Morgunblaðið - 04.07.1975, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. JULI1975
25
reiknaðist til að 35—40% af þjóð-
artekjunum færu til ríkis og sveit-
arfélaga. Fer það saman við það
sem ég sagði hér áðan. Þessi hag-
fræðingur var þó ekki með lífeyr-
irgreiðslur einkaaðila í þeim töl-
um, en með þeim yrði félagsgeir-
inn eða ríkisgeirinn um það bil
40—45%, sem er gífurlega hátt og
nálgast það hlutfall sem talið er
hættulegt f Svlþjóð, Bretlandi og
Danmörku. Vert er að vekja at-
hygli á að jafnvel þessar tiltölu-
lega auðugu þjóðir stynja undan
þessu þunga ríkis- og tilfærslu-
kerfi. Hvað má þá segja utn þjóð i
harðbýlu landi sem á allt sitt und-
ir 20—30 þús. manna framleiðslu-
stétt I sjávarútvegi, fiskiðnaði,
landbúnaði, iðnaði og versl-
un? Á viðreisnarárunum svo-
kölluðu, tímabilinu 1960—1971,
var hlutdeild hins opinbera í
þjóðartekjunum um 30% og
fannst mörguin nóg um. Þetta
tímabil einkenndist af nokkuð
jöfnum árlegum hagvexti með
ákveðnum og alvarlegum aftur-
kipp, tímabilið 1967—1969, sem
þjóðin komst yfir vegna öruggrar
forustu þáv. ríkisstj. Því miður
verður að segja eins og er að með
þeirri stefnumörkun I fjármálum
hins opinbera sern ákveðin var
siðla árs 1970, hófst sú þróun, sern
stöðugt hefur haldið áfrarn siðan,
að rikiskerfið hrifsar sífellt
stærri hluta af þjóðarfrarnleiðsl-
unni til sinna þarfa eða vegna
tilfærslu gegnum ríkiskerfið inn-
an þjóðarbúsins. Mest verður þó
stökkið rnilli áranna 1971 og 1972,
en þá eru ríkistekjurnar 25.6%
rniðað við þjóðarframleiðslu.
Oft gerir alrnenningur sér ekki
grein fyrir því hvernig að honurn
er þrengt. Þróun hins opinbera á
íslandi er skýrt dærni uin það
hvernig unnt er að þrengja smátt
og sinátt að einkaneyslu í skjóli
oft á tíðurn góðra rnála, eins og
t.d. trygginga- og heilbrigðisrnála,
skólarnála o.s.frv. En fólk áttar
sig oft ekki á að jafnfrarnt eru
lagðar á álögur vegna annarra rík-
isútgjalda og framkvæmda sern
betur væri að aðrir önnuðust.
Annað dærni urn óæskilega
þenslu ríkisins má nefna aukn-
ingu starfsrnanna hjá opinbera
geiranurn. Frá 1963 til 1972 fjölg-
aði opinberurn starfsrnönnurn urn
75%. Á saina tíma jókst vinnuafl
framleiðsluatvinnuveganna urn
30%. Sú aukning varð einkuin í
iðnaði og verslun. Landbúnaður
og fiskiðnaður stóðu i stað i þessu
atriði.
Þá má nefna að á síðari árum
hefur þjóðarfrarnleiðslan aukist
um rúm 5% að meðaltali á ári,
þ.e.a.s. frarn til ársins 1974. Á
sarna tíinabili hafa fjárlög ríkis-
ins aukist 4—5 sinnurn rneira á
hverju ári. Misrærnið rnilli aukn-
ingar frarnleiðslunnar og ríkisút-
gjalda er ein af ástæðurn hinnar
rniklu verðbólgu á íslandi í dag.
Fleiri dæmi mætti nefna en þetta
skal látið nægja að svo stöddu
þótt full ástæða hefði verið til að
fjalla hér nokkuð um áhrif þeirr-
ar stefnu sern rekin hefur verið i
peningarnálurn þjóðarinnar, sér-
staklega í gegnurn opinbera sjóði,
ríkisbanka o.s.frv. Mun væntan-
lega gefast tækifæri til þess siðar.
