Morgunblaðið - 04.12.1973, Síða 10

10 MORGUNBLAÐÍÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. DESEMBER 1973

A MAFIUSLOÐUM
Mario Puzo:
GUÐFAÐIRINN.
252 bls.
Akureyri, 1973.
BÓKAFORLAG Odds Bjöms-
sonar á Akureyri hefur undanfar-
ið sent frá sér eina meiri háttar
þýdda skemmtisögu á ári. Nefna
má Hótel og Gullna farið eftir
Arthur Ilailey, Hættulega aðgerð
og Eiginkonur læknanna eftir
Frank G. Slaughter og nú síðast
Guðföðurinn eftir Mario Puzo,
allt í þýðingu Hersteins Pálsson-
ar. Höfundum þessum dettur mér
í hug að raða svo, að Hailey sé
þeirra snjallastur, síðan komi
Puzo, en Slaughter læt ég reka
lestina.
Guðfaðirinn er hugvitlega und-
irbyggð og útreiknuð skemmti-
saga, alllöng, en ekki langdregin,
atburðarás hröð og enginn hörg-
ull á stóratburðum: æsandi kyn-
lífssenur (sem nauðsynlegar
munu þykja í sérhverri nútíma-
skemmtisögu), fjárkúgun, morð
og annars konar ofbeldi, og hvað
vantar þá meira, er það ekki
þetta, sem fólk vill sjá og heyra?
Auk þess fjallar sagan um heims-
frægt fyrirbæri — Mafíuna í
Ameríku, sem fluttist þangað með
útibú, eins og kunnugt er, frá
Sikiley á ítalíu.
Um raungildi sögunnar er ég
hvergi dómbær. En gerum við ráð
fyrir, að maðurinn sé ails staðar
eins inni við beinið og glæpalýður
sé lika fólk, viðist mér talsverður
ýkjublær á sögunni. En höfundur
er laginn, kann vissulega að setja
saman bók af þessu tagi, stillir
söguhetjum greinilega upp fyrir
lesandanum, tekur ekki á hlutun-
um með neinni hálfvelgju og
kann þá list að gera hið
lygilega sennilegt. Líka gætir
hann þess að ofhlaða söguna
ekki með æsiefni, skiptir reglu-
lega um senur og kastar ekki á
glæ þeirri gömlu skemmtisagna-
hefð að vekja eftirvænting
með lesandanum. Ofbeldis-
senurnar eru því ekki
ósennilega margar (ef hliðsjón er
höfð af, að maður er kominn inn í
innsta hring Mafíunnar), heldur
hafðar eins og krydd innan um
rólegri kafla. Ofbeldið er nefni-
lega ekki látið vera takmark í
sjálfu sér, heldur aðeins tæki til
lllfl
Mario
að ná auði og völdum — samn-
ingaleiðin alltaf reynd fyi'st, dugi
hún ekki, er gripið til sterkari
meðala, oft án undangenginnar
hótunar: Mafíumaður telur sig
ekki þurfa að hóta; nægilegt, að
sá, sem hann „semur“ við hverju
sinni viti, hver hann er. Hann
getur því verið mjúkmáll í samn-
ingum, stímamjúkur eins og
diplomat, og hagað orðum sínum
svo almennt, að ekkert verði á
þeim haft; nóg að skiljist, hvað
hann er að fara.
Þarna er ættarsamfélagið enn i
fullu gildi, fjöískylduböndin
sterk, mikil samhjálp, en
trúnaður ekki meiri en öryggi
leyfir. Stundum tekst samvinna
milli fjölskyldna, stund-
um er hún reynd, en tekst
ekki, og þá skellur á strið:
raunverulegur bófahasar og
ekkert grin. Ennfremur gilda
þarna ströng siðalögmál:
bófaforingi getur haft um
það engu óákveðnari hugmynd-
ir en hver annar, hvað se
rétt og rangt! Sé hann
t.d. gamall í hettunni, kann
honum að þykja eiturlyfjasmygl
of sóðalegt til að fást við það og
ekkert vilja koma nálægt sliku og
þvíliku, þar sem annar lítur á það
sem atvinnugrein nýja timans.
í kápuauglýsingu segir, að bók-
in henti „ekki fólki með viðkvæm-
ar taugar“. Er þetta þá ljót saga?
