Morgunblaðið - 21.04.1976, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. APRÍL 1976

UMSJÖN Björg Einarsdóttir
A6 loknu kvennaári
sé það mjög i hag t.d. að verða
að hafa meiri afskipti af börn-
um sinum, að ég nú ekki tali
um nauðsyn þess sama fyrir
börn þeirra.
Samstarf á borð við það sem
leiddi af sér kvennafrí þarf að
myndast um eitthvert ákveðið
málefni. Ég tel að það eigi ekki
aðeins rétt á sér, heldur sé það
forsenda þess að við getum
notað sem skyldi seinni áratug
þróunarátaks S.Þ. Tíu ár eru
ekki langur tími en verkefnin
blasa við.
ERNA RAGNARSDÓTT-
IR innanhússarkitekt var ann-
ar tveggja oddamanna þess
starfshóps er sá um útifundinn
á Lækjartorgi 24. okt. s.l. Það
mun ekki ofmælt að á henni og
hennar nánasta samstarfsfólk:
hafi hvílt þungi hins „þverpóli-
tíska" samstarfs, sem konur
höfðu sett sér sem eitt af mark-
miðum með aðgerðum á
kvennafrídaginn. Við spyrjum
hana:
Telur þú, að samstarf á borð
við það sem stuðlaði að kvenna-
frii geti haldið áfram með svip-
uðum hætti?
Ég held að það sé alveg ljóst,
að kvennafríið hefði ekki tekist
i neitt svipuðum mæli og það
gerði ef málefnið hefði mátt
tileinka einhverjum afmorkuð-
um hópi fólks. Að þessu stóðu
konur á ýmsum aldri, starfs-
stéttum, úr pólitískum flokkum
og utan flokka.
Þegar um slíkt samstarf er að
ræða, þá þarf mjög eindreginn
áhuga og vilja allra viðkomandi
aðila á að viðfangsefnið komist
vel til skila, þ.e. þessi sameigin-
legi málstaður.
Það heyrist stundum sagt:
„Hvers vegna eru konur að
taka sig þetta út úr — geta þær
barist hlið við hlið bara af því
þær eru konur?“
Ég verð nú að segja að ég hef
oft furðað mig á því að „jafn-
rétti kynjanna" skuli hafa vak-
ið konur svo mjög en karlmenn
yfirleitt ekki. I mesta lagi má
segja að þeir sýni málinu um-
burðarlyndi og þá fyigir gjarn-
an: „Hvað — gerum við ekki
allt fyrir ykkur elskurnar
mínar?“ „Hér á ég einkum við
þá karla sem eru þó það einlæg-
ir að kannast við að jafnréttis-
hugsjónin þarf að vera meiri en
í orði og fylgja henni ekki blint
t.d. vegna stjórnmálaskoðana
sinna, „bara á meðan það er
ekki konan mín“ — viðhorfið.
Líklega sannar þetta að
málefnið brennur á okkur kon-
um fyrst og fremst. Við erum
farnar að finna fyrir því, að það
er einhver brestur í „kerfinu".
Það stenst ekki lengur það upp-
eldi sem stuðlar að því að gera
okkur blíðar, fórnfúsar, hlýðn-
ar, hreinar og fagrar ( vei
þeim, sem ekki tekst að vera
fallegar) og síðast en ekki síst
tilfinninganæmar og rök-
hyggjulausar.
Mér sem frjálshyggju-
manneskju og valddreifingar-
sinna ætti raunar ekki að koma
það á óvart að þar sem skórinn
kreppir þaðan kemur hvatinn
að t.d. kvennafrii.
Ég hef hugsað mér að berjast
áfram fyrir jafnstöðu við hlið
karlanna, þó í þeirra óþökk sé
kannski stundum. Vissulega er
það slítandi að þurfa sífellt og
við hvert hálft skref að sann-
færa þá um hvað þeim sjálfum
■4Q!0:
MARGRÉT EINARS-
DÓTTIR varaborgarfulltrúi
var ein þeirra kvenna er mjög
kom við sögu í sambandi við
aðgerðir hér á landi í tilefni
kvennaársins. Hún átti m.a.
