Morgunblaðið - 30.01.1974, Blaðsíða 14

14
Svcrrir Herinainisson
Á D.VGSKRÁ saincinaðs þings í
gær koin tillaga til þings-
ályktunar, scm flutt er af Sverri
Hermannssyni <S) og þreinur
öðruin þingmönnuui og fjallar
uin, að Áiþingi álykti að hrinda
þeirri ákvörðun að fella niður /. í
íslenzku ritmáli. Mælti Sverrir
fyrir tillögunni með ítarlegri
ra'ðu um þróun stafsetningar-
reglna og vitnaði til .vinissa mál-
fræðinga mál i sínu til stuðnings.
Þá tók Magnús Torfi Ólafsson
til máls og mælti gegn tillögu
þeirra Sverris. Leitaði ráð-
herrann heiinilda allt aftur á
söguöld til stuðnings ináli sínu.
Vuk þeirra talaði Jónas Árna-
son < Vli) við umræðuna og lýsti
sig samþykkan tillögunni, en
hana flytja, auk Sverris, þing-
inennirnir Helgi F. Seljan <Ab),
Ellert B. Sehram (S) og Bjarni
Guðnason (Ff).
Sverrir Herinan nsson sagði, að
tilkynningin frá menntamála-
ráðuneytinu i byrjun september
sl. uin að fella z úr rilináli hefði
komið eins ogþruma úr heiðskíru
lofti. Um leið hefði verið tilkynnt,
að i mai hefði verið skipuð nefnd
til , að endurskoða ritreglur
islenzks máls. Spurði hann ráð-
herra, hverjir skipuðu nefndina
og hvaða laun hún þægi fyrir
störf sín. Taldi hann, að mikil
hula hefði hvílt yfír nefnd þessari
og svo virtist sem hér væri vegið
að islcnzku ntmáli úr launsátri.
1 viðtali við Morgunblaðið hefði
formaður nefndarinnar, líalldór
Halldórsson, sagt, að samkomuiag
hefði orðið innan nefndarinnar
um að gera þessa breytingu strax,
en hefði jafnframt tekið fram, að
lurnn hygðist ekki sjállur tileinka
sér nýbreytni nefndarinnar.
Kvaðst þingmaðurinn vilja
spyrja, hvort nægílegt væri, að
samstaða yrði innan einhverrar
huldunefndar til að óhjákvæmi-
lega yrðí gerð breyting á islenzku
ritmáli, sem mótað hefðí verið af
hinum mætustu mönnum og
mikill styr staðið um. Þá sagði
hann inenntamálaráðherra hafa
AIMnCI
sagt í viðtali í sama blaði, að
ákviirðun hefði verið tekin um að
fella z niður strax til þess að ekki
vrði farið aftan að kennuruin og
nemendum með því að gera
skólunum skylt að kenna z einn
vetur I viðbót. Væri það að fara
aftan að kennurum og nemendum
þó að þeir yrðu að fjalla um z einn
vetur í viðböt við þá 44, sem hún
hefði verið kennd? Kvaðst þing-
inaðurinn ekki út af f.vrir sig vera
á móti endurskoðun ritreglna, en
ekkí sæi hann ástæðuna fyrir
þessari breytingu. Taldi hann, að
hér lægi meira að bakí. .Mæst ætti
að fella niður y og síðan yrði að
því stelnt, að íslenzkt ritmál yrði
algjörlega eftir framburði.
Sverrir Hermannsson rakti nú
þróun stafsetningarreglna og
sagði það mikinn misskilning ef
menn héldu, að z væri ný í
málinu. Væri hún til i elztu ritum
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. JANÚAR 1974
Umræður um z á Alþingi
og væri t.d. notuð í Nýja testa-
menti Odds Gottskálkssonar, sem
væri fyrsta prentaða bókin á ís-
landi frá miðri 16. öld.
Þá vék hann að ritunarreglum
Rasmuss Kristjáns Rasks,
Konráðs Gislasonar og þeirra
Fjölnismanna, Jóns Sigurðssonar
forseta og þróuninni á þessari öld.