Auðvitað er hún ljót, segir frá
soralegum athöfnum. iiitt mun
svo fara eftir innlifun hvers les-
anda fyrir sig, hvaða áhrif hún
hefur á taugar hans. Kann að vera
yfirstandandi timanna tákn, að
slík ofbeldisbók skuli hafa orðið
slík metsölubók sem Guðfaðirinn
hefur orðið. Kvikmynd, gerð eftir
bókinni með heimsins frægustu
leikurum, hefur enn aukið á út-
breiðslu hennar, og hafa allmarg-
ar myndir úr henni verið teknar
upp í útgáfu þessa. Þar gefur að
líta vel klæddar persónur með
burstaðar tennur og — hreinar
hendur.
Þegar öllu er á botninn hvolft,
?r hægt að lesa Guðföðurinn með
margs konar hugarfari og draga
af honum hina breytilegustu lær-
dóma. Hvort sem maður nú hefur
gaman af svona nokkru eður eigi,
er staðreynd, að margir aðrir hafa
það. Sá er, sem sagt, kjarni máls-
ins, þegar öllu er á botninn hvolft.
Haukur Ingibergsson:
Tónakvartettinn
LP, Mono
SG-hljómplötur
Þetta er nokkurs kon-
ar minningarplata um Tóna-
kvartettinn, sem starfaði
á Húsavík um fimm ára
skeið, og lögin á plötunni
eru hljóðritanir úr útvarps og
sjónvarpsþáttum, sem kvartett-
inn kom fram í enda er efnið
fjölbreytt. M.a. má nefna Nótt
eftir Clutchan, Út um græna
grundu, íslensk kvæðalög,
Sunnudag selstúlkunnar og
ljóðaflokkinn Sveitabrúðkaup
eftir Söderman. Þrátt fyrir
þennan fjölbreytileik er platan
þó alls ekki losaraleg; þvert á
móti er heildarsvipurinn góður.
Tónakvartettinn hafði all-
góðum söngmönnum á að skipa.
Söngurinn er formfastur en
verður stundum til þess að fjör-
ið og gleðin kemur ekki eins vel
í ljós og æskilegt hefði verið.
Þetta er þó minniháttar galli
og aðdáendur hins klassíska
kvartettsöngs munu
fagna þessari plötu.
án efa
Erla Stefánsdóttir
45 snún. Stereo
Tónaúgáfan
Bæði lögin á þessari plötu eru
vel þekkt. Á A síðu plötunnar
er Carpenterslagið Top of the
world, sem var í nokkrar vikuC
á vinsældalistanum i útvarpinu
og ber hér nafnið „Sannfær-
ing“ (texti: Jónas Friðrik), en
á B síðunni er gamalt lag, sem
nú nefnist „Ég skilið ei fæ“ við
texta einhvers Ká. Þótt nokkur
ár séu síðan Erla starfaði af
krafti i hljómsveitum (Póló og
Ingimar Eydal) þá er henni
alltaf að fara fram, og þetta er
það besta, sem hún hefur gert á
hljómplötu og jafnast fyllilega
á við það, sem aðrar íslenskar
dægurlagasöngkonur hafa gert
i þessum dúr, röddin er þjál og
söngurinn ákveðinn. Um undir-
leik og raddir sjá félagar úr
hljómsveit Ingimars Eydal
ásamt Gunnari Ringsted.
HJALMAR SSON
BOKMENNTIR
AFHJUPUN OG AKÆRA
Frederick Forsyth:
ODESSASKJÖLIN.
Hersteinn Pálsson þýddi.
Útgefandi: Isafoldarprent-
smiðja 1973.
Frederick Forsyth, höfundur
Odessaskjalanna, er kunnáttu-
maður í þeirri list að blanda sam-
an skáldskap og veruleika.
Odessaskjölin styðjast að mestu
við sannsögulega atburði og fjalla
um raunverulegt fólk. Sama gild-
ir um bók Forsyths Dag sjakalans,
en skáldsögur hans eru nú met-
sölubækur víða um heim.
