Morgunblaðið - 21.04.1976, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. APRÍL 1976
35
Jórunn Jónsdóttir
matráðskona -Minning
Fædd 8. júnf 1901
Dáin 10. apríl. 1976.
Kveðja frá Þjóðskjalasafni Is-
lands.
I dag verður til moldar borin
frá Fossvogskirkju Jórunn Jóns-
dóttir, fyrrum ráðskona á Vífils-
stöðum, sem andaðist hinn 10.
þ.m. á Borgarspítalanum. Heimili
hennar var um alllangt undan-
farið árabil að Eskihlið 6B hér i
borg.
Jórunn var fædd að Nautabúi í
Tungusveit í Skagafirði hinn 8.
júní 1901, dóttir merkishjónanna
Jóns Péturssonar og Sólveigar
Eggertsdóttur, sem bjuggu á
Nautabúi á árunum 1897—1912,
en áður í Valadal, sem ætt Jóns er
oft kennd við, og siðar að Ey-
hildarholti. Var Jón sonur Péturs
bónda i Valadal Pálmasonar og
konu hans Jórunnar Hannesdótt-
ur. Hefur Jórunn Jónsdóttir vafa-
laust borið nafn ömmu sinnar í
Valadal. Af Pétri og Jórunni í
Valadal er margt atgervisfólk
komið, og er listfengi rikur þáttur
í fari þess. Eggert, móðurfaðir
Jórunnar Jónsdóttur, drukknaði
ungur að árum. Hann var sonur
séra Jóns á Mælifelli Sveinssonar,
hins kunna læknis og náttúru-
fræðings í Vik I Mýrdal Páls-
sonar, og Hólmfriðar Jónsdóttur
prests í Reykjahlíð Þorstejns-
sonar. Að Jórunni Jónsdóttur
stóðu því sterkir ættstofnar, þar
sem fyrr og síðar getur að líta
margan blómlegan kvist.
Jórunn ólst upp hjá foreldrum
sínum i mannvænlegum systkina-
hópi á Nautabúi og í Eyhildar-
holti. Hún stundaði nám í
Kvennaskólanum á Blönduósi
1919—1921. Skömmu síðar hélt
hún til Danmerkur, þar sem
dvaldist um skeið við nám og
störf. Hún naut á þessu æviskeiði
sínu meiri skólagöngu en mörg
efnisstúlkan varð að láta sér
lynda á þeirri tíð. Átti hún það
dugnaði sínum og áræði mest að
þakka. Árið 1931 gerðist hún ráðs-
kona á Vífilsstöðum. Má nærri
geta, að ráðskonustarf á Vífils-
stöðum hefur verið ærið vanda-
samt og umsvifamikið og vinnu-
timi oft ómældur á þeim árum,
þegar svo Iskyggilega margir
þurftu að leita þar hælis, enda
bar Jórunn það með sér, að hún
hafði ekki hlíft sér um dagana.
Jórunn var gerðarleg kona, eins
og hún átti kyn til, hispurslaus og
nokkuð ríklunduð, en bjó jafn-
framt yfir óvenjulegri hlýju. Ég
kynntist henni að vísu ekki fyrr
en á efri árum hennar, er heilsan
var mjög tekin að bila, en þó
aðallega eftir að hún varð fyrir
þungbærustu raun lífs síns, en þá
sýndi þessi viðkvæma kona, að
hún var gædd fágætu sálarþreki.
Tengsl Jórunnar við Þjóðskjala-
safn Islands hófust á þvi, að
einkabarn hennar, Ingvar
Stefánsson, réðst sk.jalavörður að
+
Maðurinn minn,
JAKOB JÓHANNSSON,
Árbæjarbletti 33,
andaðist i Borgarspítalanum 16
þ m.
Fyrir hönd barna, tengdasonar
og barnabarna,
Steinunn Kristjánsdóttir.
t
Hjartkær eiginkona min,
UNNUR JÓNSDÓTTIR,
Nökkvavogi 38,
lézt i Landakotsspitala 1 9 þ.m
Fyrir hönd aðstandenda.
Karl Magnússon.
safninu árið 1965. Hafði hann
aðeins eitt ár áður að nýloknu
háskólaprófi í íslenzkum fræðum
unnið sem styrkþegi við Hand-
ritastofnun Islands, sem var
undanfari Árnastofnunar. Kom
brátt í ljós, að skjalavarðarstarfið
hentaði Ingvari svo vel, að á betra
verður ekki kosið. Jafnframt naut
hann hylli allra, sem við hann
áttu að skipta, hvort sem voru
samstarfsmenn eða safngestir. En
skyndilega dró ský fyrir sólu.
