Morgunblaðið - 27.10.1974, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. OKTÖBER 1974
25
1 sáttmála hinna Sameinuðu
þjóða, f málsgreininni, sem
kemur á eftir innganginum —
Vér, hinar sameinuðu þjóðir,
erum staðráðnar f að bjarga
komandi kynslóðum frá
hörmungum ófriðar — er talað
um að staðfesta virðingu og
gildi mannsins, um jafnrétti
karla og kvenna og allra þjóða
og að stuðlað skuli að félagsleg-
um framförum og bættum lffs-
kjörum við aukið frelsi.
Ég var að fletta upp þessum
setningum til notkunar f tölu
um Sameinuðu þjóðirnar f
tveimur skólum á 29. afmælis-
degi samtakanna sl. fimmtu-
dag, og gera það að venju upp
við mig að segja krökkunum, að
stofnunin, og þá heimurinn
lfka, hefði á þessum árum þrátt
fyrir allt gengið til góðs götuna
fram eftir veg, þó að velunn-
arar hefðu oft orðið fyrir von-
birgðum. En eitthvað vildi ekki
falla f þetta sinn inn f myndina.
Hvað var það?
Það er farið að selja mannsál-
ir fyrir korn. Og allur heimur-
inn horfir á og kinkar bara
kolli. Er þetta svosem ekki f
lagi?
Sovétmenn selja Bandarfkja-
mönnum árlega frelsi a.m.k. 60
þúsund Gyðinga og annarra
óþægra f landi þeirra fyrir
„beztukjara" viðskiptasamn-
ing, sem m.a. felur f sér kaup á
korni, 2200.000 tonnum á þessu
ári, og góð lánakjör. Og lofa
Kissinger þvf í kaupbæti að
vera ekkert að nfðast á þeim,
sem sækja um að flytja frá
Sovétrfkjunum. Þetta er birt f
opinberum fréttum, Prfsinn er
semsagt frelsi einnar mann-
eskju á móti 37 tonnum af
korni. Allt klárt og f lagi. Engin
mótmæli. Engin hneykslun.
Hvernig á lfka hneykslunar-
alda að fara af stað? Það setti
enginn mótmælin f gang f þetta
sinn.
Mín trú á mannkynið,
Sameinuðu þjóðirnar, mann-
gildið og okkur öll hrapaði
nokkur þrep niður á við. Dugði
ekki einu sinni til hugarhægð-
ar að fiska upp ummæli Bertr-
ants gamla Russels, þegar hann
gerði upp viðhorf sitt til heims-
ins eftir bitra reynslu, f eftir-
mála ævisögu sinnar. Þar segir
hann m.a: „Ég kann að hafa
haldið, að vegurinn til heims
frjálsra og hamingjusamra
manna væri styttri en hann er f
raun, en ég hafði ekki rangt
fyrir mér, þegar ég hélt, að
möguleiki væri á slfkum heimi
og að lífsskoðanir, sem miða að
því að færa hann nær, séu þess
virði. Lff mitt hefur persónu-
lega og félagslega verið eftir-
sókn eftir draumsýn. Persónu-
lega með þvf að standa ekki á
sama um hið göfuga, fagra og
milda; að láta stundarinnsæi
fara að miðla speki á tfmum
vaxandi heimsku. Og félagslega
með þvf að sjá fyrir hugskots-
sjónum þetta óska samfélag,
þar sem einstaklingarnir vexa
frjálsir úr grasi og þar sem
ágirnd og öf und deyja út, vegna
þess að þær hafa ekkert til að
nærast á. Þessu hefi ég trú á, og
heimurinn hefur ekki bifað
mér, þrátt fyrir allan sinn
hrylling."
