Morgunblaðið - 03.01.1976, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. JANUAR 1976
Lífeyristryggingar óbreyttar:
Tekjuþörf tryggingalíerfis mætt
með 1% álagi á gjaldstofn útsvara
— Með úttekt tryggingakerfisins er
stefnt að nýrri löggjöf á hausti komanda
Frumvarp til laga um breytingar á
iogum um Almannatryggingar, sem
samþykkt var á Alþingi fyrir
bkemmst j, og felur í sér smávægi
íega breytingu á verði lyfja og sér-
íræðiþjónustu, sem og 1% gjald á
gjaldstofn útsvara, er renni til trygg-
ingakerfisins. hefur valdið nokkrum
umræðum manna á meðal Hér er
um bráðabirgðalausn að ræða,
meðan yfir stendur úttekt á trygg-
ingakerfinu, sem væntanlega leiðir
til nýrrar lagasetningar fyrir árslok
1976. Rétt þykir, til frekari skýr-
ingar á málavöxtum, að birta fram-
sögu heilbrigðisráðherra, Matthlasar
Bjarnasonar, með frumvarpinu, er
hann mælti fyrir því á Alþingi (efri
deild) og fer hún hér á eftir.
Q Lyf og sér-
,r:?»ðibiónM«fjí
Þetta trv urri brevt á Ibgi im um
ain.iinr.atrygyinyar yerir r.íð fyrir því
að breyta nokkuð greiðslum til ser
fræðmga á þann veg. að þær hækki úr
30Ö kr í 600 kr og greiðslu samlags-
manna í lyfjakostnaði á þann hátt, að
lyf samkv. lyfjaverðskrá 1 verði 300
kr í stað 200 kr . sem nú er. og lyf
samkv lyfjaverðskrá 2 fari í 600 kr í
staðinn fyrir 400 kr eins og nú er Þá
er ennfremur lagt til, að röngent
greining og geislameðferð samkv
gjaldskrá, sem daggjalda nefnd setur.
fari í 600 kr fyrir hverja röngent-
greiningu og jafnframt, að ráðh er
með reglugerð heimilað að breyta
greiðslum samlagsmanna samkv
þessari gr svo og að ákveða með
reglugerð hámark eininga lyfja á ís-
í mdi Að vísu er heimilt fyrir ráðh að
breyta greiðslu samlagsmanna með
reglugerð. en það er ekki ákvæði i
lögum um það, að það sé hægt að
ákveðavmeð rcgluyerð hámark eininga
lyfja á íslandi
Þeua teijurn við réit aó geia, að
fenginni þeirri reynslu, að skammtarnir
geta orðið óeðlilega háir eða óeðlilega
stórir, sem læknir setur á lyfseðil, og
auðvitað eftir þvi sem samlagsmaður
greiðir hærri upphæð, þá vaknar
kannski frekar sú viðleitni að auka
magnið á hverju lyfi, en það höfum við
nú séð og þekkjum sennilega allir hvað
mikið hleðst á stundum upp af
meðulum hjá fólki, sem það máske
ekki notar til fulls sem verða svo ónýt
með tið og tima
Þetta er fyrsta breytingin ef frum-
varpið gerir ráð fyrir þessum hækkun-
um á lyfjaverðinu og röngentgreiningu
og greiðslu til sérfræðinga
0 1 % álag á
gjaldstofn út-
svara 1976
í 2 gr er breyt á að framlög
sveitarfélaga greiðist til sjúkrasamlags
mánaðarlega miðað við fjárhagsáætl-
un, en er nú i gildandi lögum ársfjórð-
ungslega
í 3 gr er raunverulega aðalefni
þessa frv Það er það, að á árinu 1976
skuli sveitarfélög innheimta 1 % álag á
gjaldstofn útsvara og skulu standa
sjúkrasamlögum skil á fyrirfram-
greiðslu eða hlutfallslegri innheimtu
þess mánaðarlega, þannig að ekkert
sveitarfélag eigi að greiða meira en það
innheimtir hverju sinni og við
ákvörðun Tryggingastofnunar rikisins
um framlag ríkissjóðs til sjúkrasamlaga
samkv 49 gr skal taka tillit til þessa
framlags til hlutfallslegrar lækkunar á
framlagi ríkissjóðs Það þykir ekki fært
að setja inn í 49 gr laganna ákveðinn
hundraðshluta af hækkun sveitarfélags
í sjúkratryggingunum vegna þess, að
þá gæti orðið þar eitthvað bil á milli
