Morgunblaðið - 27.03.1975, Blaðsíða 44

92
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. MARZ 1975
fljúga vélinni. Við stilltum henni
upp eins utarlega og við gátum á
melnum. Þar sem völlurinn var
svo stuttur mátti engan metra
missa og því var það ráð tekið að
fá nokkra fíleflda menn til að
halda vélinni kyrri á meðan ég
væri að fá fullan mótor á og gera
allt klárt til þess að drífa hana í
loftið. Það var tiltölulega auðvelt
að halda vélinni, því hún var með
aðeins 20 ha vél. I sigtinu í flug-
taki var hins vegar girðing, hár
vegkantur og stórt oliuport. Allt
var þetta við enda 100 m brautar-
innar og yfir þetta varð ég að
komast. Ég keyrði á fullu, allt á
útopnuðu og á seinustu nöf fór
vélin í loftið. Ég skrallaði yfir
girðinguna og vegarkantinn, yfir
fyrsta hluta portgirðingarinnar,
en yfir portinu varð ég að slaka
henni alveg niður undir tunnur
þannig að vélin hvarf víst ofan í
portið séð utan frá, en svo lyfti ég
henni aftur yfir siðari portgirð-
inguna og allt stóðst þetta sam-
kvæmt þeirri áætlun, sem ég var
búinn að gera. Þegar ég var kom-
inn út úr portinu siakaði ég vél-
inni aftur niður að þúfnakarginu
áður en ég fékk hana tii þess að
fljúga sæmilega. Svo flaug ég yfir
félaga mína á melunum og fékk
vænt vink. Þegar ég hugsa um
þetta finnst mér stundum að
þetta hafi verið hálf ruslaralegt
ferðalag, vægast sagt. Eiginlega
tók ég þrístökk á vélinni þarna til
þess að komast i loftið. Ég flaug
aldrei þarna eftir þetta, en vél-
inni flaug ég oft síðar frá Vífils-
staðatúninu.
Þessi vél krassaði seinna með
mig. Eg fór upp á Vífilsstaðatún
eins og fyrri daginn og gerði hana
klára til flugs. Siðan rölti ég af
stað í loftið á henni, en eftir 2—3
minútur dró svo niður i mótorn-
um að vélin varð vita kraftlaus.
Eg náði ekki neinum túnbletti til
að lenda á, reyndi að kippa í hana,
en kraftinn vantaði og það var þvi
ekkert annað að gera en halda
beinustu og styttstu leið niður í
hraunið og fallhæðin var um 300
metrar, því vélin var ekki nógu
sterkbyggð til þess að þola beygju
að ráði.
Ég man eftir því að það var
sólskin og gott veður, bara þessi
gola, og á leiðinni þegar ég skrall-
aði niður, leit ég til sólar og hugs-
aði að þetta væri liklega í síðasta
sinn sem ég sæi haná, reiknaði
ekki með neinu. Þá kom skrýtið
fyrir. Ég var ekki að hugsa um
eitt eða neitt nema það að bjarga
lífinu, en augnablik kom mér
mamma i hug, skrýtið, en rétt
áður en vélin skall í jörðina tók ég
eftir girðingu niður undan og þar
sem vélin var ekki neitt ofsa verk-
færi, 320 pund fulltönkuð, datt
mér í hug að skella henni á girð-
inguna og reyna að stoppa hana
af, ná mýkri lendingu heldur en
að lenda i grjótinu. Girðingin
slitnaði og festist aftan í vélinní
og varð þess valdandi að stefna
vélarinnar breyttist og hún skall
niður á miklu betri stað, en útlit
hafði verið fyrir. Hjólin brotnuðu
undan, stór steinn gekk upp í
vélina fyrir aftan flugmannssæt-
ið, skrúfan fór af, vængirnir
brotnuðu, en ég slapp með smá
blóðnasir.