Gamli heimspekingurinn
reyndi að vera bjartsýnn þrátt
fyrir allt. En það er víst ein-
kenni bjartsýnismannsins að
taka auðveldu leiðina og trúa
þvf, að gildi mannsins væri,
hvað sem við aðhöfðumst, með-
an svartsýnismaðurinn hrópar
hátt um að þetta sé hvort sem
er allt farið til fjandans, hvað
sem við tökum til bragðs. Svo
verður bara að velja á milli. I
þetta sinn stóð það f mér að
sveiflast yfir á bjartsýnina um
gildi mannsins og framtfð
þessa heims, sem klfgjar ekki
við þvf að selja frelsi fólks fyrir
korn. Ég þekki ekki vilja guð-
anna og guðirnir eru vfst f
Moskvu, Washington og Pek-
ing. En kannski er frelsi
manneskjunnar raunar kaup-
andi fyrir hvað sem er.
o
Hér er litla.
yndœla jörSin
En þa8 Ijóta andlit,
sam maður sér
Ég hefi fyrir satt — kannski
það séu bara Gróusögur — að
það sé andstætt flestra eðli að
vera hamingjusamur f fangelsi.
Indjánahöfðinginn Jósep af
Nez, Perces-flokknum lýsti við-
horfi sfnu á þessa leið á árinu
1877: „Leyfið mér að vera
frjáls maður — frjáls til að
ferðast, frjáls til að stanza,
frjáls til að vinna, frjáls til að
verzla við hvern sem ég kýs,
frjáls að velja mfna eigin kenn-
ara, frjáls til að fylgja trú feðra
minna, frjáls til að hugsa og
tala og frjáls að mfnum eigin
athöfnum — og þá skal ég
hlýða lögunum og beygja mig
undir hegningu. Hvenær sem
hvftir menn fara með Indjána
eins og þeir fara hver með ann-
an, þá verður komizt hjá ófriði.
Við verðum allir eins, með einn
himin yfir okkur og eitt land f
kring um okkur og eina stjórn
fyrir alla.“
Ætli það sé ekki eitthvað
svipað þessu, sem verið var að
reyna að koma með fínni orð-
um á framfæri f sáttmála
Sameinuðu þjóðanna f San
Francisco 1945. En eitthvað
virðist samt hafa skolazt til
þetta um virðingu og gildi
mannsins, úr þvf farið er að
verðleggja frelsi hans á við
nokkur tonn af korni. Og allir
klappa. Þetta var góð lausn á
málinu! Allt er orðið friðsam-
legra.
Það, sem falið er í snjó, kem-
ur fram í leysingum, segir
málshátturinn, sem byggir eins
og aðrir slfkir á haldgóðri
reynslu. Og nú er víst leysing í
stjórnmálum heimsins og við
fögnum þvf. Þá fer að koma
ýmislegt fram, sem hulið var.
Þá er um að gera að láta sig
ekki klfgja við. Alls ekki mót-
mæla! AIls ekki hneykslast!
Bara kætast! Vona bara að þeir,
sem telja frelsi einhvers virði,
geti ræktað nógu mikið korn til
að kaupa ferðafrelsi allra
ánauðugra f veröldinni, hvort
sem það er geðfellt eða ekki.
Þetta er sennilega tekju-
öflunarleið fyrir fátækar þjóð-
ir eða bruðlsamar — selja bara
fólk!
óðadeildar forsetaskrifstofu USSR, Hannes Jónsson,
mna, I. N. Zemskov, utanrfkisráðherra norðurlanda-
udoly, fulltrúi, Helgi Gfslason, fyrsti sendiráðsritari,
iv, aðstoðarforstöðumaður norðurlandadeildar utan-
íkrifstofu, A. I. Grigaruk, fulltrúi protokolldeild
Samanburður yðar á starfsemi
„Springers-sveitarinnar" — og út-
gáfuskilyrðum f Rússlandi nútím-
ans, þar sem allsráðandi ríkis-
kerfi tortímir þeim, sem öðru vísi
hugsa, er, fyrirgefið mér, svfvirði-
legur.
Þér skírskotið til dæma um
blaðadeilur, sem frá yðar sjónar-
miði eru ekki leyfilegar. En við
skfrskotum til fjalla af líkum —
þar á meðal einnig líka rithöf-
unda. Samkvæmt yðar röksemda-
færslu eru sem sagt Hitler og
Stalin hið sama og hvassar deilur
í blöðum?
