Morgunblaðið - 10.11.1973, Síða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. NÓVEMBER 1973
Steingrfmur Thorsteinsson
Steingrfmur Thorsteinsson:
LJÓÐMÆLI.
Frumkveðin og þýdd.
Hannes Pétursson annaðist út-
gáfuna.
Helgafell 1973.
STEINGRÍMUR Thorsteinsson
er í hópi þeirra nítjándu aldar
skálda, sem einna minnst
snerta nútímann. Hannes
Pétursson segir í inngangs-
orðum sínum að Ljóðmælum,
að á síðari árum Steingríms
hafi verið „tekinn að falla á
ljóð hans blær hins liðna, sum-
part gullinn bjarmi, sem haldizt
hefur fram á þennan dag, sum-
part fölskvi fyrnskunnar“.
í greinargóðum inngangi sínum
ræðir Hannes í senn kosti og
galla ljóða Steingrfms. I eftir-
Hinn
gullni
biarmi
og
mála lýsir hann útgáfu bókar-
innar með þessum orðum:
„Þessi útgáfa er úrval úr frum-
kveðnum og þýddum ljóðmæl
um eftir Steingrím Thorsteins-
son. Fyrirhuguð stærð bókar-
innar réð umfangi þess, en
sjálft er efnið valið frá þvi einu
sjónarmiði, að mér persónulega
þætti það hafa skáldskaparlega
kosti, þótt benda mætti á form-
hnökra ellegar fyrnsku í brag.“
Ekkí veit ég, hvort Hannesi
Péturssyni auðnast að færa
Steingrím Thorsteinsson nær
nútímanum með Ljóðmælum,
en bókin er að mörgu leyti vel
til þess fallin að auka skilning á
skáldskap Steingríms. Bestu
ljóð Steingríms eru einstaklega
geðfelld, fólki þykir ósjálfrátt
vænt um þau. Frá manninum
bak við verkið stafar líka hlýju,
ekki síst vegna menningar-
legrar afstöðu hans til um-
hverfisins. Með þýðingu
Þúsund og einnar nætur og
Ævintýra H. C. Andersens
vann Steingrímur þjóð sinni og
íslenskum bókmenntum
ómetanlegt gagn.
Hannes Pétursson leggur
áherslu á það í inngangsorðum
sínum, að Steingrímur Thor-
steinsson hafi verið „góður
athugandi, lýsti oft vel því, sem
hann kaus að tjá, en hverfði því
sjaldnast í óvæntar líkingar,
sem þó er algengt um skáld af
hans gerð“. Hannes segir enn-
fremur: „Meginstyrkur hans
fólst í því að geta kveikt saman
djúplæga kennd og hugmynda-
legt viðhorf í ljóði, sem á sér
hófstilltan klið (gott dæmi þess
er Svanasöngur á heiði). Þegar
honum tekst bezt, hvílir yfir
slíkum ljóðum hans eins konar
perlumóðurgljái, þá er hugur,
hjarta og tunga i jafnvægi og
samræmi, en raskist það, í aug-
um nútíðarlesanda, hafna
erindin ýmist í skrauti, sem er
um of eða í dauflegum gráma."
Við þessa snjöllu skilgreiningu
á skáldskap Steingríms er litlu
að bæta. Ljóð eins og Sumar-
nótt, sem Hannes telur í hópi
bestu Ijóða Steingríms, lætur
til dæmis ekki mikið yfir sér.
Það er skáld hófsemi og vand-
virkni, sem yrkir þetta ljóð og
tekst með gullvægum eínfald-
leika að skapa tilfinningalegt
og hugmyndalegt samræmi:
Sólu særinn skýlir,
Síðust rönd er byrgð,
Hýrt á öllu hvílir
Heiðrik aftankyrrð.
Ský með skrúða 1 jósum
Skreyta vesturátt,
Glitra gulli og rósum,
Glampar hafið blátt.
Stillt með ströndum öllum,
Stafar vog og sund,
Friður er á f jöllum.
Friður er á grund;
Heyrist flugkvak hinzta,
Hljótt erallt og rótt
Hvíl þú hug minn innsta,
Himnesk sumamótt!
Skáldið sækir til náttúrunnar
hvíld og fró og líka hvatningu.
„Hér andar guðs blær og hér
verð ég svo frjáls,“ stendur í
Háfjöllunum.
