Morgunblaðið - 09.04.1976, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. APRIL 1976
19
Hans G. Andersen í ræðu á fundi hafréttarráðstefnu:
Reglur um full-
veldisrétt strand-
ríkja verða að vera
skýrar og ljósar
— svo að engar deilur geti risið
Hans G. Andersen, for-
maður íslenzku sendi-
nefndarinnar á fundi
hafréttarráðstefnu Sam-
einuðu þjóðanna, sem nú
stendur yfir í New York,
flutti ræðu á allsherjar-
fundi ráðstefnunnar í
fyrradag. Ræða þessi fer
hér á eftir í heild en í
samtali við Morgunblaðið
í fyrradag sagði Eyjólfur
Konráð Jónsson, alþm.,
sem er fulltrúi Sjálfstæð-
isflokksins í íslenzku
sendinefndinni, að ræóa
þessi hefði vakið tals-
verða athygli. Skömmu
eftir aö ræðan var haldin
héldu fulltrúar svokall-
aðs þrengri strandríkja-
hóþs fund, en það eru
fulltrúar Nýja-Sjálands,
Mexikó, Argentínu, Nor-
egs, Jamaica, Kanada,
Indónesíu, Senegal og
Chile. Á fundi þessum
létu menn í ljós mikla
ánægju með ræðu Hans
G. Andersen og töldu, að
hann hefði farið eins
langt og samrýmdist and-
rúmsloftinu á ráðstefn-
unni um þessar mundir,
að sögn Eyjólfs Konráðs.
Hér fer á eftir í heild
ræða Hans G. Andersen á
fundi hafréttarráðstefn-
unnar í fyrradag:
Herra forseti,
svo sem þér hafið þegar tekið
fram, er fjórði kafli frumvarps-
ins að hafréttarsáttmála annars
eðlis en aðrir kaflar þesS.
Fjórði kaflinn hefur ekki verið
ræddur í almennum umræðum
fyrr en nú og einstök atriði
hans hafa ekki verið rædd í
nefnd. Engu að síður er sendi-
nefnd islands sammála þeim,
sem sagt hafa að gagnlegt sé og
raunar nauðsynlegt að fyrir
liggi frumdrög að reglum um
lausn deilumála og við erum
yður þakklátir fyrir þau. Að
sjálfsögðu má um það deila,
hvort mögulegt sé eða æskilegt
að taka afstöðu til þessa þáttar
frumvarpsins áður en efnis-
reglur sáttmálans hafa fengið
endanlega mynd vegna þess að
einungis þá er hægt að gera sér
grein fyrir í stórum dráttum,
hvers konar deilumál eru líkleg
til að koma upp. Hvað sem því
líður, er undirbúningsstarf í
því efni gagnlegt og við athug-
um frumdrögin í því ljósi, enda
þótt við séum ekki sammála
sumum greinum þeirra eins og
þær nú eru. Ljóst er, að fyrir-
komulag vegna lausnar deilu-
mála verður að vera fyrir hendi
á ýmsum sviðum og þegar er
gert ráð fyrir þvi í ýmsum
greinum efnisreglnanna, t.d. í
sambandi við hið alþjóðlega
hafsbotns svæði og ýmis önnur
atriði.
Sendinefnd Islands mun ekki
ræða einstök atriði þessa máls á
þessu stigi. Þér hafið, herra for-
seti, beðið allar sendinefndir
um að halda stuttar ræður í
þessum almennu umræðum og
við munum að sjálfsögðu verða
við þeim tilmælum. Sannleikur-
Ræða formanns íslenzku sendi-
nefndarinnar vakti athygli
inn er sá, að ef allar sendi-
nefndir tækju nú eins langan
tíma og sumar þeirra hafa gert
yrðu þessum almennu umræð-
um vart lokið í þessum áfanga
ráðstefnunnar.
Hins vegar viljum við nota
þetta tækifæri til að leggja
áherzlu á nokkur grundvallar-
atriði, en láta einstök atriði
bíða síðari funda í nefnd eða á
allsherjgrfundi ef það skyldi
verða ákveðið.
Herra forseti.