Oddessaskjölin fjalla um leit
ungs fífldjarfs blaðamanns að
striðsglæpamanninum Eduard
Roschmann, sem áður var höfuðs-
maður í SS-hernum og yfirmaður
fangabúðanna í Riga frá
1941—44. Allt, sem stendur um
Roschmann í bókinni, mun vera
satt og hlýtur það að vekja óhug
Iesenda. Lýsingarnar á mann-
vonsku hans og sadisma eru svo
yfirþyrmandi, að þær verða ekki
á neinn hátt endursagðar. Aftur á
móti hafa lesendur gott af að
kynnast þessari manngerð, þvf að
hún er ekki einvörðungu tak-
mörkuð við Þýskaland og nasis-
mann.
Bækur Fredericks Forsyth
hefðu ekki vakið jafn mikla at-
hygli hefðu þær eingöngu fjallað
um fortíðina. Odessaskjölin er
ekki fyrst og fremst bók um
hryðjuverk nasista á stríðsárun-
um. Hún fjallar einnig um
nútímastjórnmál, eða hvernig
fyrrverandi SS-menn leitast við
að hafa áhrif á gang heimsmála
Sig. Haukur Guðjónsson
skrifar um barna-
og unglingabækur
LÓA LITLA
LANDNEMI
Höfundur:
Þóra Marta Stefánsdótt-
ir.
Myndir:
Höfundurinn.
Prentun:
Prentsmiðjan Leiftur hf.
Útgáfa:
Prentsmiðjan Leiftur hf.
í þessari bók eru raktir
þættir úr lifssögu Lóu iitlu í
Stóragerði, greint frá, hvernig
fátæktin ýtir fjölskyldu hennar
í leit hamingjunnar allt til Kan-
ada. Bókin er í mörgu skemmti-
leg, þú heyrir ömmuna ræða
við barnabarnið sitt, þráðurinn
sveigður þannig, að hlustand-
inn haf i gagn af til betrunar.
1 þessu er styrkur sögunnar
sem barnabókar. Hún leiðir
einnig til skilnings á lífi, sem
fáir þekkja lengur, og er þvi
þroskandi. Málfarið er yfirleitt
gott, vantar aðeins herzlumun-
inn. Alla vega þetta er lifandi
mál, lipurt, en stundum með
óþarfa hækjur. Dæmi: „Henni
brá í brún, því að hún sá ekki
betur en að hús, tré og
girðingarstaurar kæmu
þjótandi á móti henni á harða-
spretti.“ (Bls. 30). Ég strikaði
undir orðin, sem engu þjóna í
setningunni. Ég veit, að víða er
sagt „að leggja á stað“ I merk-
ingunni að hefja för, en jafn-
rangt er það engu að siður og
má ekki vera í bókum, sem
börn læra málið af.
Fornöfn eru vandmeðfarin
og íslenzkan krefst aðgátar í
meðferð þeirra. I þessari bók
skortir hér stundum á. Dæmi:
„Einn sólheitan sunnudag
....“ (bls. 62); „Svo gáfu
skipsmennirnir þeim öllum sitt
eplið hvoru, ....“ (bls. 32);
„Loks fóru þau að nálgast fyrir-
heitna landið, og nú sáu þau
hilla undir strendur hennar
einn morguninn........“ (bls.
33).
Af þessu ætti að sjást, að
próförk er mjög illa lesin, staf-
setningarvillur alltof margar,
jafnvel tilvitnanir rangar (bls.
83).
Er virkilega svona dýrt að
hafa hæfa prófarkalesara í
þjónustu útgáfufyrirtækja? Er
hraðinn kannski of mikill, eins
og nafnaslysið á bókarkápunni
ber vott um?
Myndir höfundar eru
skemmtilegar og bökarprýði, ef
ég undanskil andlitsmyndirnar,
þær eru lélegar. Fjölskyldu-
myndin fremst þjónar engum
tilgangi fylgi nöfnin ekki með.
Prentun er góð.
Bókin er góð, þrátt fyrir það,
að hún hafi í of miklum flýti
verið send að heiman.
SKEMMTILEGIR
SKÓLADAGAR
Höfundur:
Kári Tryggvason.
Myndir:
Oddur Bjömsson.
Káputeikning:
Benedikt Gunnarsson.
Prentun og útgáfa:
Isafoldarprentsmiðja hf.