Fjárlagagerö
hér og
erlendis
1 Ijósi þeirrar þróunar, sern hér
hefur verið lýst, stöðugurn vexti
ríkisgeirans á kostnað atvinnu-
veganna og alls alrnennings, er
óurnflýjanlegt þegar til lengdar
lætur að hv. Alþ. taki upp ný og
betri vinnubrögð við gerð fjárl. ef
tryggja á og viðhalda þingræði og
lýðræði í landinu. Hv. Alþ. verður
að nálgast þetta veigamikla tæki i
efnahagsrnálurn, sem fjárl. eru,
rneð öðrurn hætti en gert hefur
verið á undangengnum árurn.
Meðal þess, er ég álít að helst
þurfi að færa til betri vegar í
þessum rnálurn til þess að styrkja
trú fólksins í landinu á valdið og
þýðingu Alþ., er:
1. Alþingi þarf að verða virkara
i rnótun og gerð fjárl. en verið
hefur.
2. Með tilliti til þess þarf undir-
búningur og ákvörðun uin fjárlög
að taka lengri tirna.
3. Setja þarf fjárlögurn ákveðið
þak rneð tilliti til lengri og
skemrnri tirna markrniða í efna-
hagsmálum er grundvallast á.
spám um afkomu atvinnuveg-
anna.
4. Stefnumótun í gerð fjárl.
þarf að gera ráð fyrir meiri
sveigjanleika í frarnkvæmd
þeirra en nú er.
5. Fjalla þarf af meiri ná-
kvæmni um einstaka liði fjárl.
6. Endurskoða verður oftar lög
sem felaí sér bindandi skuldbind-
ingar af hálfu ríkisins hvað út-
gjöld áhrærir og þurfa slík lög
raunverulega að vera i stöðugri
endurskoðun.
7. Til greina kæmi að hafa opn-
,ar umr. um einstaka þætti fjárl.
þar sem forsvarsmenn hins opin-
bera gerðu þingnefndum og al-
menningi grein fyrir störfum vió-
komandi stofnana og öðru er lýt-
ur að framkvæmd fjárl. og þróun
þeirra.
Eigi skal farið frekar út í ein-
stök atriði sem bent hefur verið á
sem Ieiðir til úrbóta við gerð
fjárl., þannig að Alþ. hafi meira
vald yfir þróun þessara rnála og
tryggi betur en nú er að fjárl.,
rikisútgjöld og opinberar fram-
kvæmdir verði ekki myllusteinn á
hálsi þjóðarinnar. Athygli skal
vakin á þvi að í flesturn lýðræðis-
ríkjurn eiga árleg fjárlög sér
Iengri aðdraganda og eru lengur í
meðförum hjá viðkoinandi þjóð-
þingurn en hér tiðkast. Sern dærni
rná nefna að í Frakklandi er byrj-
að að vinna að undirbúningi fjárl.
í jan. ári áður en fjárl. eiga að
korna til frarnkværnda. Áætlunar-
deild fjrnrn. franska undirbýr þá
fyrsta uppkast að útgjaldaáætlun
fyrir n.k. ár, þ.e.a.s. fjárlagaár, og
einnig útbýr þessi deild spár fyrir
næstu 2 ár þar á eftir, þannig að
hér er raunverulega verið að
fjalla urn þriggja ára tírnabil. í
febrúar eru einstök rn. beðin urn
að skila sundurgreindurn beiðn-
um um fjárþarfir viðkomandi rn.
Eftir nákvæma rneðferð, þar sern
forsrh. hefur mikið vald til að
sarnræma óskir viðkornandi aðila
við þá möguleika, sern stefnan i
skattamálum gefur, er uppkast að
fjárl. ásarnt fyrrnefndum tveggja
ára spárn lagðar fyrir ríkisstj. og
franska þjóðaþingið, fyrst fyrir
ríkisstj. urn rniðjan sept. Siðan er
fjárlagafrv. lagt fyrir franska
þingið fyrsta þriðjudag i okt. og
afgreitt sern lög rétt fyrir jól ár
hvert.
Kostirnir við franska fyrir-
kornulagið við gerð og rnótun
fjárl. eru:
1. Undirbúningur hefst heilu
ári áður en fjárl. eiga að korna til
framkværnda.