Hinn óháði rithöfundur í Rúss-
landi nútímans er settur á bekk
með glæpamönnum og geðveikis-
sjúklingum, en þar eru, eftir því
sem okkur er sagt, timar frjáls-
lyndis. Þess vegna get ég engan
veginn verið yður sammála, þegar
þér leggið heiðarlegt vestrænt
forlag og sovézku leynilögregluna
að jöfnu . . . Hefðuð þér, þegar
þér genguð fram mér til varnar —
sem ég ævinlega minnist með
þakklæti, — hlotið 7 ára fanga-
búðavist fyrir þær skoðanir yðar
(en slikt hefur skeð hjá okkur,
t.d. varðandi Alexander Ginsburg
eða Juri heitinn Galansgow, sem
lézt í fangabúðunum), þá mynduð
þér, að ég held, betur skilja mun-
inn á aðstæðum útgáfustarfsemi í
austri og vestri.
Tímaritið Kontinent er sjálf-
stætt timarit, sem hefur mjög víð-
tæku og fjölbreyttu menningar-
hlutverki að gegna. Þess vegna er
mér það óskiljanlegt, hvers vegna
yður finnst nauðsynlegt að trufla
útgáfu tímarits, sem enn hefur
ekki séð dagsins ljós — tfmarits,
sem þér hafið enn ekki lesið eitt
einasta tölublað af og sem þér
dæmið einvörðungu hvað gæði
snertir eftir vörumerki forlags-
ins . . .
Hugsun yðar beinist að öðrum
hlutum. Þér hafið áhyggjur af
þvf, hver standi á bak við og ráði
stefnunni að tjaldabaki á lævis-
legan hátt með fjármagni sínu.
Hjá okkur var þetta kallað ,,klær
heimsveldissinna" — en nú erum
við hættir að iíta á söguna eins og
leynilögreglumenn. Okkur verður
hvorki hægt að hræða né kaupa
með peningum, eftir að við höfum
þolað þjáningar fangabúðanna.
Herra Grass, við skulum ræða
um bækur, bókmenntastörf og rit-
höfunda, en ekki um auðhringa
. . . Ég vona á sama hátt og hinir
rithöfundarnir, sem starfa saman
við Kontinent, að mér megi auðn-
ast til hinzta dags að halda fast
við það sjónarmið: að skrifa sam-
kvæmt minni hjartans sannfær-
ingu.
Meðtakið mína fyllstu virðingu,
herra Grass.
Andrei Sinjavskij,
Paris, 10. okt. 1974.“
Svo mörg eru þau orð. En þetta
bréf Andrei Sinjavskys lýsir vel
muninum á baráttu rithöfunda og
menntamanna i Sovétríkjunum
og á Vesturlöndum. Fyrir austan
tjald er þessi barátta upp á lif og
dauða og ekki út í bláinn að tala
um „fjöll af Iíkum“ í því sam-
bandi, í lýðræðislöndunum vest-
antjalds geta rithöfundarnir í
mesta lagi lent í blaðadeilum og
slegið sig til riddara — vegna
færni sinnar!
Allt hlýtur þetta að vera íhug-
unarvert, ekki sízt með tilliti til
langhundanna í Þjóðviljanum um
þessi efni, en þeir birtust, eins og
kunnugt er, á laugardögum, en nú
á sunnudögum með öðru sam-
bærilegu efni — enda hafa þeir
Þjóðviljamenn með sunnudags-
efni sínu nú tekið þá ákvörðun að
halda hvíldardaginn a.m.k. ekki
heilagan! Ætli þess verði t.a.m.
langt að bfða að útlagarnir, sem
standa að Kontinent, fái til te-
vatnsins á síðum Þjóðviljans,
a.m.k. kæmi engum á óvart, þótt
reynt yrði að slæva áhrifin af
skrifum þessara snillinga og and-
legu þrekmenna með fullyrð-
ingum um að þeir skrifi nú grein-
ar sínar með blóði úr blekbyttum
vestrænna fasista, eins og
Novosti, Tass og APN (sem sumir
kalla „fréttastofur") væru visar
til að orða það.
