Morgunblaðið - 12.07.1974, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. JULÍ 1974
15
gerð varnargarða við þessar
brýr báðar. Þetta verk gekk
sæmilega og var umferð leyfð á
seinni brúna i júni I fyrra.“
„En hvað var þá næst á dag-
skrá?“
„Sumarið notuðum við síðan
fyrst og fremst til vegagerðar
yfir sandinn, milli Gígu og
Skeiðarár, einnig var haldið
áfram með gerð varnar-
garðanna að austanverðu við
Skeiðará.
Hlaup f
Sæluhúsavatn
„Enn fremur byggðum við
brú yfir Sæluhúsavatn þarna
um sumarið," segir Helgi og
bætir við: „Sú brú mun senni-
Iega að öllu jöfnu standa á
þurru, því að yfirleitt hefur
ekki komið vatn i þennan árfar-
veg nema í stórhlaupum. En sú
skemmtilega tilviljun átti sér
stað, um það leyti, sem við vor-
um að ljúka við brúargerðina,
að vatn kom fram undan jöklin-
um og hefði það orðið til
trafala, ef brú hefði ekki verið
komin. öræfingar voru jafn
hissa og við á þessum vatns-
flaumi, þvi þeir könnuðust ekki
við vatn á þessum stað nema I
Grímsvatnahlaupum. En þetta
lýsir bezt duttlungum náttúr-
unnar á þessum slóðum."
„Hvenær hófust sfðan fram-
kvæmdir við sjálfa Skeiðará?"
„Þar byrjuðum við af fullum
krafti i ágúst í fyrra og eins og
við hinar brýrnar, byrjuðum
við á því, að þurrka brúarstæð-
ið. Að vísu gekk það nokkuð
erfiðlega fyrst, þar sem áin
vildi naga sig í gegnum garð-
ana, sem rutt hafði verið upp,
en þetta lagaðist, er leið á
haustið, um leið og minnkaði í
ánni. Fyrst byggðum við 3/5
hluta brúarinnar — 540 metra
— þeim hluta var lokið í
nóvemberlok og þá var
Skeiðará veitt undir þann
hluta, sem lokið var við. Á sama
tfma var vegurinn tengdur til
bráðabirgða við brúna og þar
með var komið bráðabirgða-
vegasamband yfir sandinn, og
um leið f kringum landið.
Einnig var unnið að gerð varn-
argarða við Skeiðará á þessum
tima og lokið við helming garð-
anna. Þegar þessu var lokið,
gerðum við hié á verkinu, þar
til f febrúar, en þá var hafizt
handa við sfðari hlutann.
Brúarsmfðinni var svo lokið í
maf sl., en þá höfðu einnig
verið gerðar vegfyllingar aust-
an ár og umferð leyfð á öllum
brúnum.
En þótt þessu hafi verið lokið
í maf, var margt eftir; setja
þurfti upp leiðara, ganga frá
mörgum ræsum og ljúka við
gerð varnargarða. En í sumar
hefur verið unnið við þessa
hluti.
Skakkaföllin
ekki meiri
en von var á
„Urðu þið ekki fyrir neinum
skakkaföllum á meðan á fram-
kvæmdum stóð?“
„Skakkaföllin urðu ekki
meiri en við áttum von á. Það
Stöðlun breytt
eins og hægt var
„Hver er ástæðan fyrir því að
verkið gekk jafn vel og raun
ber vitni um?“
var helzt í sambandi við árnar.
Þær fóru t.d. 2—3 sinnum með-
fram bráðabirgðabrúnum yfir
Núpsvötn og Súlu. Þá kom það
fyrir, þegar við vorum að
þurrka árf arveg Súlu, að skvetta
kom f ána, þannig að illa gekk
að koma ánni til hliðar og sömu
sögu er að segja frá Skeiðará.
