Morgunblaðið - 10.03.1976, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. MARZ 1976
Myndþrykk og myndriss
Gunnars Arnar á Loftinu
Málverkasýningu Gunnars
Arnar í sýningarsölum
Norræna hússins, sem mikla at-
hygli vakti, lauk fyrir skömmu
en ennþá stendur yfir sýning á
smærri myndum hans, mynd-
þrykkjum (monotypum) og
myndrissum á „Loftinu'" að
Skólavörðustíg 4, og mun henni
ljúka um næstu helgi.
Það er vel til fundið af
Gunnari að sýna einnig þessa
hlið á list sinni en yfir slíkum
myndum er ósjaldan umbúða-
lausari og léttari blær en yfir
stærri og alvarlegri verkum.
Gunnar Örn er þó nokkur
undantekning' hér, þar sem
hann hefur einmitt lagt sér-
staka rækt við þessi vinnubrögð
f öllum tegundum myndgerðar.
Réttilega mætti álykta, að
það sé óþægilegt að skoða sýn-
ingu á tveim stöðum, sem langt
er á milli, en í þessu tilviki er
hagkvæmt að Loftið einangrar
betur þessa tegund mynda og
hin hlýlega stemmning þar
hæfir þeim einnig betur, auk
þess er Loftið miðsvæðis í
hófuðborginni.
Gunnar Örn sýnir þar um 40
myndir ýmissa tæknibragða og
eru myndirnar margar hverjar
allfrábrugðnar málverkunum
sem sýnd voru í Norræna hús-
inu og á stundum snýst dæmið
hér við á þann hátt, að lista-
maðurinn viðhefur form-
strangari og klassískari vinnu-
brögð og sýnir á sér nýja og
áhugaverða hlið. Svo er t.d. um
hina sérkennilegu mynd unna í
Myndlist
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
krit, sem er nr. 13 á sýningunni,
en yfir henni eru plastísk
vinnubrögð. Þá er meðhöndlun
Gunnars á konuformum í svart-
hvítum blæbrigðum þar sem
hann styðst við túsk og pensil, á
ýmsan veg frábrugðin
svipuðum formum í málverkun-
um og væri þó réttara að segja,
að áhrifin komi öðruvísi til
skila, er mynd nr. 7 gott dæmi
um það.
Meðhöndlun Gunnars á
pastel- eða krítarlitum er hér
einnig önnur, hvort sem hann
styðst við erótisk viðfangsefni
eða óhlutbundna uppbyggingu
þar sem hann leggur áherzlu á
lit- og skynrænan kraft, hér er
sláandi dæmi hin erótíska
mynd nr. 48.
Myndþrykk Gunnars, eða
„mónótýpur" eru fjörlega
unnar en ákaflega misjafnar að
gæðum. Hér kemur fram hve
fjölbreytileg tæknibrögð má
nota við þessa gerð myndlistar.
Er um að ræða myndþrykk sem
einungis eru til í einu eintaki
og eru angi grafíklistar og
býður tæknin upp á mikla
og sveigjanlega möguleika
Oþrjótandi möguleikar þrykk-
tækninnar bjóða þó einnig upp
á tilviljunarkennd vinnubrögð,
en með þrautseigju og mark-
vissum vinnubrögðum má fá
nær fullkomið vald á tækninni.
Þótt Gunnar hafi, þá er bezt
lætur, náð allmiklu valdi á
efniviðinum þá gerir maður er
svo er komið meiri kröfur til
þessa listamanns en hann rís
allajafna undir og er þá helzt til
ásteytingar, að vinnubrögð
virka of laus og árangurinn
léttfenginn. Þó kann að vera að
val á myndum hafi ekki tekizt
sem skyldi og er ég þar ekki
fyllilega með á nótum. Því að
þótt margt sé vel gert og sumar
myndir áhrifaríkar þá orkar
sýningin nokkuð órólega á
skoðendur. En eitt má vera
ljóst, og það er, að myndirnar á
sýnihgunni slá því föstu að
Gunnar Örn hefur margt í
pokahorninu, og að þessi sýn-
ing sannfærir enn frekar en
sýningin í Norræna húsinu um,
að búast megi við ýmsu sér-
stæðu frá hendi þessa lista-

manns í framtíðinni. Þetta
gerir sýninguna forvitnilega
fyrir hina mörgu aðdáendur
þessa listamanns og jafnframt
áhugaverða fyrir þá er fylgja
vilja þróun í íslenzkri myndlist.
Q Þorsteinn Matthíasson:
1 dagsins önn.