Þetta eru bráðskemmtilegir
og vel skrifaðir þættir frá
skóladögum söguhetjunnar,
Dfsu. Sagan gerist i sveit, á
skólaheimili, og margt er það,
er á daga drifur hjá hraustum
strákum og tápmiklum telpum.
Það er spá mfn, að fáum leiðist
lesturinn, því að frásagnarstíll
höfundar er vissulega í takt við
efni bókarinnar. Höfundur nýt-
ur þess, að hann gjörþekkir
sögusviðið, hefir sjálfur setið í
sæti kennarans, og hann hefir
næmt eyra fyrir tungutaki, sem
er börnum auðskilið, en um leið
fræðandi. Því er gott, að bókin
var gefin aftur út, hún á það
sannarlega skilið.
Kostur er það við kverið, hve
stórum stöfum það er skráð. Oft
vill það gleymast útgefendum,
að það eitt að fylgja línu, er
stautlæsu barni talsvert erfitt.
Það þarnast stórra staf a og þarf
að koma fingri sinum milli lína,
eins og hér er til boðið.
Myndir Odds eru þokkalegar,
sumar mjög góðar.
Mynd Benedikts er bókar-
prýði.
Ég átti ekki von á að sjá
villur í annarri útgáfu, en því
miður, þær eru nokkrar og slíkt
ersubbulegt, hroðvirknislegt.
Sem heild er bókin góð —
reglulega eiguleg.
og telja það skyldu sina að ljúka
ætlunarverki Hitlers: útrýmingu
Gyðingakynstofnsins. Átök ísra-
ela og Araba eru veigamikill
þáttur Odessaskjalanna. Þvi er
lýst, hvernig SS-menn koma
Aröbum til hjálpar með því að
senda þeim þýska hernaðarsér-
fræðinga, einkum kunnáttumenn
í gerð eldflauga. Bókin er ekki
síst hörð ákæra á hendur Þjóð-
verjum fyrir andvaraleysi þeirra
og áhúgaleysi um að afhjúpa
striðsglæpamenn. Með mörgum
ófögrum dæmum er sýnt fram á,
hvernig gamlir SS-menn hreiðra
um sig i Þýskalandi og njóta
ávaxta efnahagsundursins. SS-
mönnum erlendis, einkum i Suð-
ur-Ameríku, Arabalöndun og á
Spáni, er líka lýst. Tengsl þeirra
við SS-menn í Þýskalandi eru
augljós. Nafn bókarinnar Odessa
er ekki borgarnafn heldur
skammstöfun á samtökum fyrr-
verandi SS-manna: Organisation
der ehemaligen SS-angehörigen.
Yfirleitt er farið háðulegum orð-
um um stjórnmálamenn í Odessa-
skjölunum, en þó eru þeir ekki
gerðir að algjörum blábjánum
eins og mörgum ádeiluhöfundum
hættir til.
Frederick Forsyth er rithöfund-
ur, sem kann að búa efnivið sinn í
æsilegan búning. Odessaskjölin
eru að vonum spennandi, jafnt
við hæfi þeirra, sem gera strangar
kröfur til bóka, og þeirra, sem eru
fyrst og fremst að leita sér afþrey-
ingar. Skýringin á velgengni
Forsyths er þess vegna augljós.
Hann tekur til meðferðar við-
kvæm og tímabær pólitísk efni og
gerir þeim skil á aðgengilegan og
um leið listrænan hátt. Með lýs-
ingu sinni á blaðamanninum
Peter Miller, vinkonu hans Sigi
og ýmsum öðrum persónum, sem
koma við sögu, tekst honum að
skapa lifandi fólk. Atvikum dag-
legs lífs, fólki og umhverfi, lýsir
Forsyth oft á meistaralegan hátt.
Odessaskjölin er bók, sem á er-
indi til allra.
Hersteinn Pálsson hefur þýtt
Odessaskjölin. Greinilega hefur
hann þurft að hraða þýðingunni,
en engu að síður kemur fram við-
leitni hans til að vanda sig betur
en oft áður. Ilersteinn Pálsson er
einn afkastamesti þýðandi, sem
dæmi eru um. Hann er þess vegna
meiri áhrifavaldur um þróun ís-
lensks máls en margur gerir sér
grein fyrir.