Að öðru leyti fór allt fram eins
og menn höfðu gert sér hug-
myndir um fyrirfram.“
það staðfest, að þegar um jökul-
vötn er að ræða, er vetrartím-
inn hentugur til framkvæmda,
þrátt fyrir það að hann leiði af
sér ýmsan aukakostnað vegna
veðurfars, en á þessum tfma
eru vötnin viðráðanlegri. Við
höfum notið þess í þessum
framkvæmdum, að okkur tókst
alltaf að þurrka upp bygginga-
staðina, og aðstæður hafa þvf
verið eins góðar og hægt er að
hugsa sér þær beztar við brúar-
smíði."
„Við allar framkvæmdir var
stöðlun breytt til hins ýtrasta,
kom það fram í auknum hraða;
þá var vetrartiminn nýttur og
er það mjög gott, því að árnar
eru þá litlar. Þá má ekkigleyma
því, að allir sem komu nálægt
þessu verki lögðu sig fram eins
og þeir framast máttu og því
hefur verið mjög ánægjulegt að
vinna að þessu verkefni."
„En lærðuð þið ekki ýmislegt
af þessum framkvæmdum?"
„Jú, því er ekki að neita.
Fyrst og fremst höfðum við
lært margt í sambandi við stöðl-
un, eins og ég sagði áðan.
Reyndar þóttumst við vita það
fyrir, og það hefur sýnt sig, að
hún borgar sig f framkvæmda-
hraða og hvað kostnað viðvfkur.
Það versta er, að ekki verður
hægt að nota stöðlunina f sama
mæli við brúargerð hérlendis.
Enn fremur höfum við fengið
Gert klárt áður en bitanum er lyft.
Þessi mynd var tekin f Skeiðarárhlaupinu 1972 og hér sést hvar Skeiðará kemur af miklum krafti
undan jöklinum. Ljósm. Þórleifur Olafsson.
Styrkleikinn
á eftir
að koma f 1 jós.
„Teljið þið, að brýrnar muni
þola hin stóru hlaup f Skeiðar-
á?“
„Næsta Skeiðarárhlaup kem-
ur vart fyrr en 1977 eða 1978,
samkvæmt venju, og þá fyrst
kemur í ljós, hvað mannvirkin
þola. Hins vegar hafa hlaup f
Súlu verið árviss sfðustu ár, en
þau eru miklu minni en f
Skeiðará. Síðast kom hlaup f
Súlu í ágúst 1973 og það hlaup
stóðust öll mannvirkin, en þess
ber að gæta, að vatnsrennslið f
þvf halupi reyndist mest vera
um 2000 rúmmetrar á sekúndu,
en sfðast var vatnsrennslið í
Skeiðará mest um 8000 rúm-
metrar á sekúndu. Hönnun
mannvirkjanna er þannig, að
þau eiga að standa af sér öll
minniháttarhlaup og þau fari
sína leið, án þess að um
stóráfall verði að ræða (getur
þýtt eitthvert tjón). Nú er á það
að líta, að fyrr á árum komu
Grfmsvatnahlaup og einnig
Grænalónshlaup sjaldnar, en
voru stærri. Ef slfk hlaup koma
aftur, verður reynt að hleypa
ánum yfir varnargarðana fjarri
brúnum þannig, að mannvirkj-
um verði ekki teflt i tvísýnu.
Farvegur Skeiðarár f hlaupi er
4 kflómetrar um brúarlfnuna."
