Morgunblaðið - 06.03.1974, Síða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐ VIKUDAGUR 6. MARZ 1974
17
Varla mun nokkurt land í
„Svörtuálfu", Afríku, vera eins
tengt íslandi og Eþíópía. Samt
hafa þau tengsl ekki orðið til
fyrr en sfðustu tvo áratugina.
Nú á þjóðhátiðarári íslendinga
eru liffin 20 ár síðan fslenzkir
kristniboðar hösluðu sér völl i
Suður-Eþíópíu og hófu að vinna
þar að kristniboði á eigin
kristniboðsstöð með öllum þeim
verkefnum, sem kristniboði
fylgir, andlegum og líkam-
legum. Konsó heitir þjóðflokk-
urinn, sem íslendingar hafa
einkum lagt áherzlu á að
hjálpa, einn af ótal mörgum
ólíkum þjóðflokkum þessa víð-
áttumikla lands. Eþíópia er um
1351.000 ferkm að stærð, tólf til
þrettán sinnum stærri en ts-
land.
Evrópumenn nefndu Eþíópíu
löngum Abessiniu. Einkum
heyrðist það nafn oft nefnt
fyrir 30—40 árum, þegar herir
Mússolínis, hins italska, flæddu
yfir þetta varnarlitla land og
Æskulýðs- og fórnarvika kirkjunnar — II grein
Eþíópía
— landið
lögðu það undir sig við lítinn
orðstír.
Eþíópiamun vera hæsta land
álfunnar og er stundum nefnd
„Tíbet Afriku“. Þegar flogið er
yfir landið, blasa við gínandi
eldgígar, sem teygja sig upp úr
hásléttunni. Landslag er marg-
breytilegt í svo stóru landi.
Fjöll og fimindi teygja sig i
allar áttir, en milli þeirra
breiða stórir dalir úr sér og
víðáttumiklar sléttur og eyði-
merkur. Sandurinn á Danakil-
eyðimörkinni hefur margan
manninn gleypt, og þar hafa
ferðamenn orðið fyrir ásókn
ræningja. Hermenn Mússólínis
lögðu þar veg svo að þeir ættu
þar greiða leið með vigvélar
sínar, svo nú er mönnum greið
gatan um þessa ógnandi eyði-
mörk. Önnur slétta er Bórana
við landamærin í suðaustri,
hún teygir sig bæði inn i
Sómalíu og Kenýu. Þar hafa
hirðingjar reikað með hjarðir
sínar um aldaraðir, sumir lifa
einungis á mjólk. Beitin er mis-
jöfn, en mesta vandamálið er
vatnið. Brunnar Bóranamanna
er hin mesta furðusmfð. Þeir
eru ótrúlega diúpir, og kostar
það mikla vinnu að ausa upp úr
þeim handa mönnum og skepn-
um. Hirðingjarnir klifra niður i
brunnvegginn og raða sér þar
hver af öðrum. Neðsti maður-
inn hefur ílát, e.t.v. skinn-
skjóðu, sem hann fyllir vatni og
réttir næsta manni fyrir ofan
og koll af kolli. Þeir halda sér í
rætur, sem standa út úr brunn-
veggjunum, vei þeim, er missir
hand- eða fótfestu. Stundum
eru konur látnar vinna þetta
erfiða verk.
Þrjár kristniboðsstöðvar eru
á Bórana. Á einni þeirra er
stöðvarstjóri Haraldur Ölafs-
son, sonur Ólafs Ölafssonar,
sem mörg ár var kristniboði í
Kina. Ennfremur starfar þarna
Helgi Hróbjartsson, kennari úr
Reykjavík.
Heimaland kaffisins
Náttúra landsins er ákaflega
fjölbreytt. Eldfjöllin eru út-
brunnin, en heitar laugar
munu vera á nokkrum stöðum.