Það er eins og lánið hafi alltaf
leikið við mig og reyndar hefur
oft verið sagt við mig á ýmsum
stundum: „Þú ert ekki lánlaus,
drengur minn." Ég hef nú til
dæmis keyrt vörubíl í tæpa hálfa
öld og aldrei hefur neitt slys kom-
ið fyrir mig. 1 fyrsta sinn sem ég
snerti vörubíl kunni ég alls
ekkert að keyra. Vinnuveitandi
minn, Jónatan Þorsteinsson kaup-
maður í Reykjavík, spurði mig
hvort ég kynni ekki að keyra til
þess að skreppa frá Reykjavík til
Þingvalla á einum bílnum með
konu Jóns á Brúsastöðum, vinnu-
konu og vinnumann. Ég hélt nú
það, var nógu vitlaus til að jánka
því,sendilsblókin, og lagði af stað
sem leið lá, en einu sinni á leið-
inni missti ég bílinn út af. Hann
hélzt þó á réttum kili og við gát-
um hæglega ekið honum upp á
veginn aftur og komumst klakk-
laust til Þingvalla. „Þú ert ekki
lánlaus, drengur minn,“ sagði þá
kona Jóns á Brúsastöðum við mig.
Einu sinni var ég beðinn um að
skjótast með nokkra sjómenn suð-
ur á Reykjanes, að vitanum því
þeir ætluðu að róa þaðan á bát
sínum, sem þar var. Gekk sú ferð
vel suður að nausti, en á bakaleið-
inni var komið myrkur og allt í
einu tek ég eftir því að ég er
farinn að aka í sjó þótt ég hefði
haldið mig við bilförin frá því um
daginn. Gætti ég nú að en sá
ekkert að gagni vegna dimm-
viðris. Líklegast taldi ég að nú
væri flætt á svæði sem ég hefði
ekið fyrr um daginn, en þar sem
ég gat ekki gert mér grein fyrir
því hvar ég var taldi ég ráðlegast
að reyna að halda áfram. Opnaði
ég því báðar bilhurðirnar og ók af
stað, stóð sjórinn og gutlandinn í
gegn um stýrishús bílsins á
meðan, en yfir komst ég án þess
að vélin gæfi frá sér nokkurt
aukahljóð og hélt sem leið lá til
Grindavíkur. Einar kaupmaður
þar gat ekki leynt undrun sinni
þegar hann sá mig, en hann vissi
um fö'r mína út Reykjanes.
„Ertu kominn?“ sþurði hann.
„Þú sérð það,“ svaraði ég.
„Var ekki sjór?“
„Jú,“ svaraði ég.
„Og þú hefur farið yfir, ja þú
ert ekki lánlaus drengur minn.“
Við vikum nú talinu að fyrir-
bærum og öðru óáþreifanlegu, en
staðreyndum þó.
„Víst héf ég séð eitt og annað,
sem ekki verður sannað,“ svaraði
Helgi. „Það var til dæmis eitt sinn
að við vorum á leið austur í Fljóts-
hlíð 15 bílar með varning.
Þetta var í desemberbyrjun og
við stoppuðum í Tryggvaskála á
Selfossi og fengum okkur kaffi.
Ég kom fyrstur í hlað þar og var
því síóastur af stað. Við vorum
búnir að keyra góðan spotta þegar
ég keyri fram á kvenmann, sem
veifar mér. Eg stöðvaði bílinn og
þá spyr konan mig hvort ég vilji
taka sig upp i. Ég vildi það og
konan kemur upp í bílinn. Ég
spyr hana þá hvort enginn hinna
14 bíla, sem á undan mér voru,
hafi stöðvað til að taka hana upp
í. Ég veifaði þeim ekkert, svaraðí
hún. Þú vilt bara mig, sagói ég þá
í léttum tón og hún játti því. Ég
veitti því fljótlega athygli að hún
var mjög undarleg á allan hátt,
stórskorin og í klæðnaði, sem kon-
ur þess tíma báru alls ekki, skrýti-
lega klædd i aðskorinni treyju
með svarta grisju á herðum og
skósíðu pilsi. Önnur klæði var
hún ekki með. Eg spurði hana
hvert hún ætlaðí, en hún kvaðst
mundu láta mig vita þegar hún
færi úr og í miðjum dalnum rétt
fyrir austan Þjórsá kvaðst hún
ætla af. Þar kvaddi hún mig og
fór út i myrkrið þótt enginn bær
væri þar nálægt, en um leió og
hún fór út úr bílnum sagði, hún:
„Ef þú vilt komast heim í kvöld,
vinur minn, skaltu ekki stoppa i
Tryggvaskála í bakaleiðinni og fá
þér kaffi.“ Fór hún síðan, en
þetta féll mér úr huga.