„En hvað er sjálf brúin
löng?“
„Hún er 904 metrar, brúin
yfir Súlu og Núpsvötn er 420
metrar, yfir Gfgu er brúin 376
metrar og brúin yfir Sæluhúsa-
vatn er langminnst, aðeins 50
metrar.“
„Nú hefur verið ekið gffur-
legu magni af grjóti f varnar-
garðana, hvaðan hefur það
verið tekið?“
„Áætlað var f upphafi, að 100
þúsund tenningsmetra af grjóti
þyrfti f varnargarðana, en
magnið sem farið hefur f
garðana mun vera eitthvað
meira. Grjótið hefur að mestu
verið tekið úr Hafrafelli austan
Skeiðarár og að vestanverðu
hefur það verið tekið úr hraun-
inu sunnan við Núpsstað. Það
má taka það fram, að þessi
framkvæmd er að mestu leyti
íslenzk, nema hvað stálbitarnir
miklu koma frá brezka fyrir-
tækinu Reddath Dorman Long
Ltd.“
„Þá vil ég aðeins segja að
lokum," sagði Helgi, „að ekki er
hægt að neita þvf, að vinnuað-
stæður voru oft á tfðum mjög
erfiðar, það var frost, snjór,
rigning og síðast en ekki sfzt
sandfok, sem kannski var okkar
mesti óvinur. En þetta hafðist
allt með samhug vinnuaflsins.“
Ekki má láta
staðar numið
Tveir fyrrverandi þingmenn
Austurlands, þeir Jónas
Pétursson og Eysteinn
Jónsson, létu hringvegarmálið
mikið til sfn taka. Það er ekki
víst, að vegurinn væri nú
búinn, ef þeir hefðu ekki róið
að þessu máli með öllum árum,
og þvf var ekki úr vegi að biðja
þá um að segja álit sitt á þessu
framfaramáli þjóðarinnar.
„Ég er afar glaður yfir þvi
hve vel hefur tiltekizt," sagði
Eysteinn Jónsson þegar við
ræddum við hann, „satt að
segja er það kraftaverki líkast,
að þessi miklu mannvirki skulu
standa þarna klöppuð og klár,
aðeins þremur árum eftir að
ákvörðun var tekin um að reisa
þau. Hér hafa engin vettlinga-
tök verið, hvorki verklega né
við að leysa fjármálin.
Þetta er tímamótafram-
kvæmd, ein hin mesta, sem
gerð hefur verið.
Þetta bil hefur slitið landið
sundur í mörgu tilliti, en nú er
bót á ráðin.
Mikil og góð samstaða hefur
myndazt um þetta mál og von-
andi verður svo áfram enn, við
að bæta hringveginn, því margt
þarf að gera i framhaldi af
þessu stóra átaki. Eru mér
Breiðamerkursandur og Hval-
nes og Þvottárskriður, í stað
Lónsheiðar, efst í huga.“
Eins og fyrr segir var það
Jónas Pétursson, sem bar fram
þingsályktunartillöguna um
hringveginn og hvernig fjár
skyldi aflað. Við náðum f Jónas,
þar sem hann starfar nú við
Lagarfljótsvirkjun og spurðum
hvað hann vildi segja um þetta
átak, sem nú er verið að ljúka
við.
„Lögin um happdrættis-
skuldabréf ríkissjóðs voru sam-
þykkt þann 11. marz 1972,“
sagði Jónas og bætti við, „þetta
sama kvöld var þingveizla. Að
vanda fóru hagyrðingar að
kasta þar fram stökum og þar
hraut af vörum mér fyrsta og
síðasta vísan, sem ég hef kveðið
á þeim vettvangi, og hún er
svona:
Þingið prísarþetta land
þrek og manndóm fólksins
virðir,
Ægivíðan sigrar sand.
Sjálfan hólmann vegi girðir."
„Fram í þessari þing-
ályktunartillögu minni komu
hugsjónir mínar,“ segir Jónas,
„það að bæta lífskjör fólksins í
landinu og átti þetta mál sffelld
ítök í mér. Mér hafði að vísu
dottið þessi hugmynd í hug
löngu áður en ég bar fram
þingsályktunartillöguna á al-
þingi, en fyrst þurfti að ljúka
við að brúa fljótin austan
Skeiðarár. Þvi verki var svo
lokið f kringum 1970 og þá var
sæmilegt ástand f fjármálum
þjóðarinnar einnig, en það
þurfti til þess að samstaða gæti
náðst um þetta mál. Þetta hef
ég að líkindum séð rétt fyrir
mér, þvf nú er verkinu að ljúka.
Það væri vel að velja fleiri slfk
viðfangsefni, þar sem almenn-
ur áhugi rfkir.
Framhald á bls. 20
Frá lagningu brúarbita. Ljósm. Páll Steingrfmsson.