þátt í að undirbúa hina vel-
heppnuðu ráðstefnu að Hótel
Loftleiðum s.l. sumar, er sótt
var af nær þrjú hundruð kon-
um víðsvegar að af landinu. Við
biðjum Margréti að segja okkur
hvenær hún heyrði fyrst hreyft
hugmyndinni um „kvennafrí"
og hvernig tilhugsunin orkaði á
hana.
— A ráðstefnunni sem
haldin var á Hótel Loftleiðum i
tilefni kvennaárs 20.—21. júní
’75, heyrði ég fyrst fyrir alvöru
rætt um þá hugmynd að konur
tækju sér frí frá störfum einn
dag til þess að sýna fram á
mikilvægi sitt í þjóðfélaginu.
Ég verð að viðurkenna að í
fyrstu fannst mér hugmyndin
fráleit og varpaði henni frá
mér. Ástæðan var fyrst og
fremst sú að ég hafði hreinlega
ekki trú á því, að unnt yrði á
fáeinum mánuðum að ná fram
víðtækri samstöðu um jafn
viðamikið mál sem þetta. Það
er svo ekki fyrr en nokkru eftir
ráðstefnuna, sem þessi hug-
mynd fer að festa rætur í huga
mínum og ég fer að hugleiða
fyrir alvöru möguleikann á því
að hrinda þessari hugmynd í
framkvæmd.
Þegar málið var kömið á það
stig að kosin skyldi fram-
kvæmdanefnd kvennafrís var
ég stödd erlendis. Einhvern
nasaþef höfðu konur úr undir-
búningshópnum af þeirri
hugarfarsbreytingu, sem hjá
mér hafði orðið í þessu máli og
gerðu því tillögu um að ég yrði
kosin i framkvæmdanefndina.
Því var það að þegar ég kom
heim að loknu sumarleyfi þá
las ég um það í dagblöðunum að
ég hefði verið kosin í þessa
ágætu nefnd. Þegar svo var
komlð ákvað ég að einbeita mér
að þessu starfi og gera mitt til
þess að þessi dagur yrði að
veruleika. Að loknu því starfi
sem ég tók þátt í með fram-
kvæmdanefndinni og aug-
lýsinga- og fjölmiðlahópnum er
mér ofarlega i huga sú sam-
staða sem náðist um það að láta
málefnið ráða ferðinni. Hver
FYRIR rúmu ári, nánar tiltek-
ið 4. mars 1975, birtist eftir-
farandi frétt frá Sameinuðu
þjóðunum í Morgunblaðinu.
„Konur frá 23 löndum komu
saman í aðalstöðvum S.Þ. ( gær
til að hefja undirbúning
alþjóðlegrar áætlunar, sem ætl-
að er að tryggja konum sömu
réttindi og körlum og endur-
skoða hlutverk kvenna í þjóð-
félaginu. Þessi áætlun, sem
fela mun f sér tillögur um að-
gerðir innan einstakra landa og
á alþjóðavettvangi á næstu 10
árum. verður lögð fram á þingi
alþjóðlega kvennaársins (
Mexíeoborg 19. júní n.k.“
Hér er sleginn tónninn um
það, sem ýmsum var Ijóst, að af
hálfu S.Þ. vrði ekki látið sitja
við árið 1975 eitt sér til fram-
dráttar bættum hag kvenna f
heiminum. Um langtfmaverk-
efni væri að ræða, sem tekið
gæti fleiri en eina kynslóð að
þoka áleiðis.
Ýmsir hér á landi segja að
smáþjóð eins og við fslendingar
getum engin áhrif haft til eða
frá á alþjóðavettvangi en þá
yfirsést hinum sömu gildi for-
dæmisins, sem einmitt er
einasta kona sem ég kynntist í
þessu samstarfi var ákveðin í
því að láta þetta takast og það
tókst svo um munaði. 24. okt.
varð ógleymanlegur og ég er
sannfærð um að þennan dag
gerðu margir sér ljóst í fyrsta
sinn hve miklu samtakamáttur-
inn getur áorkað. Þessi dagur
markaði spor i jafnréttisbarátt-
unni, spor fram á við sem ég er
sannfærð um vísa muni veginn
til áframhaldandi baráttu fyrir
fullri jafnstöðu kynjanna.
