Morgunblaðið - 02.04.1975, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. APRlL 1975
35
— Vietnam
Framhaid af bls. 1
Enn er fast lagt að Nguyen Van
Thieu forseta að segja af sér og
siðasti áhrifamaðurinn sem það
hefur gert, Ton That Dinh öld-
ungadeildarmaður, segir að
nokkrir stuðningsmenn forsetans
í öldungadeildinni styðji þá kröfu
sína að deildin komi til auka-
fundar til að ræða tillögu um
stjórnarskipti.
Svo auðveld hefur sókn Norður-
Vietnama verið að þeir geta nú
sent rúmlega sex herfylki til að-
stoðar átta herfylkjum sem eru
reiðubúin til árása i syðsta hluta
Víetnam. Fremstu sveitirnar eru
aðeins um 75 km frá Saigon og
stjórnin hefur misst að minnsta
kosti sex af 13 herfylkjum sinum,
annað hvort vegna manntjóns, lið-
hlaupa eða uppgjafar. Allur
meginliðsafli stjórnarinnar hefur
búizt til varnar á Saigon svæðinu
og á Mekongóshólmasvæðinu fyr-
ir sunnan borgina.
Ymsir hersérfræðingar telja að
svo fari að stjórnarherinn lendi í
herkví og muni eiga fullt í fangi
með að verja höfuðborgina og ör-
fá héruð fyrir norðan og austan
hana og sunnan við hana á Me-
kong-óshólmasvæðinu. Þeir segja
að pólitisk staða Thieus veikist
stöðugt eftir þvi sem land-
vinningar Norður-Víetnama
aukast og glundroðinn vex.
Hanoi-útvarpið segir að nýrri
stjórn hafi verið komið á laggirn-
ar i öllum héruðum sem hafa
verið tekin af stjórnarhernum og
að „þúsundir manna sem Suður-
Vietnamar hafi gert að flótta-
mönnum hafi snúið til heimkynna
sinna.“ Um helmingur 20 milljón
íbúa Suður-Víetnam hafa annað
hvort flúið eða hafast við á yfir-
ráðasvæði kommúnista eða
svæðum sem barizt er um.
Utvarpsstöð Viet Cong sagði í
dag að ef Thieu forseta yrði
steypt af stóli væri hreyfingin fús
til friðarviðræðna við nýja stjórn
í Saigon til að binda skjótan enda
á átökin. Ngueyn Cao Ky, fyrr-
verandi forsætisráðherra, skoraði
enn i dag á Thieu að segja af sér
og sakaði hann um lélega forystu.
Áður en Nha Trang féll geisuðu
nokkrir bardagar í Duc My og
öðrum fylkishöfuðstað um 22 km
fyrir norðan, en Norður-
Vietnamar brutu brátt alla mót-
spyrnu á bak aftur. Nokkrir bar-
dagar geisuðu einnig umhverfis
Phu Cat flugstöðina um 35 km
norður af Qui Nhon en einnig þar
var öll mótspyrna fljótlega barin
niður. I kvöld nálguðust Norður-
Víetnamar Cam Ranh, sem eitt
sinn var ein helzta flugstöð og
birgðastöð Bandaríkjamanna.
Kommúnistar hafa nú náð öllu
Binh Dinh-héraði og þar með hafa
þeir náð á sitt vald 14 af 44
fylkjum Suður-Vietman flestum
án mótspyrnu.
Ymsir herfræðingar telja vafa-
samt að stjórnarhernum takist að
hrinda stórfelldri árás á Saigon.
Að vísu segja þeir að Suður-
Víetnamar hafi næg hergögn þótt
þeir hafi skilið eftir hergögn að
verðmæti 600 milljón dollara, en
baráttuþrek stjórnarhersins hafi
brotnað og vilji hans sé brostinn.
