Morgunblaðið - 30.01.1974, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUOAGUR 30. JANUAR 1974
Hvaða
flugsveitir
eru ekki „hreyfanlegar”?
ÞAU undur og stórmerki hafa orðið, að Einar Ágústsson utanrlkisráð-
herra hefur lagt fram „tillögur" í varnarmá'-H" Þetta eru merk
tíðindi vegna þess, að hingað til hefur ráðherrann sýnt þess merki, að
eiga þá ósk heitasta, að þetta mál hverfi með einhverjum hætti burt úr
hans Iffi án þess, að hann neyðist til að taka afstöðu. En nú liggja
„tillögur" utanríkisráðherrans f.vrir og þá er sjálfsagt að taka þær til
efnislegrar meðferðar að svo miklu leyti, sem hægt er, þar sem
eingöngu er að byggja á ófullkominni frásögn hans sjálfs um megin-
efni tillagna hans.
Fyrstu hugmyndir
framsóknarmanna
Aður en vikið er að þeini tillög-
um, sem Einar Ágústsson kynnti í
sjónvarpinu sl. föstudagskvöld, er
rétt að rifja upp þær hugmyndir
um lausn varnarmálanna, sem
framsóknarménn reifuðu við sam-
starfsflokka sína í byrjun janúar-
mánaðar. Þá hafði 6 manna nefnd
Framsóknarflokksins setið á rök-
stólum og komið með ákveðnar
tillögur, sem kynntar voru full-
trúum samstarfsflokkanna. í
stuttu máli voru þær á þess leið:
Q Fækkað skyldi í varnar-
liðinu um 2000 manns, og skyldi
þessi fækkun framkvæmd á árun-
um 1975, 1976 og 1977
□ Eftir yrði um óákveðinn tíma
u.þ.b. 1300 manna varnarlið á
Keflavíkurflugvelli, sem skiptist
þannig:
a) um 450 manna flugsveit
b) um 450 manna lið flugvirkja
og annarra tæknimanna
c) um 400—500 manna liðskjarni,
þ.e. vopnað landvarnarlið, sem
yrði til varnar mannvirkjum og
öðrum búnaði á flugvellinum.
Svo virðist, sem umræður um
þessar hugmyndir hafi gufað upp
áður en nokkur „ndanleg afstaða
var tekin til þeirra.
Tillögur Einars
Ágústssonar
Eins og utanríkisróðherra
kynnti tillögur sínar í sjónvarp-
inu og samkvæmt þeim upplýs-
ingum, sem fyrir liggja, eru þær
þessar:
0 Varnarliðið skal hverfa af
landi brott á árunum 1974, 1975
og 1976
0 Til þess að fullnægja skuld-
bindingum gagnvart Atlantshafs-
bandalaginu eiga:
a) Hreyfanlegar flugsveitir
Bandaríkjanna eða NATO að fá
lendingarleyfi á Keflavíkurflug-
velli.
b) Hópur óeinkennisklæddra
flugvirkja verði á flugvellinum
til þess að annast viðhald og eftir-
lit flugvélanna.
c) Löggæzlu verði haldið uppi til
þess að gæta mannvirkjanna þar.
Eins og sjá má eru þessar tillög-
ur opnar í báða enda og ótal
spurningar vakna, þegar um þær
er fjallað. Fyrsta spurningin er
auðvitað sú, hve mikill fjöldi
bandarískra varnarliðsmanna
verði á Keflavíkurflugvelli til
þess að annast þau störf, sem þar
á að vinna til að fuilnægja skuld-
bindingum við NATO skv. tillög-
um utanrikisráðherra. Að sjálf-
sögðu vill ráðherrann ekkert
segja um fjöldann. Hann segir, að
það sé samningsatriði við Banda-
ríkjamenn. í því sambandi hafa í
stjórnarherbúðum verið nefndar
tölur allt frá 500 Bandaríkja-
mönnum, sem sagt er, að komm-
únistar geti hugsanlega sætt sig
við og allt upp í 2000 menn, sem
er tala, sem sumir framsóknar-
menn nefna.
Hvað eru „hreyfanleg-
ar“ flugsveitir?
Margir hafa velt því fyrir sér,
hvað átt er við með „hreyfanleg-
um “ flugsveitum og spurt hvers
konar flugsveitir það séu, sem
ekki eru „hreyfanlegar". Það
er von að spurt sé. En hér
mun að jafnaði vera við það
átt, að í þessu tilviki yrði
bandarísk flugsveit með fast
aðsetur á Keflavíkurflug-
velli í t.d. 6 mánuði. Að þeim
tíma liðnum hyrfi hún á brott, en
samdægurs kæmi ný flugsveit,
sem hefði hér fast aðsetur í næstu
6 mánuði og svo koll af kolli. Ef
átt er við þetta fyrirkomulag í
tillögum utanríkisráðherra er
erfitt að skilja hvað þessi skoila-
leikur á að þýða. Þá væri í raun-
inni enginn efnislegur munur á
staðsetningu þessara „hreyfan-
legu“ flugsveita og þeirra flug-
sveita, sem nú eru fyrir. En eins
og ráðherrann kynnti tillögur sín-
ar í sjónvarpinu liggur ekkert
fyrir um það, hvort hann stefnir
að óbreyttu ástandi, en dulbúnu.