I Ijóði eftir ljóði leitast
skáldið við að finna og tjá hið
eftirsóknarverða jafnvægi
skáldskapar og veruleika.
Skáldinu tekst þetta stundum á
töfrandi hátt eins og í Nótt, þar
sem sigurvænleg listræn vinnu-
brögð koma þvi til leiðar, að
ljóðið andar helgum friði:
Ó, blessuð húmsins blíða værð,
Bezt sem að friðar hjörtu særð,
Er þrautir dagsins dvína.
Nú hefir þagnað niður hans,
Nótt! — þú dagur hins innra
manns —
Guðs frá þér geislar skína;
Niður friður
Helgur, blíður af himni líður,
Engill dvala
Yfir jörðu svífur svala.
Rímuð kjamyrði Steingrims
Thorsteinssonar eins og Orður
og titlar, Mótsagnir, Hunda-
þúfan og fjallið, Lastaranum
likar ei neitt og Oflof eru
skemmtilegur og ekki ómerkur
þáttur skáldskapar hans. Hið
viðkvæma skáld átti líka til
kaldhæðni. Fyrirlitning skálds-
ins á yfirdrepsskap og hégóm-
leik er enn í góðu gildi.
Ljóðaþýðingar Steingrims
Thorsteinssonar bera metnaði
hans vitni. Hann þýðir ljóð eftir
Goethe og Schiller, Hölderlin
og Hugo, Shakespeare og
Byron. Gaman er að eiga þýð-
ingar hans á Vegfaranum og Til
upphiminsins eftir Hölderlin,
en Hölderlin er eitt þeirra
skálda, sem ráðið hafa miklu
um þróun ljóðlistar.
Fæstar þýðingar Steingríms
komast í samjöfnuð við bestu
frumkveðin ljóð hans. En þegar
menn finna að stirðleika þeirra,
uppskrúfuðu orðalagi á köflum,
er vert að hafa í huga hve
miklum tíðindum þær sættu á
sínum tlma. Annars er það
merkilegt rannsóknarefni, hve
óbundið mál Steingríms Thor-
steinssonar er yfirleitt miklu
liprara og eðlilegra og um leið
vandaðra en ljóðmál hans.
fölskvi fymskunnar
Portisch o g
Polugajevsky
í áskorendakeppnina
Eins og skýrt var frá í þætti
fyrir skömmu, urðu þrír stór-
meistarar jafnir í öðru sæti á
millisvæðamótinu i Petropolis
og urðu að tefla um það, hverjir
tveir þeirra kæmust áfram í
áskorendakeppnina, sem hefst í
janúar n.k. Þessir stórmeistar-
ar voru: L. Portisch frá Ung-
verjalandi og Sovétmennirnir
Geller og Polugajevsky.
Úrslitakeppnin fór fram í
Portoroz í Júgóslavíu og var
með þeim hætti, að hver tefldi
fjórar skákir við hvorn hinna.
Urslitin urðu þau, að Portisch
sigraði með yfirburðum, hlaut
5‘á v., Polugajevsky varð annar
með 3‘á v. og Geller rak lestina
með 3 v. Eftir tvær umferðir
hafði Pbrtisch svo gott sem
tryggt sér sigur, hann hafði þá
3lA v., Polugajevsky 2 v. og
Geller 1/2 v. Portisch hélt sinu
striki, Polugajevsky slakaði á,
en Geller tók mikinn sprett og
munaði minnstu, að hann næði
Polugajevsky. Raunar var það
ekki annað en rataháttur, sem
felldi Geller frá áframhaldandi
þátttöku. Hann hafði unna
stöðu i skák gegn Portisch, lék
af sér og skákin fór í bið. Fyrir
seinni timamörkin þurfti að
leika 88 leiki, en Geller hafði
misskilið eitthvað og hélt að
ekki þyrfti að leika nema 84.
Hann lék 84. leiknum og sat svo
sallarólegur unz hann féll á
tíma í dauðri jafnteflisstöðu.
Af úrslitatöflu mótsins má
sjá, að mikill baráttuhugur
hefur verið í þeim köppunum í
byrjun. Af fyrstu sjö skákunum
varð aðeins ein jafntefli, eftir
48 leiki. Fimm síðustu skák-
irnar urðu allar jafntefli og
flestar eftir fáa leiki.