Eitt höfuðatriðið í sambandi
við spurninguna um lausn
deilumála er að leggja áherzlu
á nauðsyn þess að komið sé í
veg fyrir að deilur rísi, þ.e.
nauðsyn þess að efnisreglur
sáttmálans séu svo skýrar og
ljósar, að engar deilur eða eins
fáar deilur og mögulegt er rísi.
Eg vil fjalla nokkuð um það
atriði vegna þess að sendinefnd
Islands telur það hafa höfuð-
þýðingu. Svo sem við höfum við
fjölmörg tækifæri lagt áherzlu
á, verður ávallt að hafa í huga,
að unnið er að heildarlausn, þar
sem hin einstöku höfuðatriði
verða að vera í nákvæmu jafn-
vægi. Að okkar áliti hljóta hin-
ar fimm meginstoðir væntan-
legs sáttmála að vera, í fyrsta
lagi allt að 12 milna landhelgi, i
öðru lagi óhindruð umferð um
sund og i þriðja lagi afmörkun
landgrunnsins, í fjórða lagi allt
að 200 mílna efnahagslögsaga
og i fimmta lagi sérstakar regl-
ur varðandi hið alþjóðlega hafs-
botnssvæði. Vegna tímaskorts
mun ég nú aðeins víkja að hug-
takinu efnahagslögsaga i þessu
sambandi.
Sendinefnd tslands telur að
efnahagslögsöguhugtakið feli i
sér raunhæfa efnahagslega lög-
sögu yfir auðlindum, þar sem
strandríkið hefur fullveldisrétt
yfir auðlindum á svæðinu, bæði
ólífrænum og lífrænum. Að
því er varðar lifrænar auðlindir
mun það sem umfram er („sur-
plus“), þ.e. sá hluti leyfilegs
aflamarks, sem strandríkið
sjálft getur ekki hagnýtt, verða
til afnota fyrir önnur ríki á
grundvelli sérstakra samninga,
sem gerðir yrðu um það efni.
Þessar reglur verða að vera
skýrar og ljósar, þannig að eng-
ar deilur um þau geti risið. Það
er hins vegar einnig ljóst, að
mörg ríki, sem að visu segja, að
þau styðji hugtalið efnahags-
lögsaga, gera ýmsar tilraunir til
að veikja sjálft hugtakið. I því
sambandi vilja þau opna mögu-
leika á því að véfengja ákvarð-
anir strandríkisins og ef efnis-
reglurnar eru ekki nógu ljósar
gætu slíkir möguleikar opnast í
sambandi við t.d. reglur strand-
ríkisins um verndun fiskstofna,
ákvörðun strandríkisins varð-
andi leyfilegan hámarksafla,
möguleika strandríkisins til að
hagnýta fiskstofna o.s.frv. Slík-
ar aðfarir mundi í raun gera
hugtakið efnahagslögsaga vill-
andi og þýðingarlaust og mundi
í framkvæmd bjóða heim hvers
konar tilraunum til að grafa
undan hugtakinu og eyðileggja
þar með meginstoð i heildar-
lausninni. Þess vegna verða
ákvarðanir strandrikisins varð-
andi auðlindir á svæðinu að
vera endanlegar.
Það er af þessum sökum,
herra forseti, sem sendinefnd
Islands leggur höfuðáherzlu á
nauðsyn þess, að ekkert fari
milli mála í þessum efnum og
að þannig verði komið í veg
fyrir ónauðsynlegar deilur. Við
munum vikja nánar að þessu
atriði'síðar og munum því ekki
hafa þessi orð fleiri að sinni.
Tannlækningar van-
gefinna sítía á hakanum
Rætt við Gunnar Þormar tannlækni
Á SlÐARI árum hafa tannlækningar fyrir vangefna þróazt f þá átt
að verða viðurkennd sérgrein innan tannlækninganna. 1 janúar
1974 voru t.d. stofnuð f Kaupmannahöfn samtök „Nordisk Forening
for Handicaptandvaard“, og þetta sama ár var haldinn f Amsterdam
„International Congress on Dentistry for the Handicapped", með
nálægt 350 þátttakendum vfðs vegar að úr heiminum, en þaðan voru
stofnuð alþjóðleg samtök tannlækna, er starfa að tannlækningum
vangefinna. Þetta kom fram er við ræddum við Gunnar Þormar
tannlækni, sem hefur kynnt sér tannviðgerðir vangefinna á undan-
förnum árum.
