Morgunblaðið - 03.03.1974, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. MARZ 1974
SKOP
120
MARTINVS LVTHERVS ISLEBIVS
Theologus.
UM haustið eru þær ólíkar um
flest þessar tvær stóru borgir,
Reykjavík og Kaupamanna-
höfn.
Annarvegar kalt og blautt
loft af fjöllum, strekkingur
fyrir horn og hráslagi á gráum
morgnum. Og svo þykk, volg
gola og hæg, sem læðist um
göturnar og orkar naumast að
feykja gulnuðum laufum
trjánna saman í hrúgur. Oft
máttlaus rigning — aldrei þessi
lúmska skvetta, sem ræðst að
úröllum áttum.
Svo mildir vetrar. Stutt tíð,
súrt loft með regni og blautum
hundaskít á gangstígum. Fjarri
kuldi svalur í frosti ámelum og
bítandi snjór í andliti og á
höndum.
Kaupmannahöfn hefur lengi
verið stór samastaður íslend-
inga. Nú býr þar um 1% þjóðar-
innar — tvöþúsund óduðlegai
sálir — við störf, nám eða iðju-
leysi. Þó eru hér miklu fleiri,
sem eitt sinn hafa verið íslend-
ingar; gifzt, sogazt innf hring-
iðu mannhafsins á fimmtuhæð
til hægri sem frú Hansen.
Sumir hafa safnað dönskum
milljónum og gefið aðrir
verið óþekktir snillingar og
skáld í lítilli götu. Lifað löngu,
ókunnu lífi á danskri pensjón
í fjarlægð frá ættingjum og
vinum.
Námsmenn hafa setzt hér að,
kvænzt, horfið; orðið langt
númer í tölvu þessa vel skipu-
lagða lifsþægindavermireits, of
neyzluþjóðfélaginu. 'Fyrrum
héldu íslenzkar stúlkur hingað
til saumanáms hjá frægum
saumakonum og misstu málið á
þremur mánuðum. Nú starfa ís-
lenzkar stúlkur á hótelum eða í
annarri léttri þjónustu og hafa
meira að segja útsendan sálu
sorgara að leita til, ef Suður-
landabúarnir hlaupast á brott í
ótíma.
ÍSLENZK AHRIF
Gaman var að sjá blöðin eftir
þingsetninguna. Ráðherrarnir
og þingmennirnir fóru í
beinni röð á eftir silki-
sveipuðum biskupi og létt-
stígum forseta útí Dómkirkju
að hlýða messu. Þar sátu þeir
beistífir i klukkutíma og
hlýddu boðskap kirkjunnar
þjóna. Fóru síðan aftur yfir
götuna í enn beinni röð
og hlustuðu á forsetann tala í
þinghúsinu. Þeir sátu háleitir
og renndu augunum laumulega
um salinn, á ráðherrana og for-
setann.
Nú hafa þessir ráðherrar,
nema Björn Jónsson, setið i
þessum gimilegu stólum í 32
mánuði og þeir hafa allir skilað
fram áhuga- og hagsmuna-
málum þeirra hópa, sem réðu
þá til starfans — og kannski
nokkrum að auki. Hver eftir
sínum hætti.
ÍSLAND í MIÐLUM
Myndvarpið er hinn pólitíski
skriftastóll nútímans. Þangað
koma stjórnmálamennirnir og
skrifta fyrir þjóð. Enginn
stjórnmálaleiðtogi getur snið-
gengið þennan skriftastól.
Það hefur verið mjög áhuga-
vert að fylgja íslandsfréttum
hinna hlutlausu og gætnu rfkis-
fjölmiðla Dana, sem þó eru all
oft sakaðir um vinstritilhneig-
ingar hér í göngum. Dagblöð
hafa annan hátt: fregnritarar
þeirra á tslandi eru flestir
verulega pólitískir og skoðanir
þeirra komast greinilega til
skila hér. Og það er greinilegt,
að flest dönsk dagblöð hafa
fréttaritara hjá hinni íslenzku
stjórnarandstöðu.
Hljóðvarp og myndvarp Dana
hafa mjög greinilega fylgt
gangi landhelgismálsins og
sýndu málstað íslands greini-
lega samúð. Oft hafa frétta-
menn talað við íslenzka ráða-
menn og sýnt þá í llifandi líki á
skerminum.
Ölafur Jóhannesson kemur
út úr þessari túlkun hinna opin-
beru miðla sem ákaflega heil-
steyptur — en sauðþrár — og
gætinn stjórnmálamaður. í
viðtali um alndhelgismálið, sem
Pejlis éram vtuus,monens ero rnors tua Papa:
1 nunc,& Cfmjium,te,fupcr ipfe loca.