I Washington eru embættis-
menn óvenjutregir til að segja
nokkuð um ástandið.Ford forseti
er í Kaliforníu og hefur forðazt
spurningar blaðamanna. í yfirlýs-
ingu Hvita hússins í dag var á það
lögð áherzla að engar samninga-
viðræður væru hafnar um lausn
stríðsins, að aðeins væri um
„frumkvæði“ Bandarikjastjórnar
að ræða, og blaðafulltrúi forset-
ans neitaði að nefna þau lönd sem
stjórnin hefði snúið sér til.
Habib aðstoðarutanríkisráð-
herra sagði að ef Suður-
Vietnömum ætti að takast að
treysta varnarlínur sínar yrði að
hafa gát á svæðinu umhverfis Sai-
gon. Hann kvað Norður-Víetnama
hafa þverbrotið Parísar-
samningana, sagði að þeir hefðu
valið hernaðarleiðina og taldi að
þeim yrði ekki snúið frá þeirri
leið. Hann sagði að Suður-
Víetnamar yrðu sjálfir að gera
upp við sig hvort þeir gætu varizt
en Bandaríkjamenn yrðu að
ákveða hvað þeir gætu gert til
hjálpar.
Akvörðunar er að vænta frá for-
setanum þegar hann fær skýrslu i
Palm Springs i Kaliforniu síðar i
vikunni frá Frederiek Weyand
hershöfðingja, sem hann sendi til
Suður-Víetnam til að kanna
ástandið.
I kvöid tilkynnti landvarnar-
ráðuneytið i Washington að tveir
landgönguprammar með 700 land-
gönguliðum hefðu verið sendir til
Suður-Vietnam frá Okinawa til að
bjarga flóttamönnum. Á þaó var
lögð áherzia að landgönguliðarnir
færu ekki i land.
Að minnsta kosti 25 biðu bana
um helgina þegar suður-
víetnamskir hermenn ruddust um
borð í bandarískt skip sem fór til
Da Nang og flutti burt óbreytta
borgara. Tvö önnur skip sjóhers-
ins og fjögur bandarisk flutninga-
skip taka þegar þátt í björgunar-
starfinu.
— Verkfall
Framhald af bls. 36
Því hefur Alþýðusambandið ósk-
að eftir viðræðum nú, sem hefjast
á morgun."
„Hinu er ekki að leyna,“ sagði
Hjörtur, „að hér er ekki um ein-
hliða mál að ræða. Við erum
reiðubúnir að semja við
verzlunarmenn og veita þeim þær
kjarabætur, sem við frekast get-
um, en við eigum einnig annan
viðsemjanda um kjör okkar, sem
er ríkisvaldið, og munum við nota
tímann jafnhliða til þeirra við-
ræðna."
Er Hjörtur var spurður, hvort
hann byggist við löngu og ströngu
samningaþófi, sagðist hann ekk-
ert geta um það sagt, kröfurnar
hefðu enn ekki komið fram. Hann
kvað vinnulöggjöfina ekki kveða
strangt á um það, hvernig fara
skuli með slík mál sem þessi, en
hann kvað hugsanlegt að verk-
fallsboðun yrði lögð fram á morg-
un. „Er það ákaflega óvenjulegt,
ef það verður gert,“ sagði Hjört-
ur, „áður en kröfum hefur verið
hafnað. I dag mættu á okkar fund
fulltrúar Verzlunarmannafélags-
ins með slíka boðun, sem telja má
furðulegt. Var þeim bent á form-
galla, þar sem ekki væri unnt að
boða verkfall áður en farið væri
að ræða samninga."
Morgunblaðið sneri sér í gær til
Gfsla V. Einarssonar, formanns
Verzlunarráðs Islands, sem er
einn þriggja aðila, sem aðild eiga
að kjararáðinu. Mbl. spurði Gísla,
hvers vegna Kjararáð verzlunar-
innar hefði ekki undirritað kjara-
samninginn á skírdagsnótt.
Gísli sagði að Félag ísl. stór-
kaupmanna, Kaupmannasamtök
íslands og Verzlunarráðið hefðu
'verið aðilar að kjarasamningn-
um, sem gerður var I marzmánuði
í fyrra. Hefðu þessir aðilar fengið
bréf um uppsögn samninga í
nóvember, en síðan hefði ekkert
gerzt í málinu og hefðu samnings-
aðilar þeirra ekki við þá rætt.