Gróður hlýtur að vera mjög
mismunandi eftir staðháttum
og úrkomu. Enginn vafi er á
því, að miklir möguleikar eru á
ræktun víða í Eþiópiu. Hin
Haitu átti 4 kýr, þegar allt lék í lyndi, síðan þurrkarnir hófust
hefur hann smátt og smátt selt þær fyrir mat. Þetta er síðasta
kýrin hans, hún er á sölumarkaðnum. Haitu fær aðeins þriðjung
sannvirðis fyrir kúna, því allir reyna að selja gripi sína til að
seðja sárasta hungrið. Kýrin er grindhoruð enda hefur Haitu
tvisvar sinnum tekið henni blóð, sem fjölskyldan hefur síðan
nærzt á.
fræga svarta gróðurmold bíður
eftir iðnum höndum, sem
kunna til verka og geta beitt
tækni og hugviti, svo menn séu
ekki einungis háðir duttlung-
um náttúruaf lanna. Ýmsar
korntegundir eru ræktaðar f
Eþíópíu: hveiti, bygg, dúrra,
hirsi, maís o.fl. Sums staðar er
ræktaður sykurreyr, einnig
hampur. Konsómenn rækta t.d.
einnig baðmull og kaffi. Eþi-
ópía er heimaland kaffisins.
Eitt elzta héraðið i landinu heit-
ir Kaffa, fyrir vestan og norðan
Konsó. Þaðan er kaffið talið
runnið. Sögð er saga af því,
hvernig menn uppgötvuðu hin
hressandi áhrif kaffisins.
Hjarðmenn reyndu að bæla fé
sitt að kvöldi dags, en gekk illa.
Var féð óvenju sprækt og sýndi
engin merki þess, að það vildi
hvílast. Þá fundu hjarðmenn-
irnir baunir á runnum og þótt-
ust sjá, að féð hefði kroppað af
runnunum. Þeir brögðuðu á
þessu og fundu, að þeir lifnuðu
allir við. Var þá ekki að sökum
að spyrja. — Nú er kaffið al-
heimsdrykkur eins og ís-
lendingar e.t.v. gjörst vita.
Ka* 'fX
Gróðafyrirtæki í
eigu starfsfólksins
- greiðir fulla skatta
Verktakinn við byggingu
Sigöldu, júgóslavneska fyrir-
tækið Energoprojekt, er sam-
eignarfyrirtæki alls starfsfólks-
ins, rekið algerlega á vestræna
stórfyrirtækjavísu með gróða-
sjónarmið að markmiði og það
greiðir fulla skatta sem slíkt til
ríkisins. Þetta fyrirtæki varð til
þegar Júgóslavar tóku 1944 til
við að byggja upp orkuver sín
og annað eftir stríðið og þá sem
ríkisfyrirtæki undir stjórn
orkumálaráðuneytisins. En
1951, þegar Júgóslavar dreifðu
sínu miðstjórnarvaldi, þá var
fyrirtækið lagt í eigu allra
þeirra, sem við það vinna, sem
þá voru 250 talsins.
Þessar upplýsingar komu
m.a. fram hjá Ivan Berger,
framkvæmdastjóra Júgóslav-
anna við framkvæmdirnar við
Sigöldu, er fréttamaður Mbl.
spjallaði við hann þar inn frá.
Berger sagði, að í Júgóslavíu
væru nú ekki til nein rfkisrekin
fyrirtæki og engin einkafyrir-
tæki. Þau væru öll sjálfstjórn-
arfyrirtæki, sem greiddu fulla
skatta. Energoprojekt hefur nú
um 1600 manna starfslið í aðal-
fyrirtækinu og í aukafyrirtækj-
um um 800 manns. Þessi hópur
verkfræðinga og annarra
starfsmanna velur annað hvert
ár fulltrúa í 35 manna stjórn
fyrirtækisins úr sínum hópi og
er skipt um helming stjórnar-
innar árlega. Þessi stjórn
starfsfólksins markar heildar-
stefnuna og samþykkir reikn-
inga og fjárhagsáætlun. Úr
hópnum er svo valin 9 manna
framkvæmdastjórn. Fram-
Ivan Berger
kvæmdastjóri fyrirtækisins,
Decker að nafni, á þar sæti og
er eini maðurinn, sem ekki er
kosinn af starfsmönnunum,
heldur ráðinn til fjögurra ára i
senn. En sami maður hefur ver-
ið framkvæmdastjóri frá stofn-
un Energoprojekt 1951. Ekki
gaf Ivan Berger þó skýr svör
við því hvers vegna starfsfólkið
hefði aldrei sagt honum upp.