U D. XLVI.
z: DCCC==XO£Z^XO£:ZXOCZ zxoc=
=$
Margt er lfkt með þeim umbótamönnunum Marteini Lúther og
Magnúsi Kjartanssyni. Sá fyrrnefndi sagði: Þú ert ekki aðeins
ábyrgur orða þinna, en líka fyrir hinu ósagða.
Skrifla frá Kaupmannahöfn
eftir Braga Kristjónsson
danska myndvarpið átti við
þennan leiðtoga, horfði ráð-
herrann mjög fast — allt að því
ógnandi — á spyril og lagði
ofurþunga áherzlu á þá líftaug,
sem hér yrði varin og sótt.
Sigurvissa ráðherrans var yfir-
veguð og bergmál blaðanna
daginn eftir var málstað ís-
lands í vil. Hægt og skýrt
þokaði ráðherrann orðunum
hverju á eftir öðru og brosti á
milli, næsta íbygginn, ef spyrli
varð það á að efa mátt og getu
lands og stjórnar.
Þáttur Einars Agústssonar
hefur hér lika verið fremur
vænn og afar nettur. Friðleiki
og nokkur festa eru þau
almennu áhrif, sem mót-
takendur hafa orðið fyrir, eftir
að hafa upplifað og heyrt
þannan aðilja gegnum miðlana.
Og það er gerólíkt, hversu hálli
diplómat utanrikisráðherrann
er. Og hann kemur líka ókunn-
ugum fyrir sjónir sem há-
menntaður og mælskur mála-
maður, meðan forsætisráðherr-
ann fer hægt um sali og gætir
vel að hverjum stafkrók, áður
en hann sleppir honum lausum.
Það er á hreinu, að útlend-
ingum og Skandinövum hefur
þótt Eínar Ágústsson halda vel
á málstað íslands í Iandhelgis-
deilunni og er sennilega vand-
fundinn sá núsitjandi alþingis-
maður, sem gegnt hefði þessu
vandasama starfi betur út á við.
Það er ekki oft, sem nafn
Lúðvíks Jósepssonar hefur
verið haft í hámæli hér í um-
ræddum ríkismiðlum. Sú mýnd,
sem þar hefur gefizt af þeim
aðilja, er hins ótrauða og bar-
áttufúsa riddara, sem leggur til
orrustu við ofureflið, sigur-
glaður, en eilítið óbilgjarn,
vopnaður ofsatrú á mátt sinn og
megin. Stundum hefur komið i
gegn, að ágreiningur væri i til-
vikum og hefur þessi ráðherra
þá haft hvað fágaðastan skjöld
og jafnan haft betur — unz til
loka dró.
Aðrir núverandi ráðherrar
hafa ekki að marki dregizt inní
flutning opinberra fréttamiðla
í Danmörku síðustu misserin.
Þó var það eitt sinn, að hljóð-
varpið símaði til Magnúsar
Kjartanssonar. Þar fékk það
keimlík svör ogþegar íslenzkur
smáinnflytjandi hringir undir-
dánugast f tollstjóraembættið
f von um að fá upplýsingar um
eitthvað, sem fólk þar fær
borgað fyrir að vita.
SKAP OG SKÖP
Og svo var það í gær, sunnu-
daginn 17. febrúar, að breitt og
alvöruþrungið andlit Magnúsar
Kjartanssonar birtist loks á
dönskum myndskermi. Ráð-
herrann var staddur í Stokk-
hólmi ásamt sveinum sínum og
reis þar upp og talaði. Hann
átaldi Dani, Norðmenn og Svía
harðlega fyrir að hafa ekki
fylgt okkur að neinu marki f
landhelgisdeilunni — Norð-
menn fyrir að hafa á liðnu
hausti blandað sér (dólgslega) í
,,varnarmálin“.
Ef ráðherrann hefði látið
nægja að tala um landhelgis-
málið, er mjög líklegt, að ýmsir
ræðumanna hinna ádeildu
þjóða hefðu tekið undirþað. En
skap ráðherrans brást ekki
hægri öflunum á íslandi frekar
en fyrri daginn.
Snarborulegur hægrikrati,
fyrrum utanríkisráðherra
Dana, K.B. Andersen, lýsti
ræðu M.Kj. sem „rödd að
handan" (röst fra graven),
taldi hana dæmi þeirrar
krepptu þjóðerniseinangrunar-
hyggju, sem einkenndi þá, sem
halda sig yzt til vinstri í stjórn-
málum. Og fyrrum forsætisráð-
herra Norðmanna, Lars
Korvall, sagði, að atbeini Norð-
manna í umræddu máli hefði
sízt verið í þá veru, sem M.Kj.
lýsti. Hér hefði verið um að
ræða skýrgreiningu
(orientering) — til vinveittrar
þjóðar.