íslenzk frétta-
stofa í Moskvu
En fyrst minnzt var á þessar
sovézku „fréttastofur" er ekki úr
vegi að minna á, að þær starfa hér
á landi I skjóli rússneska sendi-
ráðsins, sem er öllum sendiráðum
stærra og aðsópsmeira, eins og
kunnugt er, enda eitt umfangs-
mesta sendiráð Sovétríkjanna í
vestrænu landi. Hér i Mbl. hefur í
mörgum greinum verið minnzt á
þá svívirðu, að „fréttastofur"
þessar sendi út nið, róg og lygi í
skjóli þeirra réttinda, sem sendi-
ráð njóta hér á landi sem annars
staðar, m.a. um Solzhenitsyn og
Kína svo að dæmi séu nefnd. Auð-
vitað eiga þessar sovézku „frétta-
stofur“ ekkert skylt við fréttastof-
ur á vestrænan mælikvarða, þær
eru ekkert annað en lygamyllur
og það er móðgun við íslenzku
þjóðina, þegar Sovétmenn nota
diplómatísk réttindi sfn hér á
landi eins og gert hefur verið I
„fréttabréfum" áróðurs- og níð-
stofnana eins og Novosti og APN.
Að vísu segja sumir, að gott sé að
Sovétar afhjúpi sig með þessum
hætti, allir sjái í gegnum blekk-
ingarvefinn. En ti! þess er svo
sannarlega ekki ætlazt. Og hverjir
þurfa á þessari lygi að halda?
I þessu sambandi má minna á,
að í stefnuyfirlýsingu Sjálfstæðis-
flokksins í utanríkis- og varnar-
málum, sem birt var hér í Mbl. 22.
júní sl. um utanríkis- og varnar-
mál, er m.a. komizt svo að orði.í 4.
lið: „öryggisgæzla beinist ekki
einungis að því sem gerist utan
landamæra islenzka nkisins.
Einnig verður að tryggja, að er-
lendir aðilar, sem stofna kunna
öryggi rfkisins í voða, hreiðri ekki
um sig innanlands. Sérstaklega
ber að gæta þess í stjórnmálasam-
bandi íslands við önnur ríki, að
þar sé fylgt gagnkvæmni eins
og frekast er kostur. Settar skulu
reglur um fasteignakaup sendi-
ráða á íslenzku landi."
Þessi stefnuyfirlýsing er skýr
og afdráttarlaus. Samkvæmt
henni ber Sjálfstæðisflokknum,
sem nú hefur tekið við stjórnar-
forystu, að sjá um að gagn-
kvæmni, eins og komizt er að orði,
sé ríkjandi í stjórnmálasambandi
Islands við önnur ríki. Morgun-
blaðið treystir því, að ríkisstjórn-
in taki þetta mál upp og komi á
einhverju jafnvægi í þessum efn-
um, því að ekki verður því trúað
að stefnuskrá Sjálfstæðisflokks-
ins sé marklaust pappírsgagn.
Mætti í því sambandi benda á, að
vel kæmi til greina, að erlend
sendiráð hefðu ekki umfangs-
meiri starfsemi hér á landi en
Islendingar i öðrum löndum. Ef
Sovétmenn ætla t.a.m. að halda
áfram „fréttamiðlun" sinni hér á
landi með áróðursmiðstöðvum
Novosti og APN, væri t.a.m. ekki
úr vegi, að Islendingar kæmu sér
upp svipaðri aðstöðu i Moskvu,
enda eru hæg heimatökin, þar
sem fyrrverandi blaðafulltrúi fs-
lenzku rikisstjórnarinnar er nú
sendiherra i Sovétrikjunum.
Honum ætti að vera i lófa lagið að
stjórna upplýsingamiðstöð is-
lendinga i Moskvu, þar sem m.a.
væri kynnt, með útgáfu rita
á rússnesku, sem dreift væri til al-
mennings, aðild Islendinga að
Atlantshafsbandalaginu, nauðsyn
þessarar aðildar til að tryggja
öryggi íslands, auk margvislegra
upplýsinga um sovézka kafbáta,
herskip og njósnaflugvélar við Is-
land og ekki sízt um velferðar-
ríkið Island og ágæti þess. En
auðvitað ætti að vera sá munur á
upplýsingum islenzkrar frétta-
miðstöðvar i Moskvu og þeirrar
sovézku hér, að sú íslenzka ætti
ávallt að hafa það, er sannara
Framhald á bls. 47