Morgunblaðið - 27.03.1975, Blaðsíða 2

50
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. MARZ 1975
y onley si
verka-
kvenna
var
Spjallað við Jóhönnu Egilsdóttur,
fyrrverandi formann Verkakvenna-
félagsins Framsóknar um „garna-
slaginn” 1930 og fyrstu ár rétt-
indabaráttu verkakvenna
,,Eg var aldrei gefin fyrir að berjast, sízt með vopnum og hef
alltaf verið þeirrar skoðunar, að samningaleiðin sé öllum fyrir
beztu. Það þarf að vinna að framgangi hvers máls með festu
en róiega og af fullri sanngirni."
„Það er ekki ofsögum sagt, að
hún sé hressileg," tautaði ég með
sjálfri mér, þegar ég hafói lagt frá
mér símtólið. „Merkilegt að halda
sér svona vel." Mér hafði verið
sagt, að hún væri komin þó
nokkuð á níræðisaldur.
„Komdu bara,“ hafði hún sagt.
„Það er svo margs að minnast frá
þessum árum, að ég hlýt að geta
rifjað upp einhvern einn atburð
að segja þér frá.“
Ég bað Hildi filmuvörð að finna
mynd af henni. Hún kom að
vörmu spori, rétti fram litla mynd
og úrklippu úr Morgunblaðinu.
„Er þaó þessi?" spurði hún. Ég
leit á hana sem snöggvast, hristi
höfuðið og sagði strax: „Nei, það
Þær drukku kaffið i
skjólinu undir stakknum
getur ekki verið, þessi kona hefur
orðið níræð árið 1971, eftir því
sem þarna stendur." Eða hvað?
Jú, vist var þetta hún, Jóhanna
Egilsdóttir, hin merka forystu-
kona i jafnréttismálum kvenna,
fyrrverandi formaóur Verka-
kvennaféiagsins Framsóknar,
orðin 93 ára að aldri.
Ég hafði heyrt mikið af þessari
konu látið og heyrt fuilyrt oftar
en einu sinni, að hún væri með
merkustu konum Islands á þess-
ari öid. En ég hafði aldrei séð
hana né talað við hana og var því
ekki alveg laus við kvíða, þegar ég
kvaddi dyra heima hjá henni á
umsömdum tíma. Hann var fljót-
ur að hverfa fyrir hlýlegu viðmóti
hennar og fjörlegri frásögn af
ýmsum atvikum í lífi og starfi,
þar sem ætíð mátti greina rauðan
þráð sterkrar réttlætiskenndar og
samúðar með þeim, sem erfitt
höfðu átt og misrétti verið beittir.
„Ég er viss um, að margar
ungar konur gera sér litla, ef
nokkra grein fyrir því hve kjör
íslenzkra verkakvenna í byrjun
aldarinnar voru ömurleg," sagði
Jóhanna, þegar við vorum setztar
að spjalli. „Margar þeirra unnu
eins og þrælar, meðal annars við
kolavinnu, salt- og timburvinnu
og vió uppskipun úr skipum, svo
ekki sé talað um fiskvinnuna.
Þær unnu á móti karlmönnum oft
allt upp í 16 tima á sólarhring og
þótti sjálfsagt, en voru svo ekki
einu sinni hálfdrættingar í kaupi.
Áður en Verkakvennafélagið var
stofnað, var kaupið 12 aurar á
tímann, hvort sem unnið var dag-
vinnu, nætur- eða helgidaga-
vinna, en kaup karla á sama tlma
var 25 aurar á timann.
Algengasta vinna kvenna í þá
daga var fiskþvottur og þar var
aðbúnaðurinn slíkur, aó margar
misstu heilsuna. Þær unnu í
ísköldum húsakynnum allan dag-
inn, þvoðu úr ísköldu vatni og
máttu oft byrja á því að brjóta
klakann í þvottakörunum þegar
þær komu til vinnu að morgni.
Og vonleysi þeirra var átakan-
legt. Þegar reynt var að stappa í
þær stálinu og fá þær til að taka
saman höndum um aó fá fram
breytingar á kjörum sínum, sögðu
þær oft í algerri uppgjöf, að svona
hefði þetta alltaf verið og svona
mundi þaó áfram verða.“
„Slík var nú afstaðan hjá
mörgum,“ hélt Jóhanna áfram og
bar mér kók að drekka og konfekt
að maula. „Þú getur nærri að
atvinnurekendum brá í brún,
þegar tónninn breyttist. Þeir, sem
höfðu ekki heyrt annað en auó-
mjúkar óskir um vinnu — og
komizt upp með að borga eins lágt
kaup og þeim sýndist — stóðu nú
allt í einu frammi fyrir kröfum
kvenna, sem sögðu: „Þetta vil ég
fá.“ Ég hef alltaf verið mikið fyrir
samninga og samkomulag gefin
og andvíg hörðum átökum, en á
þessum árum varð ekki hjá hörku
komizt. Það var eins og að tala við