Og það fylgdi frétt mynd-
varpsins, að íslenzki forsætis-
ráðherrann hefði lýst þeirri
skoðun sinni, að ekki hefði hér
verið um íhlutun að ræða af
hálfu Norðmanna, en baðst
jafnframt undan allri íhlutun.
Það er allmargt, sem þessa
stundina hleypir ólgu í heitt
blóð M.Kj. Utséð er nú, að ein-
kennisklæddu mennirnir á
Miðnesheiði, fara fljótlega f
annan galla og ekki lengra i
bráð og sá hluti fylgis Alþýðu-
bandalagsins, sem brottfarar
krefst, er því i nokkurri hættu.
Auk þess er M.Kj. alls ekki sætt
í sínum stóli, ef hinar dulúðugu
tillögur Einars Ágústssonar
verða samþykktar i rfkisstjórn-
inni. Samt mun hann sitja og
hriktir þá í viðum fiokks hans.
Kosningar, sem að miklu leyti
myndu snúast um spurninguna
um varið eða óvarið land,
myndu ekki reynast Alþýðu-
bandalaginu happadrjúgar til
veiðaþetta vor.
En það eru líka fleiri orsakir
til vaxandi ergelsis þessa ráð-
herra.
Mörgum — andstæðingum
ekki síður en fylgismönnum —
hefur þessi slægvitri skugga-
valdur komið á óvart með ein-
kennilegri blöndu af sósíalisma
og mannlegri skynsemd í
stjórnarathöfnum, þótt síðari
misserin hafi að vísu verið
flokki hans erfið vegna
þungrar mótstöðu andstæðra
afla. Þrátt fyrir andstöðu i
stjórnsýslukerfi og stjórnmála-
heimi, hefur þessi ráðherra
komið áfram mörgum góðum
málum, sum áður undirbúin af
vini hans Jóhanni Hafstein og
ráðgjöfum hans.
Að hinu leytinu hefur margt
viljað ólukkast i hinu pólitiska
innra starfi þessaaðilja undan-
farin 3 ár.
Sá happadagur, sem þessi
ráðherra innbyrti með sér á
þing, hefur til að mynda ekki
reynzt sá fífill í varpa, sem
vonir stóðu til. Gervi stjórn-
málapersónunnar hentar ekki
þeim aðilja, þótt aðrir sömu
ættar hafi sýnt mikla leikni i
snjóbrekkum stjórnmálanna.
Rit- og revíuhöfundar flokksins
hafa líka verið illa upplagðir
þessi síðustu ár og litil nyt
hlotizt af starfi þeirra á Alþingi
og utan.
Auk þess hefur því miður
mistekizt að blása sýnilegu lifi i
málgagn flokksins, sem þó
mætti ætla að væri fremur
auðvelt í góðum byr valda og
áhrifa — á velti-árum — með
góða menn i Seðlabankstjórn
og víðar. Þetta fyrrum
skemmtilega málgagn hefur
stirfnað óþægilega mikið, strit-
kreppzt um bókstafinn á ný —
og ekki séð sér fært að taka
neinn umtalsverðan þátt i þeim
andlegu hamskiptum, sem
orðið hafa á efni og hætti dag-
blaða á íslandi síðustu árin.
Áhrif þessa málgagns fara því
hlutfallslega minnkandi með
hverju misseri.
EF. ..
Ef það er rétt hermt hjá
danska myndvarpinu f kvöld-
fréttatíma þess 17. febrúar, að
forsætisráðherra íslands,
Olafur Jóhannesson, hafi í
umræðum á þingi norræna
ráðsins, lýst allmjög öðrum
skilningi á atbeina Norðmanna
en Magnús Kjartansson hafði
áður lýst, og þannig fyrir öllum
Norðurlöndum lýst þennan
meðráðherra sinn óábyrgan
talsmann stjórnar lands síns,
verður nú hvað úr hverju erfitt
að staga frekar hina slitnu brók
samstarfs núv. stjórnarflokka.
Hætt er við, að þau öfl, sem
unnið hafa með leiðtogum
sósíalista í þessari rikisstjórn,
hafi senn etið sig mett.
Atbeini Magnúsar Kjartans-
sonar 1 Stokkhólmi, tilraun
hans að tengja heimsmynd sina
við hin illu öfl í ráðsstétt
annarra Norðurlanda, geta
orðið skaparík fyrir hina völtu
stjórn Ólafs Jóhannessonar.
Og eitt er víst: Ekki afla þau
Alþýðubandalaginu aukins
fylgis; ekki fremur en hið
útþvælda mál rithöfundarins
Solsjenitsyns.