þess sem er i raunveruleikanum,
þannig að sum sveitarfélög þyrftu þá
að greiða meira heldur en þessi
gjaldstofn leyfir eða þá önnur minna,
svo að það er rétt að halda því hlutfalli
sem er i gildandi lögum, sem eru 90%
sem er rikisgreiðslan og 10% sem er
greiðsla sveitarfélaga. en þetta bætist
við, enda mun þetta ekki gilda nema á
árinu 1976 Almannatryggingalög-
gjöfin er í endurskoðun Þar hefur
verið unmð mjög mikið starf frá hendi
þess manns, sem tók að sér að kanna
almannatrygginy .löggjöfina, Guðjóns
Hansen, tryggingafræðings, og nú er
þegar að byrja vinna þeirrar nefndar,
þar sem stjórnmálafl allir eiga sinn
fulltrúa og að þvi er stefnt, að þessari
endurskoðun verði lokið fyrir næsta
haust, þannig að ný löggjöf taki þá
gildi
0 Lífeyris trygg-
ingar óbreyttar
Samkv þessu er ekki gerð till. um
neinar breyt á lifeyristryggingunum.
Þær halda áfram á þessu ári óbreytt-
ar Það, sem kom til greina að gera,
var að auka á einhvern hátt framlag
þeirra, sem þurfa að hggja inni á
sjúkrahúsum, þ e beinar greiðslur til
sjúkrahúsanna að einhverju leyti eða
að hluta — eða að leggja persónugjöld
á ibúa landsms eða á skattþegnana,
eða þá að fara þessa leið, að sveitar-
félög hækki útsvar eða álag á útsvars-
gjaldstofninn um 1% Að þessu máli
mjög vandlega athuguðu var talið, að
það væri eðlilegast að leggja þessi
útgjöld á menn eftir tekjum en ekki i
nefskatti eða greiðslu á þá, sem eru
inni á sjúkrahúsum. Þó að þetta frv
verði samþ , þá er ekki því að leyna, að
það gerir ráð fyrir nýjum útgjöldum á
samlagsmeðlimi upp á 480 millj. 100
millj. kr. er talið að hægt sé að spara í
framkvæmd tryggingakerfisins á árinu
1976 oq þá hefur verið reiknað með
því að það mætti spara það í
framkvæmdinni nokkurn veginn jafnt á
lífeyristryggingum og sjúkratrygging-
um.
0 Kostnaðarhækkun
sjúkratrygginga
4 milljarðar 1 976
Hækkun á framlagi rikissjóðs hefur
verið glfurleg á tryggingunum á und-
anförnum árum og þrátt fyrir þetta frv
er hækkunin á sjúkratryggingunum um
4 milljarðar eða tæpir 4 milljarðar á
milli ársins 1975 og 1976 Sjúkra-
rúmum fjölgar verulega og siðan koma
kauphækkanir mjög tilfinnanlega við
þennan lið, þvi það er talið að I sjúkra-
húsarekstrinum sé 70% launakostnað-
ur Þetta er eðlilega mjög hátt hlutfall,
þar sem hér er um að ræða stofnanir,
sem eru reknar allan ársins hring og
allan sólarhringinn, og er auðvitað
launakostnaður mjög mikill
0 40% sjúkrahúsa
ríkisspítalar — 60%
á vegum sveitarfélaga
og félagasamtaka
Nú, það má lika um það deila og á
það benda, að ríkissjóður hefði alveg
Verkefnaskipting ríkis og sveitarfélaga:
Stefnumörkun fulltrúaráðs-
fundar sveitarstjómarmanna
— Samstarfsnefnd skipuð til heildarendur-
skoðunar á verkefna- og tekjuskiptingu
NÝ löggjöf um verkaskiptingu ríkis
og sveitarfélaga, sem felur I sér
iyrstu skrefin í verkefnatilfærslu og
skarpari skilum milli verksviða, sem
að er stefnt, hefur valdið nokkrum
úlfaþyt, einkum I málgögnum
stjórnarandstöðunnar. í umræðu um
þetta mál á Alþingi tók m.a. til máls
Ólafur G. Einarsson, fyrrv. sveitar-
stjóri I Garðahreppi og um langt
árabil stjónarmeðlimur í Sambandi
islenzkra sveitarfélaga. Þar sem fáum
pingmönnum eru betur kunn mark-
mið sveitarstjórnarmanna f þessu
efni fer ræða sú hér á eftir, sem
hann flutti I neðri deild Alþingis 18.