Q Eiginkonur og mæður
segja frá ævi og störfum.
Q Ægisútgáfan.
Reykjavík 1975.
Það er auðsætt af aðfarar-
orðum Þorsteins Matthíassonar
í þessari bók, að hann skrifar
hana í ákveðnum tilgangi og að
honum hefur verið allmikið
niðri fyrir, þá er hann vann að
henni. Og þó að honum hafi
orðið á það fljótræði, að eigna
Matthíasi Jochumssyni báðar
þær ljóðatilvitnanir, sem birtar
eru undir lok aðfararorðanna,
er síður en svo, að hann hafi
kastað höndunum til skráning-
ar á frásögnum kvennanna
ellefu, sem eru sögukonur
hans, eða til þess, sem hann
leggur þar fram frá eigin
brjósti. Minnsta kosti fór mér
svo, að ég las bókina í eínni lotu
og fór síðan vandlega yfir hana,
jafnt einstaka þætti sem heild-
ina.
Ég læt hann sjálfan skýra,
hvað varð hvati þess, að bókin
varð til. Aðfararorð hans
hefjast þannig:
„Sú ákvörðun Sameinuðu
þjóðanna, að árið 1975 skyldi
kallast kvennaár virðist hafa
valdið nokkrum geðhrifum hjá
talsvert fjölmennum hópi ís-
lenzkra kvenna. Af ýmsu, sem
fram hefur komið á opinberum
vettvangi er engu líkara en hér
sé um að ræða einhvers konar
herútboð á hendur karlmanna,
sem þær telja að setið hafi yfir
réttmætum hlut konunnar og
meinað henni að njóta hæfni
sinnar og mannkosta og þá
auðvitað um leið virt að vettugi
mannréttindayfirlýsingu í
stofnskrá Sameinuðu þjóðanna,
sem mælir svo fyrir, að allir
menn „án tillits til kynferðis
eða Iitarháttar", skuli hafa
sama rétt til að lifa frjálsir á
þessari jörð."
Síðar segir hann:
„Það verður naumast um það
deilt, að framhald og þróun
mannlífs á jörðunni byggist
jafnt á karli og konu — lífs-
réttur þeirra hlýtur þess vegna
að vera sá sami. — Verkaskipt-
ing í þjóðfélaginu verður svo að
ákvarðast með það markmið í
huga að tryggja sem bezt fram-
tíðarþroska þeirrar lífi gæddu
veru, sem verður til fyrir sam-
skipti kynjanna."
Ennfremur víkur hann
óbeint að réttmæti þeirrar
kröfu, að sérhver kona fái ráðið
því, hvort hún fæðir fóstur eða
lætur eyða því:.....og meðan
barnið vex í móðurlífi mun
flestum það um megn að segja
fyrir til hverra afreka það kann
að vera borið."
Hann gerir engan veginn lítið
úr getu kvenna til að gegna
margvíslegum störfum í þágu
fjölskyidu og þjóðfélags, en
móðurhlutverkið telur hann
öllu öðru æðra og veigameira,
svo sem fram kemur í þessum
orðum hans: ,
„Enginn dregur í efa, að
konur engu síður en karlar,
geti verið forstjórar, þingfull-
trúar og setið í ráðherrastól. Til
þess þarf tiltölulega litla hæfi-
leika umfram meðalgreind og
þokkalega menntun, sem þó
mun ekki ætíð sett sem skilyrði
til að hljóta slík embætti. Sjálf-
sagt valda margar konur ekki
stærra hlutverki og eru þvf á
réttum stað við ýmiss konar
utangarðsiðju.“ (Leturbr. mín.
G.G.H.).
Þá segir svo:
„Fjölmiðlar láta sízt hjá líða
að halda hátt á loft störfum
þeirra kvenna sem flest oln-
Þorsteinn Matthfasson
eftir GUÐMUND
G. HAGALÍN
bogaskot gefa samfélaginu og
mest umsvif hafa á opinberum
vettvangi, enda þótt mis"iðri
mannlegs lífs varpi stut.dum
skugga á frægðarfaldinn. Frá
hinum segir færra, sem gert
hafa heimilið að starfssviði
sínu. Þeirra verk marka þó, án
efa, flest gæfusporin í baráttu-
sögu mannkynsins til betra lífs
. . . 1 þeim þáttum, sem hér eru
skráðir má finna svipmyndir úr
lífi nokkurra kvenna, sem virt
hafa móðurköllun sína og gefið
þjóðinni dýrmætan manndóms-
arf.“
Eins og áður er getið flytur
bókin æviþætti ellefu kvenna.