Stórmeistarinn Lev Polu-
gajevsky mun einna minnst
þekktur þeirra þremenninga
hér á landi, þótt hann hafi verið
í röð fremstu stórmeistara
Sovétríkjanna um árabil. Við
skulum nú líta á handbragð
hans i fyrstu skákinni, sem
tefld var í úrslitakeppninni i
Portoroz.
Hvítt: E.GelIer
Svart: L. Polugajevsky
Sikileyjarvörn
1. e4 — c5, 2. Rf3 — d6,3. d4 —
cxd4, 4. Rxd4 — Rf6, 5. Rc3 —
a6,6. Bg5,
(I þessari stöðu leikur Geller
gjarnan 6. Be2, en aðrir góðir
möguleikar eru hér 6. Bc4 og 6.
f4).
6. — e6, 7. f4 — Rbd7,
(Robert Fischer lék hér gjarn-
an 7. — Db6, en eftir 11. ein-
vigisskák hans gegn Spassky er
sá leikur ekki ýkja vinsæll).
8. Df 3
(Þetta er hin hefðbundna leið
hvíts íþessu afbrigði, en einnig
er leikið hér 8. Bc4 og 8. De2).
8. — Dc7,9.0-0-0 — b5,10. Bd3,
(Þetta er traustasta áframhald-
ið, en óski merm eftir „teoret-
ískum" flækjum geta þeir reynt
hér 10. e5. Þá gæti framhaldið
orðið: 10. — Bb7, 11. Dh3 —
dxe5, 12. Rxe6 — fxe6, 13.
Dxe6+ — Be7, 14. Bxb5 —
axb5,15. Rxb5 — Dc6,16. Rd6+
— Kd8, 17. fxe5 — Kc7!, 18.
Bxf6 — gxf6, 19. Dxe7 — Hxa2,
20. Rxb7 — Hal+, 21. Kd2 —
Dxg2+, 22. Kc3 — Dc6+ og
jafntefli meðþráskák).
10. — Bb7,11. Hhel — Db6!,
(Reglan er víst sú, að ekki skuli
leika sama manninum tvisvar í
byrjun tafls og þá sízt af öllu
drottningunni. Polugajevsky
leyfir sér að brjóta þessa reglu
og ekki að ástæðulausu, þar
sem leikur hans er nýjung, sem
gefur svörtum a.m.k. jafnt tafl.
Aðrir góðir möguleikar i þess-
ari stöðu eru: 11. — Be7 og 11.
— h6).
12. Rxe6?
(Geller hugsaði sig um í heila
klukkustund áður en hann lék
þessum leik, sem er hreinn af-
leikur. Eftir 12. Rb3 er staðan í
jafnvægi).
12. — fxe6, 13. Dh3 — e5, 14.
Rd5— Bxd5,15. exd5 — 0-0-0,
(Þessi einfaldi, en sterki leikur
hrekur mannsfórn hvíts. Svart-
ur kemur kóngnum í öruggt
skjól og hefur nú auðunnið
tafl).
16. Bf 5 — Kc7,17. He3 — b4
(Hvíti hrókurinn má auðvitað
ekki komast til c3).
18. fxe5 — dxe5, 19. Bxd7 —
Hxd7, 20. Hxe5 — Bd6, 21. He6
— Hf8,22. Kbl — Rxd5!,
(Vinnur annað peðið aftur. Nú
er vinningurinn aðeins tækni-
legt atriði fyrirsvartan).
23. Db3
(Ekki 23. Hxd5 vegna 23. —
Hfl + , 24. Bcl — Hxcl+, 25.
Kxcl — Bf4 + ).
23. — Hf5,25. Bh4 — He5,
(Knýr fram uppskipti, sem eru
svörtum í hag. Lokin þarfnast
ekki skýringa).
26. Bg3 — Hxel, 27. Hxel —
Bxg3, 28. Dxg3+ — Kb7, 29. a3
— a5, 30. axb4 — axb4, 31. Df3
— Dc6, 32. Df 5 — g6, 33. Df3 —
Hc7, 34. Dd3 — Dc4, 35. Ddl —
Hf7, 36. Dd2 — Hd7, 37. Df2 —
b3, 38. cxb3 — Dxb3 og hvftur
gafst upp.
Þau urðu úrslit haustmóts
T.R., að Ingi R. Jóhannsson
sigraði, hlaut 9 v. 1 2. — 3. sæti
urðu Kristján Guðmundsson og
Jón Kristinsson með 8!4 v. hvor.
Jón Þ. Þór.