Morgunblaðið - 28.08.1974, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. ÁGUST 1974
Fánaborgin fyrir framan ráðstefnubygginguna i Caracas.
Frá hafréttarráðstefnunni í Caracas:
Keyul ad flækja niálin sem mcst
Caracas 25. ágúst
frá Margréti R. Bjamason
Reyndur stjórnmálamaður, sem
staddur er hér i Caracas, sagði við
mig á dögunum: „I þingstörfum
gilda tvær meginreglur, önnur er sú,
að vilji menn að mál nái fljótt fram
að ganga, eru þau einfölduð eftir
megni. Hin er sú, að vilji menn tefja
fyrir framgangi mála, er reynt að
gera þau eins flókin og frekast er
unnt. Hér I Caracas eru málin að
vísu ekki einföld, langt því frá, en
það er líka sannarlega reynt að
flækja þau sem mest vegna þess, að
menn eru ekki reiðubúnir til samn-
inga."
Nokkrum dögum áður hafði annar
maður hér sagt, er við röbbuðum
saman, að hann væri sannfærður
um, að árangur næðist fyrir árslok
1975. „Allir, sem hér eru saman
komnir til starfa, gera sér Ijóst, að
algert öngþveiti er fyrirsjáanlegt í
samskiptum rikja, ef ekki næst sam-
komulag. Það er öllum í hag, líka
stórveldunum, að samkomulag ná-
ist Auk þess væri það svo mikið
siðferðilegt sem siðmenningarlegt
og pólitískt áfall fyrir mannkynið I
heild, ef ráðstefnan færi út um þúf-
ur, að ég hef enga trú á, að það geti
gerzt. Ef til vill verður ekki samið í
smáatriðum um öll vandamál, en ég
trúi því, að við fáum út úr þessu
heildarsamþykkt, sem gefi svigrúm
til svæðisbundinna lausna ! ýmsum
erfiðum atriðum, sem illsamræman-
leg eru fyrir heildina. Fulltrúar, sem
hér starfa, munu leggja allt kapp á
að standast þetta mesta próf, sem
mannkynið hefur tekið til þessa."
Þessi tvö sjónarmið eru einkenn-
andi fyrir það, sem við heyrum rætt
og reifað hér í Miðgarði. Bjartsýni
hér, svartsýni þar — og það er
sennilega engin tilviljun, að bjart-
sýnin er meiri eftir þvi sem viðmæl-
endurnir eru yngri — þeir eldri og
rauhsærri kannski hafa ekki jafn
mikla trú á, að manneskjan sé svo
langt á veg komin að viti og þroska,
að hún geti sett heiminum alls-
herjarlög.
Nú er að hefjast síðasta vika þessa
áfanga ráðstefnunnar og menn eru
byrjaðir að tínast heim. Islending-
arnir fara nú hver af öðrum nema
forystumenn sendinefndarinnar. Við
islenzku fréttamennirnir erum einnig
að kveðja staðinn. Við höfum hitt
marga að máli, þó ekki eins marga
og æskilegt hefði verið. Ég hefði
viljað heyra sjónarmið fleiri aðila.
sem eiga annarra hagsmuna að
gæta en við íslendingar, og fjalla
Itarlegar um helztu lausnir ýmissa
mála, sem helzt teljast koma til
greina. En þetta verður að duga
Sú hugmynd, sem við höfum
fengið af þessum samtölum er sú,
að 200 milna auðlindalögsaga
strandrikja verði ofan á i einhverri
mynd þegar ráðstefnunni lýkur,
hvenær sem það verður. Hvort tekið
verður tillit til hagsmuna annarra
rikja að því er fiskveiðum viðkemur,
er spurning, sem við fáum ekki full
svör við, en vlst er, að streitzt verður
á móti í þeim efnum — og sú er trú
margra, að a.m.k. þau strandriki,
sem mjög eru háð fiskveiðum eins
og ísland, verði ekki neydd til þess,
nema þá e.t.v. í takmarkaðan tíma.