Ef svo er ekki, hvað.er þá átt
við með „lendingarleyfi" fyrir
„hreyfanlegar flugsveitir“. Er átt
við það, að flugsveitir NATO-
ríkja, sem eru á flugi yfir N-
Atlantshafi, geti lent á Kefla-
víkurflugvelli til þess að taka
eldsneyti? Er átt við það, að
NATO-flugvélar geti fengið við-
haidsþjónustu ef nauðsyn krefur
á Keflavíkurflugvelli? Hvað er
utanrikisráðherra eiginlega að
fara?
Og hvaða flugvélar er um að
ræða? Nú eru á Keflavíkurflug-
velli orrustuþotur, sem fljúga í
veg fyrir sovézkar sprengjuflug-
vélar, senr koma upp að ströndum
íslands og fylgja þeim eftir þar til
þær hverfa á braut. Þar eru
einnig kafbátaleitarflugvélar,
sem hafa mjög þýðingarmikiu
hlutverki að gegna við að fylgjast
nteð ferðum sovézkra kafbáta á
Af
innlendum
vettvangi
hafsvæðinu milli íslands og
Noregs. Þar eru lika sérstakar
radarflugvélar, sem fljúga reglu-
lega um svæði, sem radarstöðvar i
landi ná ekki til. Er ætlunin, að
allar þessar flugvélagerðir verði í
hinum „hreyfanlegu flugsveit-
um“ eða verða einhverjar þeirra
útilokaðar? Er það t.d. rétt, sem
heyrzt hefur, að ætlunin sé að
útiloka alveg kafbátaleitarflug-
vélar frá Keflavik, sem hafa ekki
minni þýðingu fyrir öryggiíslands'
en öryggi annarra bandalagsríkja
okkar? Til þess að hægt sé að
ræða um þessar tillögur Einars
Ágústssonar verður hann að svara
öllum þessum spurningum. Þar
til skýr svör liggja fyrir eru tillög-
ur hans opnar í báða enda og
engin leið að taka efnislega
afstöðu til þeirra. Hafa samstarfs-
flokkarnir í ríkisstjórn varpað
fram þessum spurningum og
fengið svör við þeim? Hvernig
geta Alþýðubandalagið og SFV
tekið afstöðu til þessara tillagna,
sem „umræðugrundvallar“ án
þess að fá skýr svör við þessum
spurningum?
Hvaða hlutverki gegn-
ir löggæzluliðið?
Utanrikisráðherra hefur upp-
lýst, að samkvæmt tillögum sínum
eigi að halda uppi löggæzlu á
Keflavíkurflugvelli til þess að
,.gæta“ mannvirkjanna. Væntan-
lega er átt við hernaðarmannvirki
fyrst og fremst. En fyrir hverjum
á að gæta þeirra? Á að gæta
þeirra fyrir skemmdarverkum af
hálfu íslenzkra aðila? Sé svo, er
hægt að hugsa sér, að ráðherrann
hafi í huga venjulegt lögreglulið.
Ef hins vegar er um að ræða að
verja mannvirkin fyrir utanað-
komandi árás vakna fleiri spurn-
ingar. Eiga íslendingar að taka
þátt í þeirri löggæzlu? Ef svo er,
hvernig eiga þeir að vera vopnað-
ir? Með skammbyssum, sem
manni skilst, að séu þau vopn,
sem íslenzkir lögreglumenn geti
gripið til í nauð? En duga skamrn-
byssur gegn utanaðkomandi árás?
Augljóslega ekki. En ef búa á
islenzka menn fullkomnari vopn-
um þarf að þjálfa þá i meðferð
þeirra. Og þá er augljóst, að þar
er kominn visir að íslenzkum her.
Stefnir vinstri stjórnin að því að
koma hér upp íslenzkunt her?
Ef hins vegar ætlunin er, að
Bandaríkjamenn annist þessa
gæzlu mannvirkjanna gegn utan-
aðkomandi árás og þá nægum
vopnum búnir, er augljóst, að þar
er um einhvern her að ræða. Öll-
upi þessum spurningum er ósvar-
að. Hefur þeim verið svarað innan
ríkisstjórnarinnar? Geta komm-
únistar og SFV tekið afstöðu til
þessara tillagna, sem umræðu-
grundvallar fyrr en þeir fá svör
við þessum spurningum?
Varnarliðið fari — en
komi aftur?
