Morgunblaðið - 21.04.1976, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. APRÍL 1976
Spænska veikin:
Skyndilegur dauði 19 ára gamals bandarisks her-
manns hefur nýlega sett í gang einstæðan undirbúning
fyrir orustu. Markmiðið er að drepa í fæðingu farsótt,
sem gæti orðið öllu mannkyni örlagarikt, segir í eftirfar-
andi grein úrfranska blaðinu l'Express.
Hinn 3. febrúar kom nýliðinn David Lewvis í heilsu-
gæslustöðina í æfingabúðunum i Fort Dix i New Jersey
og kvartaði undan eymslum i hálsi. Læknirinn sá ekki
annað en að þetta væri slæmt kvef. Til öryggis sagði
hann manninum að taka það rólega í tvo daga. En
sjúklingurinn vildi ekki fara i rúmið. Morguninn eftir fór
hann til heræfinga með félögum sínum. Meðan á æfing-
unni stóð, leið yfir hann. Hann var fluttur i sjúkrahúsið.
Þegar þangað kom, var hann þegar dáinn. Allir urðu
furðu lostnir, þegar í Ijós kom við krufningu, að ungi
maðurinn hafði látist af lungnabólgu vegna inflú-
ensu.
Þeir einir sem komnir
eru yfir sextugt
geta haft varnir
Ford Bandarfkjaforseti
biður þingið um að veita
lán til framleiðslu á bólu-
efni gegn inflúensunni,
sem fyrrum hét Spænska
veikin. Og við hlið hans
standa prófessor Albert
Sabin og Jonathan Salk,
sem fundu bóluefnið
gegn mænuveikinni, en
þeir hvetja mjög til alls-
herj arbólusetn ingar.
Þegar læknarnir uppdög-
uðu svo að þarna var
komin inflúensuveira, sem
þeir höfðu i meira en hálfa
öld talið horfna, varð þetta
að almennum ótta. Þessi in-
flúensa hafði drepið 20 millj-
ónir manna um allan heim i
lok heimstyrjaldarinnar fyrri,
frá 1917 til 1920. Þá hófst
hún á Spáni og fór siðan eins
og sinueldur um Evrópulönd-
ínm Bandarikin og Kína. I
Evrópu var hún kölluð
Spánska veikin.
Umsvifalaust voru aðrir
hermenn á staðnum rannsak-
aðir. í 10 þeirra fannst sama
veira. Þótt enginn þeirra
fyndi til sjúkleika, var þetta
talið nægilega alvarlegt til að
gera heilbrigðisyfirvöldunum
í Washington aðvart.
ENGAN TÍMA MÁ MISSA
Eftir að hafa valdið dauða
fleiri manna en féllu í heims-
styrjöldinni, hvarf Spænska
inflúensuveiran um 1920.
Aðeíns nokkrir sérfræðingar
vissu að hún hafði leitað hæl-
is í vissri svínategund, sem er
í Bandaríkjunum Hún var
orðin að svínainflúensuveiru.
Einstök sjaldgæf og ósönnuð
dæmi um að hún hefði flutzt
yfir í mannslíkama, vöktu að-
eins forvitni meðal vlsinda-
manna.
Tilfeflið I Fort Dix vakti
menn harkalega upp við það,
að veiran hafði komist yfir
mörkin, frá svínunum, og var
aftur farið að herja á mann-
inn. Fréttin um þetta barst
hratt um Bandaríkin og
stuggaði rækilega við vís-
indamönnum, svo lá I fyrstu
við skelfingu
Gerald Ford Bandaríkjafor-
seta var gert aðvart. Hann
safnaði saman I skrifstofu
sinni I Hvita húsinu herráði
vísindamanna. Sérfræðing-
arnir lögðu að forsetanum að
gera allt, sem í hans valdi
stæði, til að reyna að koma I
veg fyrir farsótt, er yrði nú
enn banvænni en 1918 Þá
höfðu fimm hundruð þúsund
Bandaríkjamenn dáið úr
henni. Nú gætu 4 milljónir
— þ e. 2% af þjóðinni —
fallið frá yfir veturinn
1976—77
Sigurvegararnir i mænu-
sóttarbaráttunní, þeir Albert
Sabin og Jonathan Salk
lögðu sig alla fram til að
sannfæra Ford. Talið er að
engan tíma megi missa, því
nauðsynlegt sé að bólusetja
215 milljón Ameríkumanna
fyrir haustið.