Berger útskýrði hvernig
Energoprojekt er byggt upp. í
fyrsta lagi er það ráðgjafafyrir-
tæki með um 600 starfsmenn,
og marga verkfræðinga, sem
tekur að sér hvers konar verk-
efni. Það hefur sina eigin við-
skiptavini. i öðru lagi er innan
þess byggingardeildin, sem er
verktakafyrirtæki og tekur að
sér margs konar stórverkefni,
svo sem gerð Sigölduvirkjunar
hér á íslandi. Í þriðja lagi er
námuvinnsludeild, sem vinnur
heima og erlendis. í fjórða lagi
la ndb ú naðarf ramk væ md adei ld
og i fimmta lagi svoköliuð utan-
landsdeild, sem sér um utan-
landsviðskipti og fleira sam-
eiginlegt fyrir allar hinar.
— Við byrjuðum með virkj-
anir og raforkuframkvæmdir
einar, en nú tökum við að okk-
ur margsvíslegar stórfram-
kvæmdir, sagði Berger. Um
80% af okkar verkefnum eru
erlendis. Dæmi? Við vorum til
dæmis nýlega að byggja hrað-
frystihús og sláturhús í Vestur-
Afriku. Sjálfur var ég i Zambiu
og í Uganda, þar sem við erum í
samvinnu við stjórnina um upp-
byggingu. i Zambíu leystum við
það til dæmis af hendi að
byggja á fjórum mánuðum upp
ráðstefnuhúsið fyrir ráðstefnu
óháðra landa, sem mikið var
umtöluð. Á sl. ári lukum við í
Zambíu umfangsmiklum
áveituframkvæmdum, og verið
er að reisa orkuver Zambiu-
megin við Kariba-ána, svo þar-
lendir þurfi ekki að treysta á
rafmagn frá Rodesiu, en þjóð-
irnar höfðu virkjað saman. Um
þessar mundir erum við lika að
reisa raforkuver í Austur-
Nígeriu og stórt vörusýningar-
svæði í Lagos. Einnig að gera
stórar áveitur í Perú, Panama
og í Libýu, svo eitthvað sé til
talið. Starfsmennirnir, sem
koma hingað að Sigöldu, koma
þvi margir úr heitara loftslagi.
Einn stanzaði 10 daga i Belgrad
á leið hingað frá hjarta Afriku
og annar stanzaði viku heima
eftir dvöl í Panama.
— Jú, ég vissi auðvitað nokk-
uð um ísland. En mest úr bók-
um, sagði Berger sem svar við
spurningu. Nú veit ég nokkuð
til viðbótar um íslenskan vind,
ís og fisk og mér finnst mjög
merkilegt að hér skuli vera
hægt að hafa sjöttu hæstu lifs-
kjör i veröldinni, ef það er rétt
sem ég hefi heyrt.Ég er satt að
segja alveg undrandi að fóikið
skuli geta byggt upp svona
lifnaðarhætti úr nær engu.
Berger sagði,' að júgóslavn-
eska fyrirtækið hefði boðið
lægst í byggingarvinnuna við
Sigöldu og samningur verið
undirritaður 23. ágúst. En vinn-
an hófst 15. september. Vetur-
inn hefur verið ákaflega harð-
ur, geysimiklir kuldar i desem-
ber og oft skafrenningur, svo
ekki sér út úr augum. — Stund-
um höfum við ekki komist á
vinnustaðinn fyrr en um há-
degi, þegar búið var að moka af
veginum, sagði Berger. Og um
nóttina hefur svo fokið aftur i
förin. En aldrei hefur verið
hætt alveg nokkurn dag. Nú
vonum við að ekki líði á löngu
áður en veðurfar tekur að
batna. Og við ætlum að verða
búnir með bráðabirgðaskurð-
inn og stífluna til að veita
Tungnaá i hann fyrir 31. marz,
þ.e. ef ekki verður af verkfalli.
E.Pá.