Sagði hann að t.d. hefði
Verzlunarmannafélagið aldrei
sent neinar kröfur eða óskað eftir
viðræðum. Síðan sagði Gísli: „1
grein, sem ég skrifaði fyrir
nokkru í Morgunblaðið skýrði ég
m.a. frá þessu í lok greinarinnar
og veit ég til þess að þetta var
rætt hjá Alþýðusambandinu og
Landssambandi fslenzkra verzl-
unarmanna og óskaði formaður
VR á grundvelli þessara orða
minna, að samband yrði haft við
þá aðila verzlunarinnar, sem þá
þegar voru ekki inni í myndinni
— en það var hunzað."
Gisli sagði að Kjararáð verzlun-
arinnar væri ekki í Vinnuveit-
enda sambandi Islands, en hins
vegar hefðu farið þar fram.við-
ræður um óformlega aðild, en
þær viðræður hafa ekki leitt til
endanlegrar niðurstöðu.
Morgunblaðið spurði Gísla,
hvort ekki væru líkur á þvi, að
samningar við kjararáðið ýrðu
sams konar og samkomulag, sem
nú hefur verið undirritað milli
ASI og VSl. Gísli sagði: „Við vit-
um ekkert um það hvaða kröfur
þessir aðilar munu setja fram, en
vissulega þurfa að eiga sér stað
samningaviðræður, en frumskil-
yrði þess að það geti átt sér stað
er að settar séu fram kröfur og
óskir um að breyta samningum."
Gísli kvað og ljóst að ýmis fyrir-
tæki innan verzlunarinnar væru
beinir aðilar að Vinnuveitenda-
sambandinu og kvað hann ef til
vill litið svo á að aðild þessara
fyrirtækja fæli í sér vilja þeirra
til þess að láta VSl semja fyrir
sig. Hins vegar kvað hann mikið
af fyrirtækjum fyrir utan það og
skýrt væri tekið fram í lögum
þeirra aðila, sem mynda kjararáð-
ið að þeir fari með samningsrétt.
Kvað hann lauslega ágizkun um
launþega sem starfa innan þess-
ara fyrirtækja vera um 3.500
manns.
Aðalatriðið í málinu kvað Gísli
V. Einarsson vera að þessir aðilar
væru ekki á móti því að greiða
láglaunabætur. Hins vegar hefði
ekki verið talað við kjararáðið og
sagðist honum ekki vera kunnugt
út frá hvaða forsendum það hefði
verið gert. I annan stað vilja og
verzlunaraðilarnir vekja athygli á
stöðu verzlunarinnar og hversu
ráðstafanir ríkisvaldsins hafi
komið niður á þessari atvinnu-
grein og þá um leið á starfsstöðu
verzlunarfólks. Gisli kvað þá
hættu vofa yfir að verulegur sam-
dráttur yrði í verzlun og gæti því
sagan frá 1967 til 1969 endurtekið
sig og verzlunarfólki fækkað um
600. Sagði Gísli t.d. að verzlunar-
fólk yrði að gera upp við sig hvort
það væri sanngjarnt að það væri
aðili að ASl, sem aftur væri aðili
að verðlagsnefnd, sem héldi verð-
lagsmálunum þannig að grafið
væri undan rekstri verzlunarfyr-
irtækja. Er því spurning, hvort
ekki sé verið með þessu að vinna
gegn hagsmunum verzlunar-
manna. Gísli sagði að samtök verzl
unárinnar hefðu mánuðum sam-
an reynt að fá leiðrétt misrétti
sem hún bæri beitt og myndu þeir
halda þvi áfram.
