Morgunblaðið - 04.12.1973, Síða 12

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. DESEMBER 1973
12
Samsteypustjórn á N-Irlandi:
Snilldarbragð á sviði stjórnmála
— en spurning hvernig það reynist
ÞAU sögulegu tíðindi gerðust á
Norður-trlandi f sfðustu viku,
að ríkisstjórn var mynduð, þar
sem kaþólskir menn og mót-
mælendur skipta með sér völd-
um. Þar með hafa tekið hönd-
um saman hin hófsamari öfl f
n-írsku stjórnmálalifi og sýnt f
verki viðurkenningu á þvf, að
deilurnar, sem hrjáð hafa
landsmcnn og kostað hundruð
karla, kvenna og barna lífið,
verða aldrei leystar öðru vísi en
með samvinnu trúfylkinganna.
Hvort þessumöflum verður svo
friður veittur til þess að stjórna
málum landsmanna með viðun-
andi og sánngjörnum hætti er
annað mál og erfitt um að
scgja. Hótanir öfgaafla heggja
trúfylkinga um að eyðileggja
stjórnina létu ekki á sér standa
og reynslan hefur sýnt, að þau
eru til alls vfs og svffast einsk-
is.
Forystumenn kaþólskra og
mótmælenda, sem stóðu að
samningunum um stjórnar-
myndunina, hafa vissulega sýnt
lofsverða viðleitni til að rffa sig
út úr þeirri sjálfheldu, sem
deilur undanfarinna ára höfðu
komið þeim í. Það hefur
áreiðanlega verið báðum aðil-
um erfitt að slíðra sverðin en
þeim mun ánægjulegra þegar
skynsemin varð úlfúðinni yfir-
sterkari.
Sennilega hefði þessi
stjórnarmyndun aldrei tekizt
án aðstoðar og afskipta Willi-
ams Whitelaws, ráðherrans
brezka, sem farið hefur með
málefni N-írlands frá því stjórn
landsins var sett frá völdum og
þingmennirnir í Stormont
sendir í fri. Enda varhonumvel
fagnað í neðri málstofu brezka
þingsins, þegar hann skýrði frá
stjórnarmynduninni — ekki þó
einróma, því þar voru nokkrir
þingmenn frá N-Irlandi, sem
lítt kæra sig um þessa stjórn,
bæði kaþólskir og mótmælend-
ur.
Stjórnarmyndunin og skipt-
ing ráðherraembættanna þykja
hið mesta snilldarbragð á sviði
stjórnmála. Ýmsir eru þó
haldnir efasemdum um hvernig
það reynist í framkvæmd. Má
með nokkrum sanni segja, að
Whitelaw hafi tekizt að setja
upp snjalla formúlu, sem fái
staðist við tilteknar aðstæður
en ekki aðrar. Það er að sjálf-
sögðu alveg undir landsmönn-
um komið hvort þeir vilja, að
stjórnin lifi eða kjósa að snúa
aftur til öngþveitis undanfar-
inna ára, sem öllum er ljóst, að
engin viðunandi lausn er á.
Að stjórninni standa þrír
stjórnmálaflokkar, Sambands-
flokkurinn, sem er aðalflokkur
mótmælenda og fær sex ráð-
herraembætti, flokkur jafn-
aðarmanna og verkamanna —
SDLP — sem er aðalflokkur
kaþólskra og fær fjóra ráðherra
— og Bandalagsflokkurinn
(Alliance), sem skipaður er
hófsömum mönnum úr báðum
trúfylkingum. Hann fær ellefta
ráðherrastólinn en hinn tólfti
verður ósetinn um sinn,
Whitelaw geymir skipan í hann
til betri tíma sem nokkurs kon-
ar tryggingu fyrir því, að Sam-
bandsflokkurinn misnoti ekki
meirihluta sinn i stjórninni.
Forsætisráðherra verður
Brian Faulkner, leiðtogi Sam-
bandsflokksins. Hann hefur
Brian Faulkner forsætisráð-
herra, leiðtogi Sambandssinna
mánuðum saman átt í harðvít-
ugri baráttu um þetta mál við
ahdstæðinga stjórnarsamvinn-
unnar meðal Sambandssinna.