Utanríkisráðherra Ieggur til, að
varnarliðið hverfi af landi brott
fyrir árslok 1976. En ef ætlunin
er að „hreyfanlegar" flugsveitir
hafi hér fast aðsetur er þá ekki
ljóst, að það kemur aftur? Ef lög-
gæzluliðið verður skipað vopnuð-
um Bandaríkjamönnum, er þá
ekki augljóst, að þar er aftur kom-
ið herlið? A varnarliðið sem sagt
að fara — og koma aftur? Vill
ekki Einar Agústsson gefa skýr
svör við þessum spurningum og
upþlýsa þjóðina um það, hvaða
skollaleikur er hér á ferðinni.
Afstaða Alþýðubanda-
lagsins
Ef bornar eru saman hugmynd-
ir framsóknarmanna I byrjun
janúar, sem getið var í upphafi
þessarar greinar, og tillögur Ein-
ars Ágústssonar og hinar síðar-
nefndu túlkaðar mjög þröngt, er
augljóst, að framsóknarmemn
hafa komizt að raun um, að þeir
gætu ekki vænzt stuðnings komm-
únista við upphaflegar hugmynd-
ir sínar. Þá er líka ljóst, að tillög-
ur Einars Agústssonar, sem
kommúnistar geta túlkað eins og
þeim hentar, eru miðaðar við það
að friðþægja kommúnistum. Þá er
lika bersýnilegt, að forystumenn
Framsóknarflokksins hafa fallið í
þá gryfju að miða afstöðu sína I
öryggismálum þjóðarinnar við
kröfu kommúnista og með það í
huga að halda stjórninni saman.
Slíkt er ekki sæmandi mönnum
eins og Ölafi Jóhannessyni og
Einarí Ágústssyni.
En jafnvel þótt tillögur Einars
Ágústssonar verði lagðar út á
hinn þrengsta veg, er sýnt, að þær
mundu leiða tiLþess, að hér yrði
einhver hópur bandarískra her-
manna. Fallist kommúnistar á til-
lögur, sem þýða dvöl hóps banda-
rískra hermanna á Keflavíkur-
flugvelli, hafa þeir breytt
„prinsipp 'afstöðu sinni til þessa
máls. Hvað segja herstöðvarand-
stæðingar í Alþýðubandalaginu
við því. Þeir héldu fjölmennan
fund á sunnudaginn var, þar sem
samþykkt var ályktun,-sem varaði
sérstaklega við því, að með nokkr-
um hætti yrði slakað á þeirri
kröfu, að landið yrði „herlaust".
Hver verða viðbrögð þess fjöl-
menna hóps I Alþýðubandalag-
inu, ef forystumenn þess breyta
„prinsippafstöðu" til þess að
hanga í ráðherrastólunum? Ekki
er ólíklegt, að ýmislegt eigi eftir
að ganga á í herbúðum komm-
únista áður en forystumenn
þeirra komast upp með slikt.
Hvað gera SFV?
Og hvað um sigurvegarana frá
kosningunum 1971, sem svo lítið
hefur heyrzt í síðan. Ætla þeir að
samþykkja þessar tillögur Einars
Ágústssonar án þess að fá svör við
þeim spurningum, sem hér hafa
v’erið settar fram? Forystumenn
þessara samtaka vita það
bezt sjálfir, að mikill fjöldi
stuðningsmanna þeirra frá
siðustu kosningum vill ekki, að
landið verði varnarlaust og veittu
þeim ekki brautargengi í síðustu
kosningum til þess að verða við
kröfum kommúnista þar um.
Hvorki fugl né fiskur
Tillögur Einars Ágústssonar
eru hvorki fugl né fiskur. Þær
eru opnar í báða enda eins og hér
hefur verið sýnt fram á og vekja
upp fleiri spurningar heldur en
þær svara, spurningar, sem ég
efast um, að utanríkisráðherrann
sé fær um að svara, einfaldlega
vegna þess, að hann veit ekki
svarið við þeim.
Þessa dagana stendur yfir und-
irskriftasöfnun meðal lands-
manna til stuðnings því, að landið
verði ekki gert varnarlaust og að
hér verði enn um sinn bandariskt
varnarlið. Þessi undirskriftasöfn-
un hefur hlotið ótrúlega góðar
undirtektir. Hún hefur hlotið
stuðning manna úr öllum flokk-
um, jafnvel stuðningsmanna Al-
þýðubandalagsins. Hún hefur
haft mikil áhrif innan Fram-
sóknarflokksins. Áður en yfir lýk-
ur mun hún gefa sterka vísbend-
ingu um það, hver þjóðarviljinn
er i þessu örlagamáli. Forystu-
menn Framsóknarflokksins og
Samtaka frjálslyndra og vinstri
manna ættu að hugleiða vandiega
hvert skref, sem þeir stiga í
varnarmálunum, áður en þeir láta
kommúnista leiða sig til ábyrgðar-
lausra athafna. Reglulegar al-
þingiskosningar eiga að fara fram
eftir rúmlega eitt ár. Fari svo, að
foringjar lýðræðisflokkanna
tveggja í rikisstjórninni misstígi
sig í varnarmálunum nú verður
dómur kjósenda yfir þeim býsna
þungur, þegar að kjördegi kemur.
Stg.