desember sl.:
Ég skal nú ekki eyða mörgum orðum
um þetta mál hér við þessa umr , enda
liðið nokkuð á nótt, en ég þarf að koma
hér að nokkrum leiðréttingum vegna
ummæla sem fallið hafa hér i umr.
Hv þm Svava Jakobsdóttir komst
að orði eitthvað á þá' leið, að með
þessu frv væri gengið gegn óskum
Sambands fsl. sveitarfélaga, eins ög ég
held, að þm hafi orðað þetta í þess-
um orðum þm. felst. að hér sé að
manni skilst jafnvel flutt frv , sem sé í
hreinni andstöðu við dskir Sambands
fsl. sveitarfélaga Þetta mál, hreinni
verkaskipting milli rikis og sveitar-
téiaga, hefur verið áhugamál Sam-
bands fsl. sveitarfélaga um árabil Allt
frá árinu 1969 hafa verið haldnir ár-
legir fundir um þetta mál, tveir fulltrúa-
ráðsfundir á árinu 1969 og á árinu
1974 voru dregnar saman till. Sam-
bandsins í handbók sveitarstjóna nr
12.
0 Almennings-
bókasöfn
Ég skal drepa hér á þau atriði sem
hv þm Svava Jakobsdóttir gerði eink-
um að umræðuefni, þ.e.a.s.
almenningsbókasöfn, dagvistunar-
heimili og elliheimili Ég skal drepa á
það, sem í þessari handbók stendur og
með því held ég. að sannist, að ekki sé
um að ræða í þessu frv handahófs-
kennt verkefnaval eins og þm komst
að orði Um almenningsbókasöfnin
segir þetta
„Lagt er til að bygging og rekstur
bókasafna og bókhlaða verði algerlega
í höndum sveitarfélaganna og lands-
hlutasamtaka sveitarfélaga, þe að
komið verði upp stórum héraðs- eða
landshlutabókasöfnum, sem síðan
hefðu útibú við skólabókasöfn og sam-
vinnu við lestrarfélög." Þetta segir i
þessari handbók Ég held, að það megi
segja, að hin einstöku bókasöfn úti um
land, hvort heldur eru héraðsbókasöfn-
in eða bókasöfn einstakra sveitarfélaga
hafa vaxið þrátt fyrir afskipti ríkisinsaf
þeim málum, en ekki vegna þeirra
Framlög ríkisins til almenningsbóka-
safna hafa verið hreint smáræði miðað
við það, sem sveitarfélögin hafa lagt af
mörkum, og ég sé ekki nokkra ástæðu
til að ætla að það verði um afturför að
ræða i þessum efnum, þótt þetta verk-
efni fari alfarið yfir til sveitarfélaganna.
0 Dagvistunar-
stofnanir
Um dagvistunarstofnanirnar er
nokkur kafli í þessari skýrslu Sam-
bands fsl. sveitarfélaga Þar er rætt
nokkuð fyrst um lög sem sett voru
1973. Ég vek athygli á þvi að í VI.
kafla frv er væntanlega um prentvillu
að ræða, þar sem vísað er til 1 nr.
29/1963, það hlýtur að eiga að vera
1973, þar segir svo um þetta verkefni:
„Hér er um að ræða mjög stað-
bundna starfsemi, sem er dæmigert
verkefni sveitarfélaga. Væri því eðli-
legt, að sveitarfélögin ein eða í sam-
vinnu við áhugamannafélög f sveit-
arfélaginu hefðu þessa starfsemi
með höndum."