Mörgum þykir illa hafa gengið hér
i Caracas vegna þess, að ekki varð
nær komið atkvæðagreiðslu en raun
ber vitni. En við ættum ekki að
harma það. Tillögum hefur þegar
verið fækkað verulega I raun og
veru, en menn eru ásáttir um eð
reyna til hins Itrasta að ná sam-
komulagi án atkvæðagreiðslna. Fyrir
okkur er sennilega mjög gott að ekki
skuli gengið til atkvæðagreiðslu nú
— það er alls ekki vist, að 200
mílna auðlindalögsaga hlyti til-
skilinn atkvæðafjölda, þ e. tvo þriðju
hluta atkvæða til að ná fram að
ganga Mörg atriði þar að lútandi
eru enn óleyst, menn eru ekki allir
að tala um það sama, þegar þeir
ræða um auðlindasvæði — það
þýðir ekki alltaf auðlindalögsaga
eins og við (slendingar hugsum
okkur hana
En tlminn heldur áfram að vinna
með okkur. Hver þjóðin af annarri
hefur sætzt á hugmyndina um auð-
lindasvæði, stórveldin hvert af öðru,
Kína, Sovétrikin, Bandarikin — og
nú fyrir helgina var mér sagt eftir
heimildum, sem ég tel mjög svo
trúverðugar, að Japanar væru jafn-
vel að gefa sig og myndu fallast á
auðlindalögsögu með vissum skil-
yrðum á næsta áfanga ráðstefn-
unnar, hvar og hvenær sem hann
verður, en það verður ákveðið i
vikunni væntanlega
Þess sér nú mjög merki á
mörgum fulltrúum hér og frétta-
mönnum, að þeir eru þreyttir orðnir
Haft var við orð á fundi allsherjar-
nefndar um daginn, að þessi áfangi
ráðstefnunnar hefði staðið of lengi,
það hefði ekki átt að vinna lengur en
tvo mánuði i mesta lagi. Má rétt
imynda sér, hversu þreytandi það er
að sitja á fundum um svo til sömu
málin nær samfleytt i tiu vikur. Jafn-
vel laugardaga og sunnudaga hafa
menn verið á óformlegum fundum
— og talað fram og aftur um fisk og
auðlindir, siglingar og sjó, reynt að
nálgast vandamálin frá nýjum og
nýjum hliðum Fréttamaður einn,
sem hér hefur verið frá byrjun ráð-
stefnunnar i sumar sagði um
daginn, að hann vildi helzt aldrei
heyra minnzt á fisk framar. Við, sem
nýkomin vorum, þóttumst svo sem
skilja það, en bentum honum á að
hugga sig við, að hann hefði þó
a.m.k. haft allt sumarið til að setja
sig inn i viðfangsefnin. Hann játti
þvi og hætti að kvarta
Þeir sem eru svo heppnir að búa
hér i Miðgarði segja þó, að aðstæð-
urnar hér hafi mjög létt þeim dvöl-
ina. Fulltrúar hafa 3—4 herbergja
ibúðir með eldhúsi og baði, eldhús-
áhöldum, isskáp, þvottavélum og
ágætum húsgögnum. Margir hafa
fjölskyldur sinar með sér og geta þá
lifað sæmilega eðlilegu heimilislifi
stund og stund Aðrir, sem búa á
gistihúsum sáröfunda Miðgarðs-
menn af þessum þægindum.
Megi eitthvað að Miðgarði finna,
er það helzt, hversu fullkomnar
aðstæðurnar eru. Hér er allt til alls
og enginn þarf að sækja neitt út í
borgina — enda ekki aðgengilegt
nema í leigubilum, því að hraðbraut-
irnar liggja hér allt um kring Þetta
hefur orðið til þess, að margir fara
ekki út fyrir Miðgarð nema stöku
sinnum og þá helzt í kvöldmyrkri
eða á sunnudögum
Sem stendur eru fjögur háhýsi i
Framhald á bls. 16
Christopher W. Pinto
Caracas 24. ðgúst
frá Margréti R. Bjamason.
ÉG fæ ekki séð, að eitt til tvö ár til
eða frá skipti svo miklu máli fyrir
endanleg úrslit hafréttarráðstefn-
unnar, þar sem fjallað er um svo
mikilbægt viðfangsefni sem heildar-
samþykkt um nýtingu og verndun
hafsins. Og það verkefni, sem 1.
nefnd fjallar sérstaklega um, nýt-
ingu hafsbotnssvæðisins og fram-
kvæmd hennar, er svo alger nýjung,
að ekki er við því að búast, að
hlaupið sé að þvi að leysa það."
Sá sem svo mælti í samtali við
blaðamann Morgunblaðsins var
Cristoper W Pinto, sendiherra, einn
þeirra manna, sem hvað mest
kveður að hér i Caracas
Þegar ég kom niður I fundarsal 1.
nefndar til að hitta Pinto að máli var
rétt búið að kjósa hann formann
samninganefndar, sem skyldi fjalla
nánar um viðfangsefnið og reyna að
finna viðunandi kerfi til rannsóknar
og vinnslu auðæfa hafsbotnssvæðis-
ins. I nefnd þessari eiga sæti full-
trúar 50 rikja, en hún verður opin í
báða enda sem kallað er, það er að
segja, að allar þjóðir sem vilja
fylgjast með starfi hennar geta gert
það
Ákvörðun um starfstilhögun
nefndarinnar hefur ekki verið tekin
endanlega né um það, hvort nefndin
eigi einungis að starfa út fundina
hér eða halda áfram I næsta áfanga
ráðstefnunnar. Eru margir sagðir þvi
fylgjandi, þar sem það mundi gefa
ýmsum aðilum gott tækifæri til að
hittast óformlega og bræða saman
sjónarmið sin með það fyrir augum
að flýta fyrir árangri.