Auglýsing um núgildandi staf-
setningarreglur hefði verið gefin
út 1929 og hefði siðan ekki verið
við henni hreyít nema 1934,
þegar undanþága hefði verið
gefin frá því að kenna z i barna-
skóluin, sem aldrei skyldi verið
hafa. Núverandi reglur væru
niðurstaða þrætu um ritmálið,
sem staðið hefði í 1‘4 öld og lægju
beztu inanna r.áð þeim til grund-
vallar.
Magnús Torfi Ólafsson mennta-
málaráðherra sagði það grund-
vallaratriði þessa máls, að íslenzk
tunga héldist óbjöguð. Væri hún
jafn óbjöguð, hvort s-hljóðið væri
skrifað með s z. Z hefði aldrei
táknað sérstakt hljóð í íslenzku
máli. Tungan kæmi ekki fram i
rittáknum, heldur hljóðtáknum.
Eðli tungunnar væru hljóðtáknin,
beygingar orðanna og skipan
þeirra í setningar. Hljóðtáknin
Væru buningurinn um þetta.
Ráðherrann sagði getsakir
framsögumanna um tilætlanir
nefndarmanna ósæmilegar, þar
sem þeir hefðu ekki möguleika á
að svara fyrir sig. Það væru láta-
læti í þingmanninum að segja, að
það hefði komið almenningi á
óvart sl. haust, að breytingar á
stafsetningu væru á döfinni.
Nefnd hefði verið skipup 11. maí
og hefðu verið sendar um það
fréttatilkynningar til fjölmiðla.
Nefndina skipuðu: Halldór
Halldórsson formaður, Baldur
Ragnarsson, Gunnar Guðmunds-
son, Indriði Gislason og Kristinn
Kristmundsson. Allir væru þessir
menn vel menntaðir og þraut-
reyndir móðurmálskennarar.
Ástæðan fyrir því, að z hefði
verið tekin sérstaklega út úr væri
sú, að hún nyti algjörrar sérstöðu,
þar sem hún hefði aldrei staðið
fyrir sérstakt hljóð í málinu. Þá
sagði ráðherra, að z hefði 1929
verið nýbreytni i málinu, þar sem
fyrr hefðu ekki verið gefnar út
opinberar auglýsingar um hana.
Því væri nú verið að hverfa frá
nýbreytni, sem hefði sýnt sig í því
að gefast ekki vel.
Þá kvað ráðherrann rangt, að
Alþingi færi að skipta sér af
ákvörðunuin um stafsetningar-
reglur. Slikt hefði aldrei komið í
hlut þingsins, enda væri málíð
þess eðlis, að slíkt ætti ekki við.
Að lokum rakti liann nokkuð
þróunina í ritmálinu og vitnaði
m.a. til rits, sem kallað heíur
verið Fyrsta málfræðiritgerðin og
talið ritað 1125 — 1175 af Halli
Teitssyni. Væri þetta mjög merk
ritgerð, og hefði hún verið gefin
út um víða veröld. Höfundur
hennar hefði viljað vísa z frekar
úr máli voru og stafrófi. Kvaðst
ráðherra mundu greiða atkvæði
gegn tillögunni.
Jónas Árnason þakkaði ræðu-
mönnum góðar og þjóðlegar ræð-
ur. Ekki hefði komið svo mjög á
óvart, að menntamálaráðherra
hefði haft svo mikið vit á málinu,
en hitt hefði komið á óvart, að
viðskiptafræðingurinn og hlut-
hafinn í tveimur togurum,
Sverrir Hermannsson, hefði flutt
svo fróðlegt erindi um íslenzkt
mál. Greinilegt væri, að islenzkir
togaraeigendur væru allt öðru
visi en þeir brezku.
Þingmaðurinn kvaðst styðja til-
löguna og tala þar sem gamall
kennari. Væri slæmt fyrir möður-
málskennsluna ef slakað væri á
kröfunum frá því, sem nú væri.
