Morgunblaðið - 30.10.1975, Side 18

18 MORGUNBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 30. OKTOBER 1975
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavlk.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10 100.
Aðalstræti 6, simi 22 4 80.
Áskriftargjald 800,00 kr. á mánuði innanlands.
f lausasölu 40.00 kr. eintakið.
Matthías Á. Mathie-
sen, fjármálaráðherra,
hefur í fjárlagaræðu sinni
fylgt eftir þeim aðvörunar-
orðum til þjóðarinnar, sem
Geir Hallgrímsson, for-
sætisráðherra, mælti í
stefnuræðu sinni á Alþingi
í síðustu viku. Þá vakti for-
sætisráðherra athygli á
því, að þjóðarframleiðsla
íslendinga mun minnka
um 3lA% á þessu ári og
þjóðartekjur á mann munu
minnka um 9%, sem er
mesti samdráttur þjóðar-
tekna frá því að íslending-
ar tóku stjórn eigin mála í
sínar hendur og meiri sam-
dráttur en á erfiðleikaár-
inu mikla 1968, en þá
minnkuðu þjóðartekjur á
mann um 8%.
í fjárlagaræðu sinni í
fyrradag benti Matthías Á.
Mathiesen á þá staðreynd,
að tíunda hver króna, sem
við ráðstöfum til neyzlu og
framkvæmda, er fengin
með því að ganga á gjald-
eyrissjóðinn eða fá lán hjá
öðrum þjóðum. Og fjár-
málaráðherra upplýsti
síðan, að nú væri svo
komið, að útilokað væri
fyrir Islendinga að fá frek-
ari erlend lán, nema er-
lendir lánadrottnar sann-
færðust um, að þjóðin
hefði tekið efnahags- og
fjárhagsmál sín þeim
tökum að stefna mundi til
betri vegar. I þessu sam-
bandi sagði fjármálaráð-
herra í fjárlagaræðu sinni:
„Nú er svo komið, að gjald-
eyrisforðinn er eingöngu
lánsfé. Við getum ekki
haldið þessum hallabúskap
áfram. Þetta hefur tekizt
enn sem komið er, vegna
þess, að þjóðin hefur notið
mikils lánstrausts, sem
grundvöllur var lagður að
á síðastliðnum áratug og
auk þess getað hagnýtt sér
fyrirgreiðslu alþjóða lána-
stofnana, einkum Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins. Það er
mikilvægt að gera sér
grein fyrir því, að þetta
traust er nú nýtt til hins
ýtrasta og að frekari er-
lendar lántökur í veru-
legum mæli eru útilokaðar
nema ljóst sé, að þróunin í
greiðslujöfnuði landsins
stefni til betri vegar.“
Ástæða er til að undir-
strika þetta: Nú er svo
komið okkar málum, að við
getum ekki fengið erlend
lán í nokkrum mæli fyrr en
erlendir lánadrottnar
sannfærast um, að stjórn
efnahagsmála þjóðarinnar
sé komin í réttan farveg.
Þetta þýðir, að eyðslu-
stefna undanfarinna ára
er komin á endapunkt.
Lengra verður ekki komizt.
íslenzka þjóðin í heild er
nú eins á vegi stödd og
einstaklingur, sem hefur
árum saman lifað um efni
fram og fjármagnað um-
frameyðslu sína með lán-
tökum, en fær skyndilega
það svar við beiðni um
frekari lán, að þess sé ekki
kostur. Sá einstaklingur á
engan annan kost en að
hætta eyðslunni, hætta að
lifa um efni fram ög sníða
sér stakk eftir vexti. Með
sama hætti eigum við Is-
lendingar ekki lengur ann-
arra kosta völ. Við hljótum
að sniða okkur stakk eftir
vexti, við hljótum að hafna
eyðslustefnu og peninga-
austri siðustu ára og snúa
okkur að því viðfangsefni
að koma efnahags- og fjár-
málum okkar á heilbrigðan
grundvöll á ný, svo að við
endurheimtum það traust
á erlendum lánamörk-
uðum, sem við höfum nú
tapað.
