Morgunblaðið - 03.04.1975, Síða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. APRÍL 1975
hér einnig inn í myndina sem
þýðingarmikill liður i viðleitni til
að gera óvirka sjúklínga virka á
ný, leysa þá úr einveru þeirra og
auka þeim sjálfstraust og
trú á eigin getu. Hér er
frjáis útrás skapandi tilfinninga
mikilvægt atriði og getur orðið
nokkurs konar sálarspegill sjúkl-
ingsins, sem bregður ljósi á inni-
birgðar hvatir og tilfinningar, og
geta gefið mikilvægar upplýsing-
ar í sambandi við lækningu
þeirra. Þetta hefur lengi verið
vitað, en hefur fyrst á siðustu
árum hlotið almenna viðurkenn-
ingu sjúkrahúsa og er víða gild
taug á leið sjúklingsins tíl bata.
Það segir sig sjálft, að engir sálar-
gluggar opnast við það að taka
upp mynstur og útsaum úr blöð-
um og timaritum, eða að búa til
klukkustrengi, og færa þetta
mikilsverða svið langt niður á við
svo sem getur aó líta á sýningu á
Borgarsjúkrahúsinu í dag. Hér er
um varhugaverð mistök að ræða,
lýtalaust handbragðið er hér ekki
aðalatriðið, þótt það sé vissulega
góðra gjalda vert og skal ekki
vanrækjast, en sem sérstakt
markmið verður það að ófrjóu
dútli. Hér vil ég þó geta þess
sérstaklega að á nefndri sýningu
sá ég sérstætt handverk miðað við
aðstæður, þ.e. ástand sjúklíngs-
ins, og sjálfsagt hefur það vakið
stolt og gleði hjá honum og sem
slikt hefur það, i þvi tilviki, ótví-
rætt grldi. Sýning þessi er annars
óskipulega sett upp og minnir
helzt á basar, ef frómt er frá sagt.
Það orkar ekki tvímælis að
miklu skiptir fyrir sjúklinginn að
losa um höft og höndla skapandi
neista innra með sér og útfæra
hann þvínæst í tilfallandi tækni.
Slikt gæti skipt sköpum í lífi hans
bæði á leið til bata og tíl aukinnar
sjálfsvitundar, er um þroskaheft
fólk er að ræða, eða fólk sem
misst hefur eitt af skilningarvit-
um sínum. Þvi fannst mér
skemmtilegasti hluti sýningar-
innar felast í tilraunum sjúklinga
við að mála eða vinna að eigin
þanka, og þar trúi ég að jafnvel
smávægileg tilsögn hefði getað
innsiglað mjög áhugaverðar
myndsmíðar.
Dregið saman í hnotskurn, á öll
slik starfsemi að miðast við þjálf-
un til innihaldsríkra lífs og það er
ótrúlegt hve miklum árangri er
hægt að ná, jafnvel þar sem allt
sýnist vonlaust, hið versta af öllu
er vanmat og skilningsleysi.
Á okkar dögum eru sjúkrahúsin
að verða óhugnanlega vélræn og
það gerir öll atriði sem varða
manneskjuna sjálfa og tilfinn-
ingalif hennar mun þýðingar-
meiri, og því eru hér öll atriði,
hvort heldur sjónræns eða skyn-
ræns eðlis sem bæta upp véla-
mennskuna, mjög til umhugs-
unar. Móttaka sjúklingsins hlýtur
því að 'vera eitt af þessum
atriðum, og hér skírskota ég til
anddyra sjúkrahúsanna og mikil-
Vægi þess að þau séu lífræn og
gædd vissum þokka. Anddyri
Borgarsjúkrahússins er t.d. harð-
neskjulegt, en myndlistarverkin
bæta það mikið upp, en hví þessar
tröppur? Eg er vitni að því er
sjúklingar höltruóu niður þessar
tröppur með erfiðismunum. Þetta
er eitt mjög þýðingarmikió atriði
hönnunar. Anddyri Landakots- og
Landspitalans eru laus við allar
tröppur, en hafa þvi miður ekki
þá reisn til að bera sem listaverk
Schevings og Ásmundar gæða
anddyri Borgarspítalans, — en
væri nú ekki hægt að samræma
þessi atriði í framtíðinni?
Að lokum vil ég víkja litillega
að svipmóti sjúkrahúsa, sem er
ekki svo litið atriði. Borgarspítal-
inn hefur mesta reisn yfir sér, og
við skulum vona að hann mæðist
ekki í sambýli sviplausra bygg-
inga líkt og Landspítalinn gamli.
Landakotsspítalinn takmarkast af
umhverfi sínu og er þokkafull
bygging þótt gamla byggingin
væri ólíkt þokkafyllri. Heilsu-
verndarstöðin er ævintýraleg að
útliti með öllum sínum turnspír-
um, hvaða áhrif sem þær svo hafa
á bata sjúklinga? Hinsvegar er
turninn á Borgarsjúkrahúsinu
sannarlega ekki út i hött, svo sem
ég hefi jafnan álitið, því að útsýn-
ið frá efstu hæð yfir borgina er
dýrlegt og meiri hressing en mörg
lyfjagjöfin. Merkilegt er að efsta
hæðin skyldi ekki vera ætluð sem
setustofa fyrir afturbatasjúkl-
inga, það væri til heilsubótar og
væri ekki úr vegi að taka það til
athugunar ....