BESSÍ JÓIIANNSDÓTT-
IR kennari var ein af átta
flutningsmönnum að tillögunni
um að konur tækju sér frf frá
störfum á degi S.Þ. og hún tók
virkan þátt í öllum undirbún-
ingi og framkvæmdum vegna
aðgerðanna 24. okt. Við biðjum
hana að segja okkur hvað henni
sé efst í huga að loknu kvenna-
ári.
Þegar litið er yfir þau störf,
sem unnin voru á síðastliðnu
kvennaári hlýtur manni að vera
efst í huga hvert framhaldið
verði. Sagt er að orð séu til alls
fyrst. Það getur vel staðist ef
skynsamlega er á málum hald-
ið. Okkur konum er það ljóst að
hér duga ekki orðin tóm. Við
verðum að vinna markvisst að
jafnstöðumálum. Mikið vantar
á að upplýsingar liggi fyrir um
þátt kvenna i hinum ólíku störf-
um þjóðfélagsins. Slíkra upp-
lýsinga verður að afla á skipu-
legan hátt og koma þeim á
framfæri þannig að eftir verði
tekið.
Öllum er ljóst að sú barátta
sem er framundan verður ekki
unnin með neinum skyndisigr-
þvngsta lóð smáþjóðar, þegar
til viðmiðunar kemur. Og
fslenskar konur hafa með for-
dæmi sfnu á sfðasta ári sýnt
hvers við erum megnugar og
stöðugt berast fréttir og fvrir-
spurnir hingað hvernig við höf-
um getað gert slfka hluti sem
„kvennafríið" var.
F.innig heyrast þær raddir
hér, að aðeins hafi verið um
það að ræða að þreyja þorrann
og góuna f eitt ár og sfðan
tækju gömlu góðu dagarnir
með óbreyttum viðhorfum
aftur við og allt yrði rólegt á
ný.
En það mun augljóst að þær
konur, sem á annað borð kom-
ust í snertingu við umræður og
athuganir, sem kvennaárið
leiddi af sér, eru á einhvern
hátt eftirvæntingarfullar og
geta ekki né vilja snúa aftur til
óbrevttra viðhorfa.
Til þess að konur og karlar
öðlist jafna stöðu inni á
heimilunum og utan þeirra —
eftir aðstæðum hvers og eins —
verður mikið verk að vinna.
Arið 1975 var fvrst og fremst
ár umræðu — framundan er
áratugur athafna.
um. Við verðum að vera undir
það búin en gæta þess þó að
missa aldrei sjónar á lokamark-
inu.
Nú liggur fyrir alþingi frum-
varp til laga um jafnstöðu karla
og kvenna. t því eru greinar
sem mörgum eru framandi. Vil
ég þar sérstaklega nefna 4. og 5.
gr. frumvarpsins. Umræða hef-
ur ekki verið mikil um þetta
frumvarp meðal almennings og
tel ég það mikinn skaða. Hins
vegar hefur það verið rætt í
allmörgum félögum og samtök-
um sem láta sig þessi mál
varða. Þetta getur ekki talist
nægjanlegt. Til þess að slíkt
frumvarp njóti almenns fylgis
og ekki hvað síst til þess að það
njóti virðingar þegar það er
orðið að lögum, verður að vera
jákvæður jarðvegur fyrir það I
þjóðfélaginu. I frumvarpinu er
gert ráð fyrir því að jafnlauna-
ráð verði að jafnstöðuráði, sem
verða á ráðgefandi. Vegna
þeirrar reynslu sem komin er á
jafnlaunaráð hljóta efasemdir
að vakna um það hvort ekki
þurfi að vera til staðar einhvers
konar tæki sem það geti beitt.
Rómverjar beittu gjarnan
reglunni „deildu og drottnaðu”
í samskiptum sínum við aðrar
þjóðir. Við getum átt von á
slíku i okkar baráttu. Við því
verður að bregðast.
Við höfum til að byrja með
heilan áratug, sem helgaður
hefur verið jafnréttisbarátt-
unni. Með sameinuðu átaki get-
ur okkur aðeins fetað fram.