Guðmundur H. Garðarsson, for-
maður V.R. sagði um þetta mál:
„Það bráðabirgðasamkomulag,
sem gert hefur verið, mun ná til
70 til 80% félagsmanna VR, því
að þótt segja megi að fjöldi vinnu-
veitenda sé mikill í þeim samtök-
um, sem standa á bak við kjararáð
verzlunarinnar þá er vitað að
mörg hinna stærri fyrirtækja eru
I fleiri en tveim samtökum. Þann-
ig getur sami aðilinn verið í VSI
og Verzlunarráðinu, svo að dæmi
sé nefnt. Samkomuiag það sem
gert hefur verið við VSl myndi
því gilda gagnvart því launafólki,
sem er í slíkum fyrirtækjum. Ber
því þessu fólki kauphækkanir frá
og með 1. marz síðastliðnum, svo
sem samkomulagið kveður á um.
Verzlunarmannafélag Reykja-
vikur fól 9-mannanefnd ASI um-
boð til að eiga viðræður við vinnu-
veitendur og ríkisstjórnina varð-
andi þær kjarabætur, sem efstar
voru á blaði siðastliðið haust, þ.e.
láglaunabætur og skattalækkanir
á lág- og millitekjufólki. 9-manna
nefnd ASI hefur þvi fjallað um
samningsgerðina fyrir VR og hef-
ur ekki enn að fullu lokið því
verki, svo sem sjá má af því, að
þrír aðilar, mættu ekki til undir-
ritunar samninganna miðvikudag
fyrir páska. Ég trúi ekki öðru en
að þessi samtök átti sig á því við
hvaða erfiðleika þjóðin á að striða
nú sem stendur og láti ekki sinn
hlut eftir liggja að tryggja öllu
láglaunafólki þær lágmarksbæt-
ur, sem aðrir hafa nú þegar samið
um.“
Varðandi umsögn Gísla V.
Einarssonar, formanns
Verzlunarráðsins, um að ekkert
hafi verið við þá rætt, sagði
Guðmundur H. Garðarsson: „Það
er rétt að ég vakti athygli forystu-
manna samningamálanna á um-
mælum hans og ég veit ekki betur
en að ákveðnar viðræður hafi átt
sér stað innan vébanda vinnuveit-
enda um hugsanlega aðild full-
trúa kjararáðs að þeim samninga-
viðræðum, sem hér um ræðir. Að
minu mati var 9-manna nefndin i
góðri trú um að allir aðilar vinnu-
veitenda myndu koma sameigin-
lega við sögu áður en yfir Iyki.“
Björn Jónsson, forseti ASI,
sagði í viðtali við Mbl. i gær að
það hefði verið fjarri forystu-
mönnum ASI að hunza á nokkurn
hátt kjararáð verzlunarinnar.
Það, sem olli því að þeir voru ekki
með — sagði Björn — er að þeir
hafa verið að bræða með sér allan
tímann, hvort þeir ættu að ganga í
Vinnuveitendasambandið. „Vor-
um við í góðri trú um að það
myndi verða áður en þessum
samningum lyki. Meira að segja
daginn, sem við vorum að semja,
þá voru þeir á fundum um aðild
sina að VSl lengi dags og það var
ekki fyrr en um kvöldið, sem varð
Íjóst, að þeir myndu ekki eiga
aðild þar að. I samningunum í
fyrra voru þeir með, en þó svolitið
til hliðar. Er þetta fyrst og fremst
mál innan VSl, sem ég er ekki
dómbær á. Það sem þó upp úr
stendur er, að um 80% verzlunar-
fólks vinnur hjá aðilum, sem eru
beinir aðilar að VSl og Vinnu-
málasambandinu. Því nær þessi
samningur, sem gerður hefur ver-
ið til yfirgnæfandi meirihluta
verzlunarfólks."
— Láglauna-
bætur
Framhald af bls. 2
meðlimir Verkamannasam-
bandsins munu þvi hljóta lág-
launauppbót á laun, Dags-
brúnarfélagar, iðnaðarmenn
miðað við timakaupstaxta, en
þó er- hugsanleg skerðing lág-
launa á hæstu töxtum einstakra
iðnaðarmannafélaga. Allir með-
limir verzlunarmannafélaga fá
láglaunauppbætur samkvæmt
taxtalaunum, nema 10. launa-
flokkur sem fær skerta lág-
launauppbót. Þá fá allir starfs-
menn innan vébanda iðjufélaga
láglaunauppbætur.