Lýkur hér hugleiðingum mín-
um um sjúkrahús aó sinni, en
dyrum er haldið opnum til frekari
umræðu.
Bragi Ásgeirsson.
deild Borgarsjúkrahússins við
Grensásveg og nú síðast samsýn-
ing sjúklinga frá ýmsum deildum
sjúkrahúsanna og visthæla, uróu
mér hvati til að láta veróa aó því
að vekja umhugsun og umræóu
um þessa hlið sjúkrahúsavistar,
ef hér mætti verða nokkur breyt-
ing á.
Verkunum á Borgarsjúkrahús-
inu var eftir atvikum faglega fyr-
ir komið en það verður að viður-
kennast, að lýsingin á veggjunum
var á þann veg, að auðsætt var að
hönnuður byggingarinar hefur
ekki gert ráð fyrir myndlistar-
verkum í skálum og stigagöngum
hússins, því að langt var frá að öll
verkin nytu sín sem skyldi. En
þetta atriði, að ekki hafði verið
gert ráð fyrir myndiistarverkum í
opinbera byggingu er gömul saga,
sem þvi miður er jafnan aó endur-
taka sig, og hafa íslenzkir arki-
tektar þar markað sér frumlega
sérstöðu meðal erlendfa kollega
sinna.
Sýningin, sem samanstóð af 50
myndlistarverkum eftir 22 lista-
menn, lifgaði mjög upp ganga
sjúkrahússins og er ánægjulegt
að verða þess var að eindregið
hefur verið óskað eftir framhaldi
á starfseminni og samvinnu við
myndlistarmenn. Fimmti hluti
myndanna seldist og bendir það
til þess að nýr söluvettvangur
hafí opnast, sem er meðal starfs-
fólks við sjúkrahús en slíkt er hér
að sjálfsögðu algert hlióaratriðí.
Rétt er að árétta þaó hér, að
myndlist og hönnun þurfa skil-
yrðislaust að vera á háu stigi í
sjúkrahúsum nútímans, og öll
starfsemi sem heill og velferð
sjúklinganna áhrærir þarf aó
standast ströngustu nútímakröf-
ur. Þetta á einkum við þann þátt
er snýr að því að virkja skapandí
hugmyndaflug sjúklinga á fjöl-
breytilegan hátt, ekkí eingöngu
til að dreifa tímanum heldur
einnig til að skapa þeím hughrif
og líta bjartari augum á tilveruna.
— í því efni er t.d. notað leikstarf
með líti og skapandí föndri er
nefnist „Art Therapy", eða list-
þerapí, svo og leikþerapí (Play
Therapy), sem eru í raun og veru
náskyld atriði. Iðjuþjálfun kemur
Um mánaðamótin jan.—febr.
lauk sýningu myndlistarverka á
Borgarsjúkrahúsinu, sem staðið
hafði yfir frá því fyrir jól og sem
var ágætt framtak og vert allrar
athygli. Eg vildi síður skrifa um
sýninguna meðan hún stóð yfir og
þarmeð e.t.v. stefna of mörgu for-
vitnu fólki inn i ganga hússins í
starfstíma lækna og hjúkrunar-
fólks. Sýningin var að sjálfsögðu
aðallega sett upp til yndisauka,
sjúklingum, gestum þeirra, lækn-
um og öðru starfsliði, enda var
það starfsmannafélagið sem mun
hafa átt frumkvæðíð að sýning-
unní og vildí með þvi lífga upp á
hina tómlegu veggi hæðanna. Það
virðist sannarlega tilefni til að
spyrja hvers vegna íslenzk sjúkra-
Lisl og hðnnun
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
hús þurfi að vera jafn eyðileg og
fráhrindandi og þau koma fyrir
sjónir. Of lítið ef þá nokkuð virð-
ist hafa verið hugað að því að
gæða sjúkrahúsin hlýleik og upp-
örvan. Sjúklingar minnast því
kalkaóra veggja og dauflegrar
dvalar, þrátt fyrir lofsverða um-
önnun hjúkrunaríólks og ágætra
lækna. Ekki nægir það eitt að
rétta sjúklingum bók í hönd til
lestrar, þótt slíkt sé vissulega
þakkarvert. En hvar hefur mynd-
rænni fegurð verið ætlað rúm? Er
hún ekki eínnig mikilvæg, t.d. í
sambandi við sjúklinga á bata-
skeiði, sem þarfnast uppörvandi,
lifandi umhverfis þar sem eitt-
hvaó óvænt og athyglisvert ber
fyrir augu á göngunt og í setu-
stofum? — Slikt leysir síóur en
svo öll vandamál en ég held, að í
stað eintóna kaldra veggja og
nokkurra eftirprentana sem auga
mætir og flestir eru löngu hættir
að taka eftir, myndi sjálft mynd-
verkið i fjölbreytileik sínum eiga
erindi og tala til þeirra er tóm-
leikinn hrjáir jafnvel meir en
meinið sjálft. Um þetta og margt
fleira gafst mér tækifæri til að
huga að á sl. ári er ég nokkrum
sínnum þurfti að dveljast innan
veggja sjúkrahúsa um skeið og
ákvað að koma hugleiðingum
minum á framfæri fyrr en síðar.
Fyrrnefnd sýning á Borgarsjúkra-
húsinu, auk sýningar Magnúsar
A. Arnasonar i endurhæfingar-
Myndlist í siúkrahús