I miðstöð smitunarsjúk-
dóma í Atlanta í Georgíufylki
var veirutilraunin endurtekin
og staðfest. Þar er hægt að
rækta svinainflúensuveiru.
Það er því hægt að láta stóru
lyfjaverksmiðjurnar framleiða
bóluefni. Fæðu- og lyfjaeftir-
litið var látið vita og það
gefur grænt Ijós á framleiðsl-
una.
Þetta kom lyfjaframleið-
endum á óvart. Þeir urðu litt
hrifnir og hik var á læknun-
um. Framleiðendur eru ekk-
ert æstir í að hætta fé sínu í
framleiðslu á bóluefni, sem
engin þörf yrði svo kannski
fyrir á siðustu stundu. Þeir
þýfguðu því sérfræðingana
um það, hvort þeir væru nú
alveg vissir um að hættan
væri raunverulega yfir-
vofandi. En læknunum sýnd-
ist í þessum bólusetningar-
áformum falin hætta á sósial-
íseringu á læknavísindunum,
þ.e. ný árás á frjálsar lækn-
ingar.
SÖNNUNIN
Sumir grunuðu Ford for-
seta um að ætla að nota
inflúensu til að afla sér fylgis
rétt fyrir forsetakosningarn-
ar. Skyldi hann ekki vera að
endurtaka snjalla kosninga-
bombu Nixons, sem hafði
skyndilega sýnt rannsóknum
á krabbameíni geysilegan
áhuga fyrir endurkosningu
hans 1972, og látið þá sam-
þykkja stórfjárveitingu upp á
milljón dali til baráttunnar
gegn þessum ógnvaldi í
Bandaríkjunum?
— í þessu máli er ekki um
nein stjórnmál að ræða,
hvæsti einn af ráðgjöfum
Fords, prófessor Edwin Kil-
bourne, forseti mikróbíólóg-
isku deildarinnar í hinum
fræga læknaskóla á Sinai-
fjalli. Hann var alveg harður
á þessu: — Við höfum sann-
anir fyrir þvi, að svínaveira
hefur flutzt yfir í mann. Og
við búumst við alvarlegri
hættu.
Inflúensufaraldrar hafa
fram að þessu ekki stofnað i
verulega hættu nema þeim
sem veikastir eru fyrir, þ.e.
öldruðum, hjartasjúklingum,
og langtima bronkítissjúkl-
ingum. Aðrir hafa að visu
sýkst, en líkami þeirra hefur
smám saman, í hverjum in-
flúensufaraldrinum eftir.ann-
an, þróað varnir gegn sjúk-
dóminum.
Þegar innflúensan frá
1918 er nú endurvakin með
tilfellum í Fort Dix, þá geta
þeir einir, sem komnir eru
yfir sextugt, haft varnir
vegna fyrri smitana. Aftur á
móti mundi unga fólkið,
blómi þjóðarinnar, vera ber-
skjaldaður og varnarlaus fyrir
þessari veiki.
Vísindamennirnir í Hvíta
húsinu kölluðu sér til aðstoð-
ar æðstu alþjóðleg stjórnvöld
til varnar inflúensu, Alþjóða-
heilbrigðisstofnun Samein-
uðu þjóðanna í Genf. í fyrstu
voru menn þar dálítið tor-
tryggnir. Og í Frakklandi var
talað um kosningabombu.