Ákvörðun um skipan þessarar
nefndar var tekin eftir að Ijóst var
orðið, að sjónarmið ýmissa aðila um
þessi viðfangsefni höfðu krystallazt
svo I framkomnum tillögum, að
kominn þótti timi til að setjast að
samningum. Þá höfðu komið fram
þrjár tillögur, frá 77-eikja hópnum,
frá EBE-ríkjunum (að írlandi undan-
skildu) og Bandarlkjunum, en næsta
dag lögðu einnig Japanir fram til-
lögu, þar sem gengið var út frá
svipuðum meginreglum og ÍEBEtil-
lögunni.
Pinto, sem var formaður á óform-
legu (lokuðu) fundunum I 1. nefnd
sagði, að meginágreiningurinn væri
um tvö atriði: hversu viðtæka stjórn
fyrirhuguð hafsbotnsstofnun skyldi
hafa yfir rannsóknum og vinnslu
auðlinda og hverjum skyldi veita
aðgang að vinnslu þeirra
Iðnrikin vildu að vinnsluaðilar og
þau riki, sem að baki þeim stæði,
hefðu sem mest alla framkvæmda-
stjórn I slnum höndum, enda þótt
hafsbotnsstofnunin hefði talsvert
umboð til eftirlits og gæti sett
ákveðnar reglur. Jafnframt vildu
þessir aðilar að í heildarsamþykkt-
inni yrðu sett ákveðin takmörk og
reglur varðandi úthlutunarvald
stofnu —'ir-
Sjónarmið 77 rikja hópsins
væru hins vegar, að hafsbotnsstofn-
unin hefði með honum beina og
sterka stjórn í öllum samningum um
rannsókn og vinnslu auðlindanna og
að hún hefði það meginmarkmið
að leiðarljósi að láta þessar auðlindir
ekki verða eigingjörnum hagsmun-
um fyrirtækja að bráð.
Pinto sagði, að 77-rikja hópurinn
vildi, að völd stofnunarinnar næði til
allrar starfsemi, er lyti að vinnslu
auðlinda hafsbotnssvæðisins allt frá
rannsóknum til verðlagningar og
sölu. Hún skyldi ákveða, hvaða
svæði ætti að vinna og samkvæmt
hvaða reglum og skilamálum, hafa
fjárhagslegt vald, það er til dæmis
meirihluta hlutafjár fyrirtækja, sem
sett væru á laggirnar I þessu skyni
og þar með hafa ákvörðunarvald um
framkvæmdir. Framkvæmdaaðila
skyldi velja eftir samkeppnishæfni
þeirra og I því sambandi ákyldi haft I
huga, að vanþróuðu rikin fengju
sem mest tækifæri til beinnar þátt-
töku.
Iðnrikin sagði hann aftur á móti
þeirrar skoðunar, að allir þeir fram-
kvæmdaaðilar, sem uppfylltu tiltekin
skilyrði, sem kveðið skyldi á um i
heildarsamþykkt. ættu að fá tæki-
færi til vinnslu hafsbotnsauðlinda
Stofnunin ætti ekki að hafa vald til
að gera upp á milli aðila Sömuleiðis
teldu þau nauðsynlegt að halda
þannig á málum, að fyrirtæki
fengjust til að vinna þessar lindir,
þau þyrftu að sjá fram á að hafa hag
af vinnslunni og að eiga ekki á
hættu, að samningum yrði breytt á
miðju samningstímabili o.s.frv.
Ég spurði Pinto, hvort þessi sjónar-
mið yrðu nokkurn tíma samræmd,
og hann kvaðst hafa þá trú, að það
væri hægt, enda þótt mikið bæri
sums staðar í milli. í þessu máli
væru viss atriði, sem ekki yrði
framhjá gengið — til dæmis yrðu
vanþróuðu rikin að gera sér grein
fyrir þvl, að til þess að afla fjár til
framkvæmda stofnunarinnar yrði
vinnsla auðlinda hafsins að vera það
fýsileg, að menn vildu fjárfesta í
henni Þetta skipti þau sjálf máli, þvi
að nú væri svo komið, að fjárfest-
ingarfé kæmi ekki eingöngu frá
háþróuðum iðnríkjum, heldur til
dæmis frá olluframleiðslurikjunum,
þau þyrftu að fjárfesta tekjur sinar af
ollunni á arðbæran hátt.
Pinto sagði augljóst. að enn væru
það hin tæknilega þróuðu iðnriki,
sem hefðu ein möguleika á því að
vinna auðlindir hafsins og þannig
yrði enn i a.m.k. nokkra áratugi.
Þess væri enn langt að bíða, að
hafsbotnsstofnunin gæti sjálf haft
veruleg umsvif í þessum efnum. Á
hinn bóginn sagði hann augljóst, að
Framhald á bls. 16