Með stefnuræðu for-
sætisráðherra og fjárlaga-
ræðu fjármálaráðherra,
hefur ríkisstjórnin lýst því
afdráttarlaust yfir, að bar-
áttan gegn verðbólgunni er
nú efst á blaði og nýtur
algers forgangs. Allar
aðgerðir ríkisstjórnarinn-
ar i efnahagsmálum verða
við það miðaðar að draga
úr verðbólgu og í öðru lagi
að draga úr hallanum í
greiðsluviðskiptum við aðr-
ar þjóðir. Fjármálastjórn
ríkisins á næsta ári mun
taka mið af þessum höfuð-
markmiðum og fjármála-
ráðherra lýsti því yfir, að
til þess að ná þessu stefnu-
marki yrðu fjárlög næsta
árs að verða hallalaus.
Gerðar verða lánsfjáráætl-
anir fyrir næsta ár sem ná
mundu til allra innlendra
lánastofnana og til lántöku
erlendis og ráðstöfun þess
fjár. Beitt verður virku og
ströngu eftirliti með ríkis-
útgjöldum, og fleiri ráð-
stöfunum í sama skyni.
Um þessi viðhorf sagði
Matthías Á. Mathiesen í
lok fjárlagaræðu sinnar:
„Þegar nú er horft fram á
við er því alls ekki um það
að ræða lengur, að við
getum þolað halla í ríkisbú-
skapnum áfram undir
nokkrum kringumstæðum.
Nú setur viðskipta- og
greiðslustaðan út á við
alveg ákveðin mörk. Við
verðum að einbeita okkur
að því að ná öruggu jafn-
vægi í ríkisfjármálum og
draga úr útgjöldum eftir
því sem frekast er kostur.
Þetta krefst stundarfórna
— og lengi má deila um
leiðir — en það er líka til
tnikils að vinna að treysta
fjárhagslegt sjálfstæði og
öryggi þjóðarinnar og
undirstöðu framfara í land-
inu.“
Ríkisfjármálin
og verðbólgan
THE OBSERVER THE OBSERVER THE OBSERVER THE OBSERVER ,M&, THE OBSERVER Mdt THE O
Bakþankar
Rússa um
Kissinger-samkomulagið
SÉRFRÆÐINGAR í Moskvu
standa agndofa og ringlaðir
andspænis furðulegum við-
brögðum Rússa við undirrit-
un bráðabirgðasamkomulags
Egypta og ísraelsmanna um
Sínaí.
Menn velta því fyrir sér,
hvort Rússar hafi skipt um
skoðun varðandi samkomulag-
ið, sem náðist fyrir atbeina dr.
Henry Kissingers, eða hvort
þeir séu að bíða eftir heppileg-
um tíma til að láta andúð sína í
Ijós.
Rússar voru ekki viðstaddir
undirritunarathöfnina og sam-
komulagið var harkalega gagn-
rýnt í Moskvublöðunum. „The
Weekly Times“ flutti langa
grein, þar sem harðlega var
veitzt að samkomulaginu. Sadat
Egyptalandsforseti tók þessa
gagnrýni óstinnt upp og for-
dæmdi Rússa heiftarlega fyrir
að æsa arabaþjóðir upp á móti
samkomulaginu. Eftir þetta
hafa sovézku blöðin þagað
þunnu hljóði um málið.
Löng grein um samningana,
sem nefndist „Hvorki stríð né
friður í Sínaí“ og birtist í rúss-
nesku útgáfunni af „New Tim-
es“, kom ekki í enskri, franskri
og þýzkri útgáfu blaðsins sem
kemur venjulega út 5 dögum
síðar en rússneska útgáfan. Að
jafnaði er rússneska útgáfan
þýdd óbreytt, en aö þessu sinni
var í stað greinarinnar um
samningana, birt önnur um
kynþáttamisrétti, svo og sam-
tíningur af ýmsu tagi, greini-
lega unninn í mesta flýti, Ber-
sýnilegt var, að háttsettir aðilar
höfðu tekið ákvörðun um, að
greining kæmi ekki, og ritstjór-
anum skipað að fjarlægja hana.