Hverjir standa
utan vió
samkomulagið?
Nokkur félög munu standa
utan við samkomulagið, sem
gert var á skírdag, en eru þó
með lausa samninga. Má þar til
nefna Farmannasambandið,
flugmenn, lyfjafræðinga,
prentara o.fl. Þá ber og að geta
sjómanna, sem standa nú í
samningaumleitunum við félög
útgerðarmanna og var fyrsti
fundur eftir talsvert viðræðu-
hlé aðila haldinn í gær. Næsti
fundur samningsaðila um sjó-
mannasamninga hefur verið
boðaður á fimmtudag klukkan
14. 1 þessu sambandi má og
geta þess að Jón Sigurðsson,
formaður Sjómannasambands
Islands, neitaði á skírdagsnótt
að undirrita samkomulagið
milli ASl og VSÍ, en hann hafði
átt sæti i samninganefnd ASl.
— Yfirlýsing
Franthald af bls. 2
almannatrygginga hækki í sama
hlutfalli og lægstu kauptaxtar i
samningum Alþýðusambandsins
og vinnuveitenda. Hækkun
almenns lifeyris verður einnig
ákveðin í samræmi við niðurstöð-
ur almennra kjarasamninga og
verður við þá ákvörðun m.a. tekið
mið af öðrum tekjum þeirra sem
lífeyris njóta.“
— Lon Nol
Framhald af bls. 1
hefur neitað að semja við hana
en aðrir telja það of seint þar
sem uppreisnarmenn hafi
kverkatök á höfuðborginni
Phnom Penh.
Long Boret forsætisráðherra
er í 27 manna fylgdarliði forset-
ans og efazt er um að hann snúi
aftur til Kambódlu. Fjölskylda
hans er í Thailandi.
Lon Nol fór til Indónesíu I
boði Suharto forseta og ræðir
við hann og aðra indónesíska
ráðamenn um leiðir til að koma
á friði I Kambódíu. Suharto er
væntanlegur til Ástralíu á
fimmtudaginn.
Kambódiuforseti telur
Indónesíu mikilvægasta
aðildarríki ASEAN, bandalags
Suðausturasiurikja, og
Indónesia var eitt fyrsta ríkið
sem viðurkenndi stjórn hans
eftir byltinguna gegn Sihanouk
fursta fyrir fimm árum.
Samkvæmt áreiðanlegum
heimildum í Phnom Penh hef-
ur bandaríski sendiherrann
þar, John Gunther Dean, róið
að því öllum árum aó Lon Nol
verði vikið frá völdum til að
draga megi úr spillingu og auó-
velda samninga. Heimildirnar
segja að þrýstingur frá sendi-
ráóum annarra Asiurikja hafi
að lokum oróið til þess að Lon
Nol ákvað að fara úr landi.
En ýmsir kambódiskir stjórn-
málamenn telja brottför hans
breyta litlu þar sem sömu menn
og áður ráði mestu í stjórninni,
þar á meðal bróðir Lon Nol,
Lon Non.
I Nýju Delhi var tilkynnt i
dag að indverska stjórnin hefði
ákveðið að viðurkenna útlaga-
stjórn Sihanouks fursta.