Það segir hér svo áfram: „Telja
verður að tilgangurinn með setningu
1 nr. 29/1 973 um hlutdeild ríkisins í
byggingu og rekstri dagvistunarstofn-
ana hafi verið sá að örva sveitarfélög
og aðra aðila til að auka starfsemi sína
á þessu sviði og að styðja þau fjárhags-
lega, þar eð þeir væru ekki taldir hafa
fjárhagslegt bolmagn til þess Sam-
band ísl sveitarfélaga litur hins vegar
svo á, að eðlilegra hefði verið að búa
svo að tekjustofnum sveitarfélaganna,
að þau gætu leyst þetta verkefni ein án
fjárstuðnings ríkisvaldsins ''
Þetta hefur verið og er stefna sú sem
mörkuð hefur verið af sveitarstjórnum í
landinu
0 Elliheimili
Um elliheimilin er að visu ekki farið
mjög mörgum orðum í þessari skýrsiu,
en það segir hér á einum stað í till .
..að sveitarfélögin annist félagslega
þjónustu, þar með talin framfærslu-
mál, bygging og rekstur dagvistunar-
stofnuna, hygging og reksþjr leikvalia.
heimilishjálp og málefni aldraðra, þar
með talin bygging og rekstur dvalar-
heimila, svo og húsnæðismál o.s.frv."
Með þessu held ég, að ég hafi hrakið
það, að hér sé verið að hreyfa máli,
sem sé I andstöðu við Samband ísl
sveitarfélaga og þar með að hér sé um
handahófskennt verkefnaval að ræða
Um þetta mætti fara mörgum fleiri
orðum, en ég skal ekki eyða miklum
tlma I þetta Ég get þó ekki látið hjá
liða að benda á það, að afskipti rikisins
af dagvistunarmálunum hafa slður en
svo orðíð til þess að flýta fyrir fram-
kvæmdum á þvi sviði. Og ég fullyrði
það að þessi afskipti rlkisvaldsins eru
til óþurftar Ég viðurkenni hins vegar,
að það er eðlilegt. að viss leiðsögn
komi frá rikisvaldinu um þessi efni, en
ég viðurkenni ekki, að rlkisvaldið þurfi
þar að segja sveitarfélögunum fyrir
verkum I einu og öllu
0 Skref áleiðis
Ég get bent á það sem dæmi, að ef
Reykjavikurborg færi eftir þeim norm-
um, sem rn. hefur sett, þá þyrfti að
fækka á núverandi dagvistunarstofnun-
um borgarinnar um 100 börn. Það er
talið að það kosti um eina millj kr
hvert pláss fyrir barn á dagvistunar-
stofnunum. Þetta þýðir m.ö.o., að ef
Reykjavikurborg ætlar að standa I stað,
þá kostar það 100 millj kr Ég gæti
nefnt ýmis dæmi um það, hvernig
þessi mál hafa snúizt I höndum sveitar-
stjórna. sem ætlað hafa sér að leysa
þessi mál með snöggu átaki og með
ódýrum hætti en hafa verið stöðvuð I
þvi vegna afskipta rlkisvaldsins Það
hafa held ég allir stjónmálaflokkar lýst
yfir fylgi við það að verkaskipting milli
rikis og sveitarfélaga verði gerð skýrari
og að verkefnin verði fleiri yfirfærð til
sveitarfélaganna Hún kemur mér þess
vegna á óvart sú andstaða, sem þetta
frv. fær hjá hv stjórnarandstæðingum
Hér er vissulega ekki um neina varan-
lega úrbót að ræða Það skal og fús-
lega viðurkennt að skrefið er ekki ýkja
stórt. En skref er það samt, og ég er
sannfærður um það að það er heppi-
legra að yfirfæra þessi verkefni smátt
og smátt fremur en að stlga allt of stórt
skref I einu Það sýnir sig I umr. um
þessi mál, að það er nokkur ágreining-
ur meðal sveitarstjórnarmanna, þótt
þeir hafi I meginatriðum áður lýst fylgi
slnu við það að einmitt þessi verkefni
verði yfirfærð Það er nefnilega svo að
menn fara þá að Ifta I eigin barm, og
velta þvl fyrir sér hvernig þetta komi
við þeirra sveitarfélag og þegar þeir sjá
það að kannskí fyrsta árið eða fyrstu
tvö árin kemur þetta viðkomandi sveit-
arfélagt illa þá ætlast þessir ágætu
menn til að stefnan I þessum málum
Matthlas Bjamason, heilbrigðismóla
ráðherra.