A bakaleiðinni var farið að
snjóa þegar við komum vestur
undir Ölfusá. Þá duttu mér í hug
orð farþega míns og hélt áfram
ferðinni án viðdvalar og nokkrir
bílar fylgdu mér eftir. Þegar við
komum upp í Fjall var skollinn á
grenjandi bylur og öskurok, en
við höfðum það til Reykjavíkur
með meðstu herkjum. Hinir, sem
stoppuðu í Tryggvaskála í kaffið,
tepptust upp undir viku fyrir
austan og einhverjir fengu
lungnabólgu í baslinu við að
komast til Reykjavíkur. Ekki er
ég í nokkrum vafa um að þessi
kona var huldukona.
Það var líka kynlegt á Foldinni.
Það var þegar ég var II. vélamað-
ur með Nikulási, Steingrímssyni I.
vélstjóra, sem fyrr er getið um.
Einhvern tíma um veturinn
lentum við í öskuvitlausu veðri.
Undir kvöld tókum við lítinn bil-
aðan Eyjabát í tog og það var allt i
lagi. Stuttu síðar urðum við varir
við annan bílaðan Eyjabát og var
hann einnig tekinn i slef. Báðir
þessir bátar hafa verið um 10—12
tonn aó stærð, annar var grænn
man ég. Um nóttina átti ég vakt
og m.a. fór ég aftur á til þess að
setja pumpu i gang, en það var
kominn svolítill sjór í skipið og ég
vildi hafa algjörlega þurrausið.
Ég fór því til þess að lensa dall-
inn, en þar sem ég er að bögglast
við þetta heyri ég gengið inn í
vélarrúmið inn á ristina yfir vél-
inni og niður stigann, en þar und-
ir var ég að bagsa við að koma
pumpunum í gang. Ég hélt að það
væri Lási og hugsaði sem svo:
„Hvað er þetta, treystir hann mér
ekki fyrr þessu þótt það sé vont
veður. Hann hefur ekki vantreyst
mér hingað til.“ Út undan mér sá
ég mann ganga fram hjá vélinni,
sem skyggði þó á hann að hluta.
Ég hélt að þar væri Lási á ferð og
gekk í áttina til hans. Þegar ég
átti ófarna 2—3 metra að honum
þar sem hann stóð bak við vélina,
sá ég mjög greinilega handlegg-
inn á honum halda um vélina og
hluta af öxlinni, en þegar ég kom
þar að var enginn maður þar og
enginn hefði komizt upp úr vélar-
rúminu nema að ganga fram hjá
mér.
Það var margt kynlegt þarna!
um borð í ísafoldinni. Ef maður á
vakt í vélarrúminu lagði sig var
það alltaf eitthvað sem vakti
hann, það var alltaf eitthvað sem
datt. Það kastaði nú tólfunum
þegar hlerinn fór í
vélarrúminu. Við lágum und-
ir Stapanum í Faxaflóa. Það var
nær logn. Eg átti vakt og taldi í
lagi að leggja mig, kannaði allt
sem mögulega gat dottið og hag-
ræddi þvi, en það sem skeði þarna
á eftir var barnaleikur miðað við
það sem áður hafði fallið niður í
vélarrúminu. Það var stór lúga
fyrir kolaboxinu og við þurftum
alltaf að berja það bæði upp og
niður með sleggju til að hreyfa
það. En ég var ekki búinn að
blunda lengi þegar drunurnar
komu yfir. Keðjan sem hélt lúg-
unni uppi húkkaðist úr og allt féll
niður, en á meðan ég var að átta
mig hélt ég helzt að skipið væri að
farast, svo mikil voru lætin. Eitt-
hvað voru þessi ærsl kennd við 2.
