lauk miklu
lofsorði á greinar bókmenntafræðings-
ins Heinz Barúske um ísland og
íslenzka menningu. Sama gerði ljóða-
skáldið GUnther Radtke. Dr. Will A.
Koch, sem samið hefur gríðarmikinn
lexíkon um listir og menningu, sagði:
Halldór Laxness er mikill rithöfundur.
Islandsklukkan og Atómstöðin eru stór-
kostlegar bækur. Laxness ætti að fá
Nóbelsverðlaun. Hefur hann fengið
þau? Hann átti þau svo sannarlega
skilið.
Hans-Joachim Haecker (f. 1910) er í
senn leikritahöfundur, smásagna-
höfundur og ljóðskáld. I Þýskalandi
binda rithöfundar sig yfirleitt ekki við
eina bókmenntagrein, sagði Haecker.
Sjálfur er hann kunnastur fyrir leikrit
sín. Árið 1961 hlaut hann hin virðulegu
Gerhart Hauptmann verðlaun fyrir leik-
ritágerð. Meðal leikrita hans eru Der
Tod des Odysseus (1949), David vor
Saul (1951) og þrjú stutt leikrit, sem
gefin voru út saman í bók 1962: Dreht
euch nicht um, Gedenktag og Der
Brieftrager kommt. Der Brieftráger
kommt er súrraealiskt leikrit, sagði
Haecker, en annars hefur exístens-
íalisminn haft mest gildi fyrir mig.
Heimspeki hefur átt hug minn allan.
Doktorsritgerð mín fjallaði um
Heidegger og ég hef einnig skrifað um
heimspeki Kents.
Þegar ég spurði Hacker að því hvort
skáldskapur hans væri á einhvern hátt
dæmigerður fyrir þýska rithöfunda,
sagðist hann vera utangarðsmaður í
þýskum bókmenntum. Ef nefna ætti
þýska rithöfunda, sem ég er skyldur, er
Kafka efstur á blaði, en Gunter Eich
kemur einnig til greina.
Ég er efasemdarmaður, sagði Haeck-
er. Við vitum ekki hvar við stöndum.
Mér geðjast að lífinu, en ég hugsa alltaf
um dauðann. Ég veit aðeins að ég er,
ekkert annað. Maðurinn er einn, en
samband við aðra er nauðsynlegt. Ég
lýsi einmana manni, sem vill komast í
samband við aðra menn, leitar tengsla
við þá. Þessa leit viðurkenni ég.
Hans-Joachim Haecker hefur gefið út
tvær ljóðabækur. Hann sagði að afköst
sin væru ekki meiri en fimm ljóð á ári.
Nú væri hann að safna ljóðum sínum
saman, en hann hefði ekki sent frá sér
ljóðabók síðan 1948. Sú fyrri kom út
1942.
Meðal ljóða, sem Haecker las eftir sig
á bókmenntakynningu í tilefni Mölle-
mótsins, var Aftakan:
Enn vita fuglarnir ekkert um
eldinguna,
sem mun fylla þá ótta.
Skýin líða hlutlaust hjá.
Enn er hvit birta múrsins óflekkuð.
Ljóðið Irskt vor 1972 hermir frá
brúðu, sem skilin var eftir þegar fólk
flúði sprengjuárás. Hálmþarmar brúð-
unnar liggja úti. Hún hefur misst annað
augað, annan handlegginn, annan fót-
inn. En blóðið á gangstéttinni er ekki
blóð hennar. Ljóð Haeckers lýsa flest
ógnvænlegum veruleik. Aftökur, stríð
og kúgun eru algeng yrkisefni hans. En
hann á líka til léttleika, sem minnir
stundum á frönsku súrrealistana, enda
hefur hann lært mikið af þeim. Ljóðið
Spá er til dæmis á þessa leið:
Kallaðu á fugla himinsins.
Spurðu fuglana!
Rannsakaðu auguþeirra:
hringinn og perluna!
Reyndu að grafast fyrir
leyndarmálið!—
Svarið er speglun:
SKÝ ERU SKÝ
FUGLAR ERU FUGLAR
MAÐUR ER MAÐUR
Peter Coryllis (f. 1909) er afkasta-
mikið ljóðskáld. Veigamestu ljóða-
bækur hans eru Rost auf Gottes
Geboten (1961), Der Himmel hat keime
Gewehre (1962) og Und der Abgrund
ist nicht das Ende (1962). Meðal
þekktustu ljóða Coryllis er Faðir vor, en
trúarlegur tónn er einkennandi fyrir
ljóðagerð hans. I Faðir vor yrkir
Coryllis um hina seku á jörðinni, sem
úthýst hafa frelsara sínum, troðið á
vilja hans, smáð kærleik hans. Hið illa á
sér engin takmörk, en skáldið biður
þess að mennirnir hætti að dýrka hið
vonda. Þótt þetta ljóð sé ekki frumlegt
er í því trúarleg glóð, sem hrifur lesand-
ann.
Peter Coryllis er einlægur aðdáandi
austurriska skáldsins Georgs Trakl.
Peter Coryllis
Hann hefur ort ljóð um Trakl, þar sem
vitnað er til hins kunna ljóðs um orgel-
hljóma vetrarstormsins. Coryllis hefur
samið ljóðabók um fæðingarborg
Trakls, Salzburg, en hún er mynd-
skreytt af Franz Riegersperger.
Peter Coryllis hefur tekið saman og
gefið út dálítið ljóðahefti með verkum
margra samtimaskálda. íitgáfuna kallar
hann Der Vier-Groschen-Bogen og
tilgangur hennar er að koma á framfæri
ljóðlist í ódýru formi. Út hafa komið 84
hefti á vegum Coryllis. Þeim hefur
verið tekið vel í Þýskalandi og eru
meðal annars notuð i skólum:
Á alþjóðlega rithöfundamótinu i
Mölle hafði Peter Coryllis jafnan á
takteinum skemmtilegar athugasemdir
og skar sig úr þýska hópnum fyrir það
hve óhátíðlegur og blátt áfram hann
var. Hann var fyrst og fremst fulltrúi
þess mannlega f fari rithöfundarins.
Meðan aðrir freistuðu þess að svara
spurningum um hlutverk bókmennta
brá hánn á leik eins og glettinn
skólastrákur. En undir hinu elskulega
viðmóti bjó alvara skáldsins.
/