eins getað bætt þessu á sig og hækkað
fjárlögin sem þvi nemur Við teljum
aftur, að það sé eðlilegt, að framlag
sveitarfélaganna eða þeirra þáttur I
sjúkratryggingunum hækki frá þvi sem
verið hefur og ég vil einnig nefna það,
að um 60% af sjúkrahúsum I landinu
eru undir stjórn og I eigu sveitarfélaga.
félagasamtaka og einkaaðila, en 40%
eru aftur rikisspitalar eða algjörlega
rlkisrekin sjúkrahús. Svo að út frá
þessu er það eðlilegt að auka hlutdeild
sveitarfélaganna I sjúkrahúsarekstrin-
um og ég fyrir mitt leyti tel brýna
nauðsyn bera til þess að breyta dag-
gjaldareglunum, sem nú hafa verið I
gildi um nokkurt árabil. á þann veg að
taka upp fjárhagsáætlanir hjá öllum
sjúkrahúsum, ekki eingöngu rikis-
spltölum eins og nú er gert, og taka
upp nokkurs konar norm og ákveða
daggjöldtn fyrirfram Þá sé ég ekki
annað mögulegt en að taka tillit til
kauphækkana og talsverðra verð-
hækkana annarra á þvi timabili, sem
þessi daggjöld eiga að gilda en afnema
með öllu að rlkissjóður greiði hallann
af sjúkrahúsunum eftir á, eins og nú
er, því að með þessu fyrirkomulagi eru
eiginlega öllum gefnar frjálsar hendur I
þessum efnum Þeir sem sýna mestan
sparnað og aðhald segja sumir hverjir;
ja, til hvers erum við að þessu, þegar
hallinn er greiddur eftir á og færður
inn I sjúkratryggingarnar? Þetta er
auðvitað sjónarmið. sem á fullan rétt á
sér, og yrði til þess að beita frekara
aðhaldi, enda verðum við alls staðar að
beita aðhaldi i okkar þjóðarbúskap og
þá auðvitað ekki slst I tryggingamálun-
Framhald á bls. 19
Ólafur O. Einarsson, alþingismaður
verði mörkuð með tilliti til þeirra Sllkt
er að sjálfsögðu ekki hægt
0 Fræðsluskrifstofur
Ég vil aðeins segja vegna þess, sem
fram kom hjá hv. þm. Sighvati Björg
vinssyni um fræðsluskrifstofurnar, að
menn verða að gera sér grein fyrir því,
að þær eru ekki með í þessu frv ,
vegna þess að hér er verið að yfirfæra
verkefni, sem hafa verið til hjá rlkinu,
til sveitarfélaganna. Rekstur fræðslu-
skrifstofanna er hins vegar nýtt verk-
efni sem ætlað var samkv. grunnskólal
að koma rekstrarlega í hlut landshluta
samtaka sveitarfélaga Þegar þau lög
voru sett, gunnskólalögir^ þá held ég
að menn hafi gengið út frá því sem
gefnu, að landshlutasamtökin yrðu lög-
fest Svo varð ekki og ég held, að það
megi fullyrða að það sé enginn áhugi á
því hér í hv Alþ að lögfesta þau. Og
ég held, að það megi líka fullyrða að sá
áhugi, sem var hjá sveitarstjórnar-
mönnum fyrir 1-—2 árum, sé ekki
lengur fyrir hendi.
Það veldur því að ég er því andvígur
að fræðsluskrifstofurnar verði reknar af
landshlutasamtökunum, vegna þess að
þau eru ekkert annað en áhugmanna-
samtök og það fer illa á því að lög-
gjafarvaldið sé að fela slikum samtök-
um verkefni sem þetta Það verður
þess vegna að leysa sérstaklega og
með öðrum hætti heldur en i þessu frv.
Það þýðir sjálfsagt ekkert að deila við
þá menn, sem halda því fram, að
elliheimilisbyggingarnar verði ekki
leystar af sveitarfélögunum einum. Ég
skal ekki ræða það en ég tel að með
Framhald á bls. 17.