— Loðnuskýrsla
Framhald af bls. 3
Arney KE 50 1493
Þorbjörn II GK 541 1482
Þorri ÞH 10 1461
Asborg RE 50 1395
Glófaxi VE 300 1393
Kópur RE 175 1382
Guórún GK 37 1253
Snæfugl SU 20 1236
Álsey VE 502 1195
Reykjanes GK 50 1163
Skipafjöldi 90 Vikuafli 13601 lestir Heildarafli 439833 lestir
Vikuafli Heildarafli
Lestir Lestir
Vestmannaeyjar 338 76456
Norglobal 7324 74298
Seyðisfjöróur — 34986
Eskifjörður — 27275
Reyðarfjörður — 24440
Reykjavík 952 23997
Vopnafjörður — 18353
Keflavík 2017 17461
Hornafjörður — 14809
Raufarhöfn — 14687
Þorlákshöfn 479 13970
Akranes 200 13719
Sigluf jörður — 12439
Grindavík 783 11680
Hafnarfjörður 983 11470
Sandgerði 526 11394
Fáskrúðsfjörður — 10250
Djúpivogur — 10039
Stöðvarf jörður — 9169
Breiðdalsvfk — 4586
Bolungavfk — 4354
— 1. apríl
Framhald af bls. 2
gæti komið fyrir, en það voru
margir sem hlupu ekki aðeins
1. aprfl f sfmann, þvf við höfð-
um fregnir af mönnum í ýms-
um hverfum borgarinnar uppi
á þökum að reyna að „lagfæra"
sjónvarpsloftnetin vegna
„truflana".
- Maður og kona
Framhald af bls. 23
öðruvísi en títt hefur verið, án
þess þó að fara út fyrir þau mörk,
sem skáldið hefur sett. Hún kem-
ur á óvart, en vissulega tekst
henni það, sem fyrir henni hefur
vakað. Grim meðhjálpara og Egil,
son hand, leika Andrés Jónsson í
Deildartungu og Þorvaldur Jóns-
son I Reykholti. Andrés hefur aö
baki, svo sem áður getur, áratuga
feril sem leikari, og veitist honum
létt að forma Grím, og Þorvaldur
gerir ekki Egil að afglapa, heldur
sýnir hann sem fákænan og kúg-
aóan heimaalning — eins og hann
er frá hendi skáldsins. Pétur
Jónsson I Geirshlið, sem er álíka
stór í sniðum sem maður og
bóndi, lék Bjarna á Leiti fyrir
aldarfjórðungi og leikur hann
einnig að þessu sinni. Ferst hon-
um vel vió hið trúgjarna, mat-
glaða og hreinskiptna tröll, en þó
að hann hirti Grím mjög eðlilega
og rösklega, verður hann samt
eftirminnilegri, þar sem hann sit-
ur með opinn sjálfskeiðung sinn
og biður þess, að hinn „guð-
rækni“ meðhjálpari ljúki borð-
bæn sinni. Ingibjörg Hafberg í
Reykholti sómir sér vel sem
maddama á Stað, þó að litið fari
fyrir henni, svo sem í sögunni.
Þess skal svo ekki látið ógetið, að
Hugrún Hauksdóttir i Sólbyrgi og
Páll Guónason á Steindórsstöðum
blása lífi í Sigrúnu og Þórarin og
eru beinlinis glæsileg sem verð-
andi prestshjón á Stað. Hjúin á
Hlfð leika Halldóra Karlsdóttir á
Kleppjárnsreykjum, Jón Björns-
son í Deildartungu, Bjarni
Marinósson á Skáney og Þröstur,
sonur Sverris Guómundssonar.
Þau gegna öll sinum litlu, en
nauósynlegu hlútverkum eins og
til er ætlazt.
Mikil vinna hefur verið lögó í
ekki aðeins æfingar og sýningar
þessa leikrits, heldur einnig i
hinn margvíslega leikbúnað og
allt það, sem fram fer aó tjalda
baki hvert leikkvöld. Fyrir öll
þessi störf hafa engin laun komió
önnur en þau, sem leynast í hinu
fólgna gildi margra vikna menn-
ingarlegs samstarfs um þaó bil
þrjátíu manns á ýmsum aldri í
tiltölulega litlu sveitarfélagi — og
svo auðvitað hinn glæsilegi og öll-
um sýnilegi árarigur á leiksvið-
inu.
Mýrum í Reykholtsdal f marz-
mánuði 1975.
Guðm. Gfslason Hagalfn.