Afmælisveizla f Skálatúni
Við spurðum Gunnar í fyrstu
hvort aðstaða vangefinna til
tannviðgerða hefði ekki batnað
síðustu ár, þ.e. eftir að sjúkra-
samlagið kom inn í myndina.
— Eftir að sjúkrasamlögin
fóru að borga hluta af tannvið-
gerðum fólks, þá hefur bilið
jafnvel breikkað hvað vangefna
verðar. Það er hvergi nein að-
staða til að gera við tennur
þeirra, og siðan er þeim ætlað
að greiða hálft gjald, sem þeir
geta reyndar ekki. Það á að
flokka vangefna sem börn alla
ævi. Hjá okfcur í Styrktarfélagi
vangefinna eru tvö mál efst á
baugi, annars vegar tannlækn-
ingar vangefinna og hins vegar
menntunarmál þeirra. Hér
verður að gera stórátak. Ef
maður á heilbrigt barn, er það
kallað í skóla 6 ára gamait, en
ef maður á vangefið barn er
það ekki kallað í skóla og það er
ekkert sem biður þess.
— Ef við snúum okkur að
tannlækningunum. Er enginn
sérmenntaður maður, er getur
gert við tennur i vangefnum
hérálandi?
— Því miður er það ekki enn.
En þetta mál er ofarlega á
baugi hjá Tannlæknafélagi Is-
lands og á síðasta aðalfundi
þess var samþykkt að gefa 500
þús. kr. til að koma á fót tann-
læknastofu fyrir vangefna.
— Vegna greindarskorts er
oft erfitt að kenna hinum van-
gefnu nauðsynlegt hreinlæti.
Tíðni tannskemmda er m.a. af
þessum sökum há hjá vangefn-
um, og oft svo, að erfitt er við
að ráða.
Tannholdssjúkdómar eru
mun algengari en hjá heil-
brigðu fólki og orsaka oft tann-
los og tannmissi hjá tiltölulega
ungu fólki. Kemur þar þrennt
til: 1. Skortur á tannhirðu, 2.
Sjúkdómar, er gjarnan sækja á
vangefna og meðalagjafir, 3.
Afbrigðileg líkamsbygging or-
sakar gjarnan minnkaða mót-
stöðu gegn sýklum í munnholi.
Aðeins er hægt að bæta litlum
hluta vangefins fólks tanna-
missi á sama hátt og heilbrigð-
um, með smíði svokallaðra
„Parta" og gervigóma, þar sem
greindarskortur kemur í veg
fyrir að það geti lært að not-
færa sér gervitennur.
— Það er því meira í húfi
fyrir vangefið fólk að halda
tönnum sinum en heilbrigt?
— Að vissu leyti er það. Hinn
almenni tannlæknir hefir ekki
næga sérþekkingu á vandamál-
um vangefinna til að geta með-
höndlað þá á hinn bezta hátt.
Vegna þessa hafa tannlækning-
ar vangefinna i síauknum mæli
verið faldar tannlæknum sér-
menntuðum og sérhæfðum í
meðferð þeirra.
Þá má geta þess hér, að í
Bandarikjunum eru gerðar
mjög strangar kröfur um tann-
læknaþjónustu vistmanna á fá-
vitahælum. Sé þessum skilyrð-
um ekki fullnægt, á viðkom-
andi stofnun á hættu að hið
opinbera hætti að styrkja hana
fjárhagslega. Á Norðurlöndum,
að Islandi undanskildu, fara
fram skipulagðar tannlækning-
ar á vistmönnum allra fávita-
hæla. Minni stofnanir í dreif-
býli annast tannlæknar, sem
annars starfa sjálfstætt í við-
komandi byggðarlögum.
— Hvernig er aðstaða hér á
Islandi?
— Ég hef heimsótt 7 fávita-
stofnanir og dagheimili fyrir
vangefna og átti viðtöl við for-
stöðumenn. Að sögn þeirra
allra, nema forstöðumanns
Kópavogshælis, er tannlækna-
þjónustan stórt og óleyst vanda-
mál.
Framhald á bls. 20
Gunnar Þormar