Ú rslitaátökin fóru fram í byrj-
un síðustu viku á landsfundi
Sambandssinna í Belfast. Þar
sigraði stefna Faulkners með
aðeins tíu atkvæða mun og það
fyrst, eftir að hann hafði hótað
að segja af sér ella sem formað-
ur flokksins og lofað að setja
tiltekin skilyrði fyrir stjórnar-
mynduninni. Þau helztu voru,
að Sambandssinnar hefðu
meirihluta í stjórninni, að Ir-
landsráðið, sem stendur til að
koma á laggirnar með þátttöku
Breta, íra og N-Ira, verði þann-
ig skipað, að írsku landshlut-
arnir hafi þar jafn marga full-
trúa, sömuleiðis að allar
ákvarðanir þar verði að sam-
þykkja einrómaog undan stofn-
un ráðsins fari viðurkenning
stjórnar írska lýðveldisins á
réttarstöðu N-írlands innan
Bretlands. Þriðja skilyrðið var,
að ráðherrar SDLP beittu sér
gegn þeim aðgerðum kaþólskra
landsmanna að neita að greiða
húsaleigu og ýmis önnur gjöld
og hið fjórða var, að staða n-
frsku lögregunnar verði
óbreytt.
Við þessi skilyrði tókst
Faulkner nokkurn veginn að
standa. Þar á móti fengu ka-
þólskir því framgengt, að sam-
steypustjórnin skyldi ekki
hefja störf fyrr en búið væri að
stofna Irlandsráðið. Hvort
Faulkner færírsku stjórninatil
að viðurkenna stöðu N-írlands
er ekki enn ljóst; ef til vill fæst
hún til að viðurkenna núver-
andi réttarstöðu með einhverj-
um fyrirvara um að hún sé
tímabundin, en hæpið er, að
kaþólskir láti sér lynda, að
horfið verði frá þeirri fram-
tíðarsýn, að landshlutarnir
sameinist.
Kaþólskir menn binda miklar
vonir við þetta Irlandsráð. Því
er ætlað að fjalla um ýmis mál,
sem landshlutunum eru sam-
eiginleg og þeir gera sér vonir
William Whitelaw, ráðherra N-
lrlands á öðrum meiri heiður
af myndun stjórnarinnar.
um, að það geti smám saman
lagt grundvöll að sameiningu.
Stefnt er að stofnun ráðsins
fyrir jól og því, að samsteypu-
stjórnin hefji störf strax eftir
áramót.
Þangað til að eftir að semja
um mörg smærri atriði, sem enn
eru óleyst. Sennilega verður sá
róður erfiður, því að búast má
við, að treglegar gangi að sætta
hin andstæðu sjónarmið á borði
en í orði. Andspænis hótunum
öfgaaflanna og áframhaldandi
hryðjuverkum verður þetta
enn erfiðara. Margir fyrrver-
andi stuðningsmenn þeirra
manna, sem standa að sam-
steypustjórninni munu vafa-
laust líta svo á, að þeir hafi
svikið sinn helaga málstað og
andstæðingar stjórnarinnar
eiga án efa eftir að spila á allar
slíkartilfinningar.
Ráðherrarnir gera sér heldur
engar tálvonir í þessum efnum.
Þeir eru því viðbúnir, að
hryðjuverkum, morðum og
sprengingum verði haldið áfr-
am enn um sinn. írska lýð-
veldishernum tókst nýlega að
ná einum sterkasta manni sín-
um úr fangelsi í Dyflinni,
Seamus Twomey, sem hefur
síðan lýst því yfir, að hryðju-
verkasveitir IRA séu reiðubún-
ar til atlögu í N-Irlandi á ný, en
þar hafa þær haft heldur hægt
um sig síðustu mánuði. Lýð-
veldismenn segjast ekki hafa
barizt blóðugri baráttu árum
saman til þess eins að láta
stinga upp í sig þessari „brezku
dúsu“, eins og einhver þeirra
kallaði stjórnarmyndunina.
Jafnframt hefur IRA hótað
hryðjuverkum gegn brezkum
embættismönnum vegna
fangelsisdóma yfir IRA-mönn-
um, sem töldust hafa átt aðild
að sprengingum í London og
víðar.
Öfgasamtök mótmælenda
hafa fyrir sitt leyti heitið því,
að gera allt, sem í þeirra valdi
stendur, til að grafa undan
starfi stjórnarinnar og lýst því
yfir, að þau verði reiðubúin til
starfa 1. jan. nk. Þykir full
ástæða til að óttast, að þau
muni standa við heitingar sínar
og svara hvers konar hermdar-
verkum IRA með fullu ofbeldi.
Hin sögulegu stjórnarmynd-
un segir því ekkert til um fram-
vindu málanna á Norður-Ir-
landi. Faulkner hefur sagt, að
stjórnin geti orðið hin sterk-
asta, sem þar hafi nokkru sinni
ríkt, vegna þess, að hún hafi
öflugan meirihluta beggja trú-
fylkinga þjóðarinnar að baki
sér. Aðrir eru ekki eins bjart-
sýnir og benda óspart á þau
mörgu ljón, sem fyrirsjáanlega
verði á vegi hennar. Næstu
mánuðir geta orðið rétt eins
róstusamir og blóðugir og
undanfarin ár, jafnvel ennþá
verri. Tilfinningasemin, haftrið
og ofstækið er ennþá sterkt afl
með þessari hrjáðu þjóð.