Allar hafa þær gegnt hinu
mikilvæga hlutverki eiginkonu
og móður, og samtals hafa þær
borið í þennan heim 96 börn.
Þar eð ein hefur einungis
eignazt tvö börn og önnur
fjögur, hafa hinar níu fætt og
fóstrað níu tugi barna, og
verður þá meðaltalið tíu börn!
Engar af þessum konum hafa
búið við auð og allsnægtir, en
engar hafa þær heldur þurft að
þola þær þjáningar að vita börn
sín líða skort — eða þá lægingu,
sem lengstum hefur þótt í því
fólgin að þiggja af sveit.
Hörðum höndum hafa þær hins
vegar allar unnið, en þannig
farnazt uppeldi barna sinna, að
þeim hefur verið það ljúf
skylda að taka þátt í að afla
heimilinu bjargar, eftir því sem
aldur og geta hefur leyft — og
svo reynzt því tengd traustum
böndum, eftir að þau hafa farið
að heiman og sjálf stofnað
heimili. Ævi sína rekja kon-
urnar allar af hispurs- og lát-
lausri hreinskilni, og svo sem
áður hefur verið á drepið, ferst
Þorsteini mæta vel að koma
æviatriðum þeirra og lífsvið-
horfum til skila.
Ég læt hjá líða að telja upp
þessar ellefu konur og mæður,
enda tel ég æskilegt, að fólk
kynni sér þær sjálft af bókinni.
Hér á eftir vitna ég til ummæla
nokkurra af þessum konum og
læt ekki nafna getið, en val mitt
á tiivitnunum miðast fyrst og
fremst við þau ummæli, sem
hentar bezt til að sýna í stuttu
máli það, sem höfundur hefur
viljað leiða í ljós, þá er hann
ákvað að skrásetja þessar frá-
sagnir.
Sú, sem fyrst tekur til máls
segir svo, þá er hún hefur lýst
allrækilega æviferli sínum:
„Mín skoðun er sú, að gott
heimili — eða öllu fremur sam-
stætt, tillitssamt og tilfinninga-
rfkt fjölskyldulíf sé hyrningar-
steinn heilbrigðra þjóðfélags-
hátta. Því miður held ég að nú
sé víða svo komið, að börn og
foreldrar þekkja tæpast hvert
annað það vel, að vænta megi
árekstralausrar sambúðar. Hin
óskaplega vinnuergi til að sjá
sér og sínu húsi borgið í kapp-
hlaupinu við lífshætti náung-
ans skapar þreytu og Iífsleiða,
sem erfitt er að vinna bug á.
Svefninn verður því þrauta-
ráðið að kvöldi vinnudags, en
samtöl og félagshyggja fær
ekkert athvarf til að þróast."
Og ennfremur: „Börn eru það
dásamlegasta sem til er í ver-
öldinni, og ég get ekki skilið
þær konur, sem vilja láta eyða
því lífi sem vaknað hefur vegna
samskipta þeirra við elskhug-
ann.“
Húsfreyja á bóndabýli við
Breiðafjörð lætur þannig um
mælt:
„Ég er fullkomlega sátt við
þá tilveru, sem hefur gefið mér
kost á að vera móðir þessara
barna — og þó öllu heldur
þakklát. Mín tíu börn eru fædd
á 20 árum, og þegar ég hugleiði
mitt ævistarf og ber það saman
við starf móður minnar, sem á
jafnlöngum tíma ól og annaðist
18 börn, er mér ljóst að mitt
hlutskipti var ólíkt auðveldara.
Nú eru breyttir tímar, sam-
hjálp og stuðningur við þá sem
erfitt eiga, meiri en áður var.
Þess vegna á ég dálítið erfitt
með að skilja þær konur, sem
vilja afsala sér móðurhlutverk-
inu vegna tímabundinna
skylduverka sem óumflýjan-
lega eru því samfara að gefa
nýjum einstaklingi tilverurétt f
þessum heimi.“
Tuttugu barna móðir, sem á
16 á lífi, lýkur þannig máli
sínu:
„Já, þetta er blessaður hópur
og við erum þakklát fyrir bað,
að forsjónin hefur trúað okkur
fyrir svo mikilvægu lífsstarfi.
Ég tel að á engan hátt hefðum
við getað unnið þjóð okkar
meira gagn — og aldrei hefði
ég staðið frammi fyrir, svo
miklum vanda, vegna vinnu-
álags, að ég hefði látið tortíma
Framhald á bls. 25
„Ekki veit að hverju
gagni barnið verður”