ELÍN PÁLMADÓTTIR
blaðamaður var ein af þeim,
sem störfuðu i fjölmiðlahópn-
um fyrir kvennafríjð. Hún var
fulltrúi Sjálfstæðisflokksins í
sendinefnd tslands á allsherjar-
þingi Sameinuðu þjóðanna i
haust, þegar kvennaárið og
framhald þess var tekið fyrir.
Flutti hún þar ræðu og sagði
m.a. þingheimi frá vel heppn-
uðum aðgerðum á kvennaári á
íslandi og tók fyrir hönd ís-
lands þátt í störfum, þegar
settur var punkturinn aftan við
kvennaárið og ákveðnar fram-
haldsaðgérðir næsta áratug.
Við báðum Elínu að segja
okkur í stuttu máli hvað hefði
verið ákveðið um áframhaldið
hjáS.Þ.
— Það var ákaflega fróðlegt
að fá tækifæri til að taka þátt i
þessu uppgjöri á kvennaári
Sameinuðu þjóðanna, sagði
Elin. — Tillögurnar, sem stað-
festar voru að lokum í samein-
uðu allsherjarþingi, komu frá
þremur nefndum. Aðaltillagan
byggði mjög á samþykktum og
framkvæmdaáætluninni frá
Mexicoráðstefnunni, sem
ákveðið var að koma i fram-
kvæmd á áratugnum 1976—85.
Samþykkt var að á honum miðj-
um 1980, skyldi efnt til alþjóða-
ráðstefnu, til að kanna hvað
miðað hefði því verkefni að
jafna stöðu kvenna og karla i
löndunum. Þetta verkefni á að
vinna á öllum vígstöðvum, jafnt
í heimalöndunum, hjá
Sameinuðu þjóðunum og öllum
sérstofnunum þeirra o.s.frv. Og
það á að gera með heimilda-
söfnun, þjálfunar- og mennt-
unaráætlunum, sérstökum
aðgerðum til að bæta fjárhags-
leg réttindi kvenna á afskekkt-
um stöðum og átaki til hagsbóta
fyrir konur í landbúnaði í
þróunarlöndunum þar sem þær
eru undirokaður vinnukraftur.
Tillögurnar voru allflóknar,
eins og eðlilegt er þegar 150
ólíkar þjóðir voru búnar að
teygja þær eins og hrátt skinn.
I ræðum sínum voru allar þjóð-
irnar sammála um mikilvægi
þess að gert yrði átak til að
jafna stöðu kvenna og karla og
að þróunin væri raunar óhugs-
andi í veröldinni, án þess að
kæmi til bætt staða kvenna.
Nema Daroody gamli frá Saudi
Arabiu, lítríkur umboðsmaður
Fayesals, sem sagði að konur
hefðu ekkert út af heimilunum
að gera og dæmi um hvernig
færi, ef svo yrði, væru banda-
rískar konur, sem tækju vinn-
una frá körlunum og af þvi
stafaði atvinnuleysið i þvísa
lanai. Og því aðeins greiddi
hann aðaltillogunni atkvæði að
þar var vísað í Mexicoráðstefn-
una, þar sem zionismi var
lagður að jöfnu við kynþátta-
misrétti. En sú tillaga var
samþykkt með 88 atkvæðum
gegn 2 og 22 sátu hjá. Við
greiddum henni atkvæði, en
sátum hjá við þessa einu máls-
grein, sem kom til atkvæða sér
og gáfum þá skýringu á atkvæði
okkar að það táknaði alls ekki
að við gætum sætt okkur við
slikt, enda verið á móti í
Mexico. Við vorum meðflutn-
ingsmenn að tillögu um hvern-
ig fella skyldi þessa 10 ára
þróun i málefnum kvenna inn í
annan allsherjarþróunarára-
tuginn, sem er í gangi. Var
nokkur ágreiningur um hvern-
ig að skyldi staðið. Einkum
hvort slfkar athuganir og
skýrslur skyldu felldar al-
mennt inn í eða greindar frá.
Ég hallaðist þar, eins og hér og
ávalHf að því að óeðlilegt væri
Framhald á bls. 42.