Spurningin er hvort þeir, sem
gæddir eru eiginleikum hóf-
semi, raunsæi og skynsemi,
bera gæfu til að halda heilum
þeim samvinnubpndum, sem
nú hafa verið hnýtt og hvort
þjóðin í heild veitir þeim þann
stuðning, sem til þarf að vinna
henni friðvænlega framtið.
—mbj.
Nýtt félagsheimili
vígt á Hofsósi
LAUGARDAGINN 14. þ.m. var
glæsilegt félagsheimili
vígt á Ilofsósi. Hiaut það nafnið
Skjöldur og er eign þriggja
hreppa auk nokkurra félagasam-
taka á Hofsósi og í nágrenninu.
Þó að veður væri óhagstætt, mikið
frost og snjókoma annað slagið,
dreif að fólk, um 400 manns.
Komu þarna til fagnaðar hús-
bændur frá flestum heimilum á
þessu svæði auk margra burt-
fluttra. Sáust þarna mörg andlit,
sem ekki fara orðið á skemmtanir,
enn fögnuðu þarna langþráðum
áfanga. Bygging þessi hefirstaðið
nokkuð lengi yfir og margar
hendur lagt þar hönd á plóg.
Hefir það orðið til þess, að bygg-
ingin hefir orðið ódýrari en ella,
eða um 20 milljónir. Verkfróðir
menn hafa sagt mér, að sannvirði
hússins mundi vera um 30
milljönir. Það mætti kannski
ssegja, að byggingin sé yfirdrifin
fyrir fámenn byggðarlög, enn hér
er verið að byggja fyrir fram-
tíðina. Ilúsið er að hluta þrjár
hæðir og gólfflötur allur um 850
fermetrar, aðalhæðin 610 fer-
metrar danssalur 145 fermetrar
og sena 115 fermetrar. Allri her-
berjaskipan og öllum útbúnaði
virðist mjög vel fyrir komið.
Vígsluafhöfn hófst með þvi, að
oddviti Hofshrepps, Jón Guð-
mundsson, setti vígsluhófið, en
veizlustjóri var. Ilaukur
Björnsson, Bæ. Pála Pálsdóttir
flutti aðalræðu manns síns,
Þorsteins Hjálmarssonar, sem nú
liggur í sjúkrahúsi. Fjólmundur
Karlsson tilkynnti nafn hússins.
Björn Guðnason, sem verið hefir
byggingameistarí hússins frá
byrjun, lýsti byggingu og gat
einnig starfa Gunnars Stefáns-
sonar smiðs, sem verið hefir við
smiði hússins frá byrjun og
manna mest unnið þar að.
Um leið og gjaldkeri byggingar-
nefndar, Jón Guðmundsson, af-
henti húsið til notkunar skýrði
hann frá mörgum góðum gjöfum,
sem borizt höfðu og las upp heilla-
óskaskeyti. Byggingaverkstæðið
Hlynur á Sauðárkróki færði
heimilinu ræðustól, þar sem
Drangey er greypt á framhlið.
Auk framantalinna ræðumanna
fluttu margir gestir ræður og
heillaóskir, þar á meðal sýslu-
maður Skagafjarðar og sóknar
prestur á Hofsósi. Skemmtiatriði
á þessari vígsluatföfn voru sam-
söngur söngsveitarinnar Hörpu,
sem telur milli 40 og 50 kórfélaga,

1ISM
M : M <ý , :•
A myndinni sést hluti félagsheimilisins (veitingasalurinn) og hótelbyggingin.
Hótel Húsavík fullgert
NÚ ER fulllokið smíði Hótel
Húsavíkur, en það var opnað til
gestainóttöku í sumar, þó að því
væri þá ekki að fullu lokið.
Hótelið er byggt við félagsheimil-
ið, og aðalsamkomusalur þess er
jafnframt veitingasalur hótels-
ins. Einnig hefur hótelið kaffisal
fyrir 60 manns.
í hótelinu eru 34 tveggja manna
herbergi, 24 þeirra eru með baði,
og eru þau öll teppalögð og hinar
ágætustu vistarverur. Vegna þess
að hótelbyggingin er tengd félags-
heimilinu er þar góð fundarað-
staða og hótelið vel fallið til ráð
stefnuhalds. Ilafa raunar þegar
nokkrar ráðstefnur verið haldnar
þar. Hótelstjóri er Sigtryggur
Albertsson.