Ford forseti hélt samt fast
við þá ákvörðun í Washing-
ton, að láta bólusetja þjóðina
svo fljótt sem unnt væri.
Hinn 25. marz vann hann
traust lyfjaframleiðenda með
því að fá þingið til að veita
135 milljón dollara lán upp í
fyrirframgreiðslur, svo að
verksmiðjurnar gætu hafist
handa undireins við að fram-
leiða bóluefni. Og jafnframt
lögðu sérfræðingarnir að Al-
þjóða heilbrigðisstofnuninni
að taka málið alvarlegum
tökum.
— Inflúensan frá Fort Dix
mun fara víðar en um Banda-
ríkin sögðu þeir. Hún á eftir
að fara um allan heim, eins
og hún gerði 1918.
RÓLEG YFIRVEGUN
Loks samþykkti Alþjóða
heilbrigðisstofnunin 26.
marz sí. að gera hinum 90
inflúensumiðstöðvum aðvart
um að þær þyrftu að vera á
verði gegn inflúensu. Og 29.
marz var drifinn upp skyndi-
fundur í nefnd ráðgefandi
sérfræðinga stofnunarinnar
um inflúensu. Þetta eru 23
vísindamenn, sem hafnir eru
yfir alla tortryggni.
Á þremur dögum, frá 7.
apríl til 9. april, var þessum
23 sérfræðingum Heilbrigð-
isstofnunarinnar ætluð sú
þunga ábyrgð að ákveða,
hvort réttlætanlegar væru
áformaðar aðgerðir Banda-
ríkjaforseta og hvort rétt væri
að mæla með slíkum aðferð-
um um allan heim.
Framkvæmdastjóri Mið-
stöðvar fyrir innflúensurann-
sóknir í París, og einn af
ráðgjöfum WHO prófessor
Claude Hannoun, sagðj ofur-
rólega, að Pasteursstofnunin
væri reiðubúin til að mæta
því sem koma kynni. Ekki
væri ástæða til að rjúka upp
til handa og fóta, heldur bíða
með að fara að framleiða
bóluefni gegn svínainnflú-
ensu, þar til Heilbrigðisstofn-
unin hefði komist að niður-
stöðu í Genf. Ef sérfræðíngar
Heilbrigðisstofnunarinnar úr-
skurðuðu á fundi sínum
7. — 9. apríl að hætta væri
yfirvofandi, þá mættu fram-
leiðendur bóluefnisins engan
tima missa við að hefja fram-
leiðsluna. Þá mundi fara í
gang á næsta hausti heilsu-
verndaraðgerðir, sem engan
ættu sinn líkan. í fyrsta skipti
i sögunni yrði þá hafin bólu-
setningarherferð um allan
heim í kjölfarið á einu sjúk-
dómstilfelli.
Þegar Jean —V. Manevy
ritaði þessa grein í Express,
var úrskurður Alþjóðaheil-
brigðisstofnunarinnar ekki
kominn. En síðan hafa borist
fréttir af fundi sérfræðing-
anna í Genf. Þeir skoruðu á
heilbrigðisyfirvöld um allan
heim að undirbúa sig undir
hugsanlegan • faraldur af
svínainflúensu, eins og hún
er nú kölluð, á næsta vetri. í
ályktun þeirra segir að bólu-
setning ein geti ekki komið í
veg fyrir að sjúkdómurinn
breiðist út og því yrði að
kanna aðrar aðgerðir jafn-
hliða, einkum þar sem lítið
eða ekkert bóluefni er til.
Sérfræðingarnir ráðleggja
heilbrigðisyfirvöldum að
undirbúa aætlanir til að laga
heilbrigðisþjónustu í löndum
sínum að nýjum aðstæðum,
ef þurfa þyki, og gera hana
sveiganlega. En á næstu
mánuðum verði Ijósara að
hverju stefni.