vélamann sem hafði tekið út á
skipinu fyrrum.“
„Hvenær byrjaðir þú að smíða
skipslíkön?"
„Ég var smástrákur þegar ég
byrjaði á því. Fyrsta skipið smíð-
aði ég 7 ára gamall. Ég bað karl
nokkurn á Akranesi að gefa mér
girðingarstaur. Hann spurði til
hvers ég ætlaði að nota hann.
„Smíða bát,“ svaraði ég.
„Hvað ætli þú getir smíðað,
strákur,“ sagði hann þá, „getur
ekkert smíðað," og ekki fékk ég
staurinn. En spýtu varð ég mér
úti um. Þar sem ég smíðaði, í
kjallaranum heima, var allt fullt
af músum og ég var svo djöfull
hræddur við mýs alla tlð og er
enn, en smíðaáhuginn var svo
mikill að ég hélt áfram að smíða
þótt gildrurnar væru að smella í
gríð og erg við lappirnar á mér.
Eg byrjaði strax að smíða súðbirta
báta og það hef ég ætíð gert. Göm-
ul skip kalla á eitthvað I mér og
það hljómar saman. Ég smíðaði
talsvert þegar ég var ungling-
ur, en síðan ekki aftur fyrr
en ég var orðinn fullorð-
inn maður og þá tók ég mig
til aftur og fór að smíða fyrir
strákana mína, en lengi vel hafði
ég ekki mátt vera að þvi
Stærri skipslikönin, sem eru
um og yfir 1 m á lengd, byrjaði ég
að smíða vegna sérstaks tilefnis.
Þannig var að séra Jón á Akra-
nesi hóf söfnun hjá Akurnesing-
um til þess að reisa verbúóarhús á
Akranesi. Ég fór i nokkra aðila í
Reykjavik og m.a. til Björns heit-
ins Ólafssonar fyrrv. ráðherra og
hann spurði bara hvað vantaði
mikið. í kring um þetta kom
það upp að Björn vildi fá líkan
af Engeyjarskípi. Ég fór i
marga aðila, en enginn vildi
smiða það. Ég ákvað þá að reyna
að leysa málið sjálfur. Fékk
teikningar á Þjóðminjasafn-
inu hjá Kristjáni Eldjárn og fór
siðan til Hafliða Hafliðasonar
hins þekkta skipasmiðs og
snillings, og bað hann að teikna
upp útlínur og skapalón upp á 110
sm. Það gerði hann eins og
skot. Þegar hér var komið sögu
vantaði efnið og í hálft ár leitaði
ég af og til að efni, en árangurs-
laust. Eftir eina ferðina enn í
Völund hitti ég þar náunga, sem
ráðlagði mér að reyna trjátegund-
ina ramin. Kunningi minn sagaði
spýtuna niður i borð og ég sá að
þetta var allt í lagi. Koparnagla og
fleira fékk ég frá Danmörku og
siðan hófst smíðin af fullum
krafti. Þegar skipið var fullbúið
kallaði ég á Björn og hann fékk
skipið til að setja það á safnið á
Akranesi. Síðan hef ég smíðað
skip annað slagið, svolítið gaman
að þessu. Eitt skipt smíðaði ég
fyrir Þjóðminjasafnið, hákarla-
Likan Helga af hákarlaskipinu Ófeigi frá Ströndum. Það er I Þjóðminjasafninu.