2. Unnið er að fjárlagagerðinni
allt árið.
3. Meófylgjandi áætlanir urn
fjárlög næstu tveggja ára eftir
þau fjárlög sem verið er að
ákveða eða fjalla urn eru einnig
til rneðferðar og gefur það aðilurn
vinnurnarkaðarins og skatt-
borgurum visbendingu urn við
hverju sé að búast af hálfu rikis-
valdsins rneð tilliti til skattálagn-
ingar og ríkisútgjalda nokkur ár
frarn i tímann. Hlýtur það að
skapa mikið aðhald.
1 Þýskalandi kynnir ríkisstj.
fjárhagsáætlanir sínar fyrir
næsta fjárlagaár venjulegast uin
rnitt surnar í júli. Uppkast að
fjárl. er síðan lagt fyrir sarn-
bandsþingið i sept. og þá fer frarn
1. urnr. Síðan er það til rneðferðar
í fjvn. sarnbandsþingsins i nokkra
rnánuði. 2. og 3. urnr. fóru t.d.
frarn á þessu ári 19. og 21. rnars
s.l. En sarnkv. Iöguin vestur-þýska
sarnbandsins skulu þessar umr.
fara fram rneð þriggja daga
millibili. í þessurn ríkjurn eru
fjárlög sveigjanlegri en við eigurn
að venjast.
Í þáltill. þeirri, er hér liggur
fyrir, er gerð till. urn að fjárlaga-
árinu verði breytt þannig að
reikningsárið hefjist 1. júlí ár
hvert og gildi til sarna tírna að ári.
Segja má að það skipti ekki höfuð-
rnáli hvort reikningsárið hefjist 1.
júlí ár hvert eða t.d. 1. apríl. Aðal-
atriðið er . að afgreiðsla fjárl.
islenska ríkisins sé tekin úrþeirri
spennitreyju sein afgreiðsla
þeirra nú er í frá því urn rniðjan
okt. og frarn i rniðjan des. ár
hvert. jafnfrarnt því sern hv.
alþrn. gefist betri tirni til að fjalla
um einstaka liði fjárl., ín.a. ineð
tilliti til nauðsynlegra lagabreýt-
inga á gildandi útgjöldurn, sern
hafa rnikil áhrif á niðurstöður
fjárl. í núv. mynd. Siðast, en ekki
síst hlýtur breytt tímasetning
eins og hér um ræðir að gefa
löggjafanum betra svigrúm til að
hafa fjárl. með tilliti til afkomu
þeirra atvinnugreina sem ráða úr-
slitum um endanleg lffskjör
þjóðarinnar á hverjum tima, sem
eru sjávarútvegur og fiskiðnaður.
Þarf ekki að hafa mörg orð um
það að útkoma vetrarvertíðar á
hverju ári ræður miklu urn af-
komu þjóðarinnar og greiðslugetu
fólksins vegna sameiginlegra
þarfa i gegnum hið opinbera.
•Verium
0ggróóurJ
verndumi
Lokað
Skrifstofur og vörugeymslur okkar verða lokað-
ar vegna flutninga frá og með 5. júlí. Við
opnum aftur að Suðurlandsbraut 4 (H. Ben.
Húsinu) þ. 5. ágúst 1 975.
EGILL GUTTORMSSON HF
Grófinni 1, Simi 25155.
Bátar til sölu
4 — 5 — 6 — 7 — - 9 — 10 — 12 — 15
— 17. — 20 — 26 — 28 — 30 — 36 —
37 — 40 — 44 — 45 — 49 — 50 — 52
— 56 — 62 — 64 — 65 — 67 — 71 —
73 — 81 — 83 — 90 — 101 — 104 —
127 — - 150 - — 157 — 184 — 193 — 200
— 218 — 280. tonn
Fasteignamiðstöðin.
Hafnarstræti 11 simi. 14120.
Fataverzlun furir
Herradeild
Leðurjakkar
Myndabolir
Sokkar
Dömudeild
Gallabuxur — NÝKOMIÐ
Silkitreflar
Bolir
-
sími 11811