Morgunblaðið - 21.04.1976, Page 18

X8 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. APRÍL 1976

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen.
Styrmir Gunnarsson
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. simi 10100
Aðalstræti 6, simi 22480.
Áskriftargjald 1000,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 50,00 kr. eintakið.
Iársbyrjun 1972
þingaði Norður-At-
lantshafsfiskveiðiráðið um
ástand fiskstofna í Norður-
Atlantshafi. Niðurstaða
þessarar ráðstefnu var, að
þorskstofnar á þessu haf-
svæði öllu hefðu þegar árið
1962 verið fullnýttir og þá,
er ráðstefnan var haldin,
löngu ofnýttir, þar meó tal-
inn ísienzki þorskstofninn.
Ráðstefnan ályktaði að
æskileg veiðisókn í þorsk-
stofninn væri aðéins helm-
ingur þáverandi sóknar.
Þessar niðurstöður vóru að
sjálfsögðu kunngerðar þá-
verandi sjávarútvegsráð-
herra og síðar ítrekaðar
með viðvörunum íslenzkra
fiskiíræóinga til sjávarút-
vegsráðuneytisins. Þær
vióvaranir komu fram í
skýrslu, sem fiskifræð-
ingar létu frá sér fara á
miðju ári 1972.
Það er umhugsunareíni
hve ófullnægjandi við-
brögð stjórnvalda vóru við
framangreindum stað-
reyndum. Þau vóru nánast
engin umfram þau, sem
þegar höfðu verið ákveðin
og mörkuð í fiskveiði-
málum okkar, með ákvörð-
unum um útfærslu fisk-
veiðilandhelgi og friðun til-
tekinna svæða og fisk-
stofna.
Þá var þvert á móti stuðl-
að að verulegri aukningu
togaraflota okkar, sem
óhjákvæmilega hlaut að
leiða til aukinnar veiði-
sóknar. Nokkur uppbygg-
ing togaraflotans var að
vísu nauðsyn, sérstaklega í
þágu ýmissa útgerðar-
staða, sem bjuggu við erfitt
atvinnuástand. Hinsvegar
orkaði hvorttveggja tví-
mælis, að fengnum fiski-
fræðilegum niðurstöðum,
að ráðast í byggingu milli
60 og 70 nýrra skuttogara á
svo skömmum tíma, sem og
að fela ekki íslenzkum
skipasmíðastöðvum stærri
hlut uppbyggingarinnar og
dreifa henni jafnframt á
lengri tíma. Þáverandi
sjávarútvegsráöherra stóð
og aó tveggja ára veiði-
samningum viö Breta, árið
1973, þar sem þeim vóru
heimilaðar veiðar 130.000
tonna hvort árið, aðallega
þorsks, sem þó var talinn í
mestri hrunhættunni.
Margt réttlætti þessa
samninga, miðað við að-
stæður allar, en óneitan-
lega var hér um verulegt
þorskmagn aó ræða. Og
víst er, að sú réttlæting,
sem þáverandi sjávarút-
vegsráöherra gaf, er naum-
ast nærtæk; sú, aó það hafi
verið eina leið Alþýðu-
bandalagsins til að halda
aðild að ríkisstjórn og
tveimur ráðherrastólum.
Skýrsla fiskifræóinga
um ástand fiskstofna við
ísland, sem gerð var árið
1972, var í sjálfu sér engu
bjartari yfirlitum en síðari
skýrsla þeirra, sem í munni
þjóðarinnar hlaut nafnið
„svarta skýrslan“. Munur-
inn var sá einn aó sú
skýrsla fór rétta boðleið til
vitundar þjóðarinnar og
hlaut því meira umtal og
eftirtekt.
Núverandi ríkisstjórn
stuðlaði að útfærslu fisk-
veiðilandhelginnar í 200
sjómílur. Fjöldi laga og
reglugerða hefur verið gef-
inn út um fiskveiðireglur;
veiðarfæri, friðunarsvæói
og veiðitakmarkanir.
Skammtímasamningar
hafa að vísu verið gerðir,
eins og í framhaldi af fyrri
útfærslum, en hvergi
nærri eins stórtækir; og
þess sérstaklega gætt, að
hlutur þorskveiða væri þar
óverulegur. Unnió hefur
veriö og er að eflingu land-
helgisgæzlunnar, þótt þar
megi betur gera. Nýtt
gæzluskip hefur bætzt
gæzluflotanum. Fest hafa
verió kaup á nýrri gæzlu-
flugvél af stórri geró.
Tveir togarar hafa veriö
teknir í gæzluflotann.
Heimildir til ráðningar
aukins starfskrafts eru
fyrir hendi. Og unnið er að
könnun á leigu hraðskreiðs
gæzluskips fyrir sumarið.
Þegar litið er á gagnrýni
Alþýðubandalagsins á
hendur núverandi rikis-
stjórn varðandi landhelgis-
mál, er óhjákvæmilegt að
leita viðmiðunar við þeirra
eigin stjórn á þessum
málum í fyrra þorskastríði.
Hver var hlutur Lúðvíks
Jósepssonar i eflingu land-
helgisgæzlunnar í hans
ráðherratíð? Hver vóru
viðbrögð hans við hinni
fyrri skýrslu fiskifræðinga
árió 1972 um ofveiði þorsk-
stofnsins? Hver var af-
staða hans til samninganna
við Breta 1973, sem allur
þingflokkur Alþýðubanda-
lagsins léói atkvæði sín?
Þannig mætti áfram
spyrja. Og svörin, sem við
blasa, eru öll á eina lund.