Þá þrengdist tilefni kennarans til
að leggja út af þvi, sem hann væri
að kenna nemendunum, og tengja
það þjóðfélagslegum efnum. Sér
hefði t.d. komið í hug nafnið
hirzla, sem komið væri af hirða,
en ekki hurð (þá Skriíað með y).
Þetta leiddi hugann að öðrum orð-
um, eins og hjörð, hirðir og öðrum
miður skemmtilegum, eins og her.
Ut af öllu þessu gæti kennarinn
siðan lagt við nemendur sína.
Frekari umræðum um tillöguna
var frestað.
Á að leyfa fr jálsa mjólk-
Ellert B. Schram
á fundi sameinaðs þings í gær
koin á dagskrá fyrirspurn frá
Ellert B. Schram (S) til land-
búnaðarráðhcrra um mjólkur-
sölumál, en varðandi það mál hef-
ursölu?
ur um nokkurt skeið verið starf-
andi nefnd. í svari ráðherra kom
fram, að nefndin hefur ekki enn
skilað áliti, þó að störfum hennar
sé að mestu lokið. Vildi ráðherra
ekki segja til um, hverjar niður-
stöður nefndarinnar væru, en
neitaði ekki staðhæfingum
EHerts um, að nefndin hefði náð
samkoinulagi um að leggja til, að
mjólkursala yrði gefin frjáls I
stað þess að vera eingöngu í hönd-
um mjólkursamlaga, eins og
verið hefur.
Fyrirspurn Ellerts var svohljóð-
andi: Ilvað líður störfum mjólkur-
sölunefndarínnar? Rakti þing-
maðurinn í framsöguræðu sinni,
hver forsaga þessarar nefndar-
skipunar hefði verið. Kvaðst hann
á tveimur undanförnum þingum
hafa flutt frumvörp til Iaga um
breytingu á lögum um frain-
leiðsluráð landbúnaðarins í þá
átt, að einkasala á mjólkurvörum
yrði felld niður og salan gefín
frjáls. Frumvörpin hefðu mætt
nokkurri mótstöðu i þinginu, en í
fyrra hefði niðurstaðan orðið sú,
að nefnd hefði verið skipuð til að
gera tillögur í málinu. Kvaðst
þingmaðurinn hafa heyrt, að
nefndin hefði nú nýverið komizt
að samkomulagi um tillögur sfnar
f málinu, og væri fyrirspurnin
borin fram til að fá það fram hjá
landbúnaðarráðherra, hverjar
þær niðurstöður væru.
Halldór E. Sigurðsson sagði, að
nefndin hefði verið skipuð 21.
marz 1973 og hefði verkefni henn
ar verið að kynna sér fyrirkomu-
lag á dreifingu mjólkurvöru í
þéttbýli og gera tillögur til úrbóta
í þeim efnum, ef ástæða væri til. I
nefndinni hefðu átt sæti fulltrúar
frá landbúnaðarráðuneyti, heil-
brigðisráðuneyti, Neytendasam-
tökunum, Kaupmannasamtökun-
um, Stéttarsambandi bænda,
Mjólkursamsölunni og Sambandi
Sagði ráðhérra, að starf
nefndarinnar væri komið á loka-
stig, en ekki hefði hún enn skilað
nefndaráliti til ráðuneytisins.
Væri álitið væntanlegt mjög fljót-
lega og yrði það þá tekið til með-
ferðar og málið til ákvörðunar.
Ellert B. Schram sagði, að sér
væri kunnugt um, aðsamkomulag
hefði orðið í nefndinni um rnálið.
Vafalaust væri ráðherra einnig
um það kunnugt. Væri það lítil
kurteisi ráðherra við þingmenn
að gefa engar upplýsingar um
efni þess máls, sem spurt væri
um, þó að hann vafalaust hefði
þær upplýsingar. Kvaðst Ellert
hafa talið eðlilegt að gefa ráð-
herranum kost á að kynna tillög-
ur nefndarinnar og þvf hefði
hann borið upp fyrirspurnina.