Hafi gagnrýni Sadats valdið
því, að greinin var ekki birt, er
það með ólíkindum. Yfirvöld í
Moskvu viðurkenna það yfir-
leitt ekki, að þeim hafði orðið á
mistök, jafnvel ekki óbeinlínis.
Samt sem áður virðist svo sem
tvær grímur séu farnar að
renna á Rússa, ekki eingöngu
varðandi samningana, heldur
miklu fremur varðandi sam-
komulagið við Sadat. Svo virð-
ist sem þeir vilji leggja sig í
líma um að móðga hann ekki,
enda þótt þeir sitji enn við sinn
keip, og telji samningana sjálfa
jafnómögulega og áður.
Önnur hugsanleg skýring er
sú, að sovézkir ráðamenn hafi
ákveðið að láta af gagnrýni
sinni vegna tilboðs Bandaríkja-
manna. Er Kissinger lét svo
ummælt, að hann myndi gera
Gromyko utanríkisráðherra
Sovétríkjanna grein fyrir mála-
vöxtum, hafa Rússar ef til vill
talið heppilegt að slá frekari
gagnrýni í fjölmiðlum á frest.
Mjög fáir utan Sovétríkjanna
lesa rússneska útgáfu vikurits-
ins, og með því að birta grein-
ina ekki í útgáfum á erlendum
tungum, var spornað gegn því,
að hún kæmi fyrir almennings-
sjónir á Vesturlöndum.
En þetta beinir vitaskuld enn
meiri athygli að greininni. So-
vézka fréttastofan Tass skýrði
mjög ítarlega frá henni, jafnvel
áður en New Times var dreift
til kaupenda. Erlendir fréttarit-
arar í Moskvu gerðu allir nána
grein fyrir henni og sögðu að
hér* væri Ijóst dæmi um við-
brögð Rússa við þróun mála í
Mið-Austurlöndum. Þetta gerði
það að verkum, að margir er-
lendir lesendur blaðsins biðu
þess með óþreyju, og er það
loks kom, vakti athygli, að
greinina var hvergi að finna.
Þeir, sem ferðinni ráða í so-
vézkum stjórnmálum, eru að
líkindum uggandi yfir því, hver
verði viðbrögð arabaríkjanna
við þessum óvænta leik þeirra,
Eftir
Deu Murarka
og telja má mjög sennilegt, að
hann verði lagður út á verri
veg. Þau arabaríki, sem litu
samninginn frá upphafi mjög
óhýru auga og fögnuðu því að
njóta þar samstöðu Rússa.telja
nú mjög líklegt, að hér sé um að
ræða stefnubreytingu þeirra og
að þeir hafi snúizt á sveif með
ísraelsmönnum og Egyptum.
Sú spurning hlýtur að vakna,
hvort Egyptar eða Bandaríkja-
menn hafi á einhvern hátt get-
að knúið Rússa til þessarar
stefnubreytingar, en hvort sem
sú skýring verður ofan á, má
furðulegt þykja, að Rússar hafi
umyrðalaust étið ofan í sig fyrri
fullyrðingar sínar, og telji þetta
vísbendingu um, að yfirlýsing-
ar þeirra um málefni Mið-
Austurlanda, séu lítt marktæk-
ar.
Menn geta einnig gert sér í
hugarlund, hvaða ályktanir
Kínverjar draga af meðferð
greinarinnar, sem var mjög
mikilvæg um afstöðu Rússa til
Mið-Austurlanda.
Með því að fjarlægja greinina
úr „The Weekly Times", hafa
Rússar gefið þeirri hugmynd
byr undir báða vængi, að þeir
standi ráðþrota gagnvart þróun
mála í Mið-Austurlöndum, og
viti ekki i hvorn fótinn þeir eigi
að stíga. Að öðrum kosti hefði
engin ástæða verið fyrir fljót-
færnislegri gagnrýni á sam-
komulagið og ámóta fljótfærn-
islegu undanhaldi, eftir við-
brögðin í Kaíró. Verður þetta
til þess, að Rússar verða að
hugsa sitt ráð gaumgæfilega og
haga orðum sínum skynsam-
lega, þegar þeir næst gefa yfir-
Iýsingu um málefni Mið-
Austurlanda.