Ekki er vafi á því, að þaö
er skoðun meginþorra
þjóðarinnar nú, að skamm-
tímasamningar fram yfir
lyktir hafréttarráöstefn-
unnar hefðu verið æski-
legir. Að visu mun þrengri
og takmarkaðri en Lúðvík
féllst á á árinu 1973, sér í
lagi varðandi sókn í þorsk-
stofninn. Meginmarkmið
slíkra samninga átti að
vera að takmarka verulega
annars ólöglegar veiðar út-
lendinga í íslenzkri fisk-
veiðilandhelgi. Binda það
samningum að þeir virtu
íslenzkar friðunarreglur
og frióunarsvæði. Tryggja
öryggi gæzlumanna okkar,
því löngu er ljóst, að land-
helgisátökin myndu þróast
á hættulegt stig. Brjóta
niður tollmúra á sjávaraf-
urðir okkar á EBE-
markaði. Og síðast en ekki
sízt að styrkja stöðu strand-
ríkja á hafréttarráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna. En
hver var afstaða Alþýðu-
bandalagsins? Var hún
máske sú að nýta þetta
helzta hagsmunam'ál þjóð-
arinnar til pólitískrar
sundrungarstarfsemi,
þegar þörf var þjóðarein-
ingar? Réðst afstaða þess
máske af því fyrst og
fremst aó nú þurfti enga
ráóherrastóla að tryggja?
Fiskveiðihagsmunir
og ráðherrastólar
H-moll
messan
FLUTNINGUR h-moll messu
J.S. Bachs hlýtur að teljast
mestur viðburður yfirstand-
andi tónleikaárs í Reykjavík,
bæði vegna stöðu verksins
sjálfs innan tónbókmennt-
anna almennt, kirkjulegra
bókmennta sér í lagi, og svo,
hve vel tókst til. Pólýfónkór-
inn (með um 150 raddir)
söng með úrvaii hljóðfæra-
leikara. Stjórnandi var Ingólf-
ur Guðbrandsson. Ein-
söngvarar voru þau Guðfinna
Ólafsdóttir, Ásta Thorstein-
sen, Rut L. Magnússon, Jón
Þorsteinsson, Ingimar Síg-
urðsson og Halldór Vilhelms-
son — sumir nýliðar og aðrir
..rótgrónir", Nær allir þeirra
stigu fram úr röðum kórsins
(likt og einleikararnir úr
hljómsveitinni), frekar en að
stilla sér upp sem aðvífandi
stjörnur, og undirstrikaði það
þá alúð og samhug, er ein-
kenndi heildarsvip verksins.
Sjálfsagt má leggja ýmis-
Tónllst
eftir ÞORKEL
SIGURBJÖRNSSON
konar mælikvarða a flutning
h-moll messunnar að þessu
sinni, t.d. hvort þessi eða
hinn einsöngvarinn hefði
sungið betur eða verr —
m.ö.o. hvort eitt Ijósið hefði
skinið öðru skærar og jafnvel
skyggt á hin — en slíkur
mælikvarði er óréttlátur i
þessu samhengi. Það, sem
mest hreif, voru ekki einstök
afrek, heldur sameiginleg
átök allra — þar sem enginn
lá á liði sínu, hvorki þeir
fremstu eða hinir í „öftustu
röð". Sömuleiðis var sann-
færandi samhengi milli
atriðanna, rísarídi og hníg-
andi eins og textinn bauð,
ýkjulaust og án óþarfa
dramatíseringa af því tagi,
sem oft er reynt að troða upp
á þetta verk. Ekki er þó svo
að skilja, að sérhverju tilefni
hafi ekki verið fylgt vel eftir:
t.d. held ég að sjaldan hafi
hér heyrst jafn einlægur,
klingjandi fögnuður og í lof-
söngvunum. Vissulega má
deila um það, hvort svona
„massívur" flutningur á h-
moll messunni — þ.e.a.s.
með miklum fjölda söngvara
og raddsterkra hljóðfæra,
sem ýtir undir samhljóminn á
kostnað pólýfóníunnar — sé
ákjósanlegur eða ekki.
Sérhvert listaverk á tvenns
konar „tilveru": önnur er
verkið sjálft og það umhverfi,
er það er sprottið úr, hin er
áheyrandinn (flytjandinn) og
umhverfi hans — oft langt
frá í tíma og rúmi
(menningu). Þegar um verk
eftir Bach er að ræða, má vel
hugleiða það, hvort svipað
lið flytjenda að fjölda til og
Bach notaði sjálfur og
hugsaði verkið fyrir færði það
nær okkur nú eða ekki. Hvers
vegna sækjum við listaverk
til löngu liðins tíma? Hvers
vegna sækjum við nóturnar
en ekki hljómfærin? Hvers
vegna veljum við konsert-
uppfærslu nú frekar en þá
umgjörð, sem höfundurinn
hugsaði’ verkið fyrir á sínum
tíma? M.Ö.O. hvers vegna
sækjum við sumt af verkinu
en ekki annað? Er það vegna
þess, að við viðurkennum, að
Bach hafi að vísu verið
góður, en ekki svo góður, að
ekki megi betrumbæta
nugsanir hans? Þessum og
þvílíkum spurningum er
beint og óbeint „svarað" af
flytjendum sjálfum I því, sem
þeir gera. Að okkur
áheyrendum snýr samt ein
spurning, sem lesandi
þessara orða ætti að reyna að
svara: hvers vegna þykir
áhugaverðara að kynna höf-
und og verk (h-moll messuna
að þessu sinni) sem misskilið
og vanmetið af samtíð sinni,
jafnvel þótt slíkar fullyrðingar
séu tilbúningur? Hver erum
við og okkar fátæka músíkllf
að vera að upphefja okkur
þannig á kostnað Saxanna á
18. öld?