Þá sagði þingmaðurinn, að i til-
lögum nefndarinnar væri gert ráð
fyrir, að mjólkursamiög létu af
dreifingu mjólkur og hún yrði
gefin frjáls. Væri þetta í meginat-
riðum sama tilhögun og hann
hefði lagt til í framangreindum
lagafrumvörpum sínum.
Ilalldór E. Sigurðsson kvað það
ekki hafa verið kurteisi hjá sér ef
hann hefði skýrt frá niðurstöðu
nefndarinnar, áður en hún hefði
gengið frá nefndaráliti og skílað
þvi til ráðuneytisins.
Orðhvatur dóm-
ari varð að
biðja forláts
London, 29. jan. NTB.
BREZKUR dómari í skilnaðar-
máli hefur hleypt enn meiri illsku
í verkamenn í kolanámum þar i
landi með yfirlýsingu, sem hann
gaf, allóheppilega.ídómssal í dag
þar sem hjónaskilnaðarmál var
tekið fyrir. Konan fór fram á
skilnað, vegna þess að eigin-
maðurinn hefði sparkað í sig. ,,Ég
hefði getað skilið þetta, ef i hlut
hefði átt kolanámumaður frá
Wales,“ sagði hinn óheppni
dómari, ,,en hér er um sið-
menntað fólk að ræða,“ klykkti
hann út með. Er þetta spurðist,
vakti það mikla ólgu meðal kola-
námumanna frá Wales, og hefur
dómarinn nú opinberlega harmað
að hafa sagt þessi orð.
íslenzkra samvinnuíélaga.
Prestssetur
Frumvarp til laga frá Ellert
B. Schram (S) og þremur öðr-
um þingmönnum um breyt-
ingu á lögum um fbúðarhús-
næói í eigu rikisins á þá leið,
aðvl? liigi n bætist bráðabirgða-
ávkæði, sem mæli fyrir um, að
söluandvirði prestssetra í þétt-
býli, sent ekki séu í eigu rikis-
sjóðs, skuli renna óskipt í sér-
stakan sjóð, sem notaður skuli
til að veita þeim söfnuðum
st.vrk, er sjálfir vilja tryggja
sóknarpresti sinum húsnæði.
Málflytjendur
Endurflutt er stjórnarfrum-
varp til laga um málflytjend-
ur; frumvarp þetta var einmg
flutt á síðsta þingi, en hlaut þá
ekki afgreiðslu. Eru nú gerðar
smávægilegar breytingár á því
ákvæði frumvarpsins, sem
fjallar um, hvað þurfi til að
lögfræðingar öðlist rétt til mál-
flutnings í héraði.
Fiskiskipaflotinn
IV rirspurn frá Bjarna
Guðnasyní (Ff) tii sjávarút-
vegsráð herra, svoh 1 jöðand i:
1) Hver var vátryggingar-
fjárhæð alls íslenzka fiski-
skipaflotans 31. des. 1973?
2) Hve hárri fjárhæð sam-
tals námu skuldir meðlima
L.I.U. 3i. des. 1973, sem
tryggöar voru með veðum í
sama fiskiskipaflota og nefnd-
ur er í fyrri spruningunni?
Formaður
stjórnarnefndar
Fyrirspurn til heilbrigðis-
ráðherra frá Bjarna Guðna-
syni, svohljóðandi:
Hvaða rök llggja til þess, að
ráðuneytisstjóri í heilbrigðis-
ráðuneytinu er skipaður for-
maður stjórnarnefndar ríkis-
spítalanna?
Rækja við Húnaflóa
Svohljóðandi fyrirspurn til
sjávarútvegsráðherra frá
Steingrími Hermannssyni (F):
1) Hvað hefur sjávarútvegs-
ráðuneytið gert til þess að
skipuleggja rækjuveiðar og
rækjuvinnslu á Húnaflóasvæð-
inu með tilliti til þess, sem
rækjustofnin er talinn þola, og
til byggðasjónarmiða?
2) Hvað getur sjávarútvegs-
ráðuneytið gert til þess að
koma í veg fyrir, að fleiri
rækjuvinnslustöðvar en nú er
verði starfræktar á svæðinu,
og hyggst ráðuneytað beita sér
gegn slíku?