Haustið 1970 varð Ingvar heltek-
inn heiftarlegum og þjáningar-
fullum sjúkdómi. Allar vonir og
góðar fyrirbænir um bata Ingvars
brugðust, og svo fór, að hann
andaðist á sjúkrahúsi í Lundún-
um 30. apríl 1971, aðeins tæpra 36
ára gamall, fæddur 9. júni 1935.
Frændkonur Jórunnar og fleiri
skyldmenni reyndu allt sem i
mannlegu valdi stóð til að létta
undir með henni á þessum þungu
stundum. En nærri má um það
fara, hvilíkt reiðarslag fráfall
Ingvars varð móður hans, sem svo
óþyrmilega var svipt yndi sínu og
eftirlæti. Sjaldan hafa máttug orð
skáldsins átt betur við:
Er þegar öflgir
ungir falla
sem sigi i ægi
sól á dagmálum.
Þjóðskjalasafnið átti einnig á
bak að sjá frábærum starfsmanni,
er Ingvar féll frá. Honum tókst að
koma þar ótrúlega miklu i verk
þau fáu ár, sem honum auðnaðist
að starfa þar. Auk þess vann hann
á þessum árum talsvert að sjálf-
stæðum fræðistörfum, þó að ekki
hafi árangur þeirra allra enn
komið fyrir almennings sjónir. En
prófritgerð hans, aukin og studd
frekari rannsókn hans á skjala-
varðarárum hans, um Gandreið-
ina, gamanleik Benedikts Grön-
dals, sem út kom á vegum Menn-
ingarsjóðs 1974, gefur hverjum
bókelskum íslendingi góða hug-
mynd um vinnubrögð hans. Er
þar sannarlega vel upp dubbað
tímabundið og staðbundið verk,
sem farið var að fyrnast svo yfir,
að það krefst sérstakrar sögulegr-
ar þekkingar til að botna nokkuð í
því.
Fráfall Ingvars varð sólarlag i
lífi Jórunnar. En hún bar þungan
harm sinn með eindæmum vel og
henni brást ekki á ævikvöldi sinu
fremur en fyrr hetjulund og
manngöfgi. Hún yljaði sér við
fagrar endurminningar um
drenginn sinn góða og einsetti sér
að setja honum óbrotgjarnan
minnisvarða. Fljótlega eftir lát
hans ánafnaði hún Þjóðskjala-
safni Islands bókasafn hans og
myndarlega fjárhæð, sem varið
skyldi vera til að gefa út sagn-
fræðilegt heimildarrit úr skjala-
gögnum safnsins. Sem kunnugt
er, hefur útgáfa slikra heimildar-
rita legið helzt til mikið í láginni
að undanförnu. Var þá þegar
ákveðið að gefa út bréfabók Þor-
láks biskups Skúlasonar og helga
útgáfuna minningu Ingvars. Varð
það rit fyrir valinu vegna þess, að
áður hafði verið gefin út, sem
nokkurs konar framhald Forn-
bréfasafns, bréfabók Guðbrands
biskups Þorlákssonar, fyrirrenn-
ara og afa Þorláks biskups, en svo
skemmtilega vill einnig til, að Jór-
unn átti ætt að rekja til Þorláks
biskups. Þvi miður hefur orðið
meiri dráttur á útgáfunni en ætl-
að var i upphafi, enda þarf að
mörgu að hyggja við verkið, ef
það á að koma að því gagni sem
auðið er. Minna má á, að prentun
bréfabókar Guðbrands biskups
tók 23 ár, og er þá undirbúnings-
timi ekki meðtalinn. Ég skorast
þó engan veginn undan ábyrgð á
þvi, hversu útgáfa bréfabókar
Þorláks biskups hefur dregizt á
langinn. Nú er verk þetta þó vel á
veg statt, og jafnan hefur sú krafa
af minni hálfu verið sett ofar öllu,
að ritið mætti verða sem sam-
boðnast minningu Ingvars.
Ekki lét Jórunn við þessa höfð-
inglegu minningargjöf sitja,
heldur arfleiddi hún safnið að
I dag er gerð frá Fossvogs-
kirkju útför Jórunnar Jónsdóttur.
Hún lézt á Borgarsjúkrahúsinu
10. þ.m. eftir harða baráttu við
þann skæða sjúkdóm, sem einna
stærst skörð heggur í raðir lslend-
inga.
Jórunn var fædd á Nautabúi i
Skagafirði 8. júní 1901 og var
sjötta af þrettán börnum hjón-
anna Sólveigar Eggertsdóttur og
Jóns Péturssonar, sem þar bjuggu
þá en síðar i Eyhildarholti. Af
Nautabússystkinunum komust
tólf til fullorðinsára, mikið at-
gervisfólk, sem víða er þekkt. Var
Jórunn komin af mjög þekktum
ættum, sem ég ætla ekki að rekja
hér, en þeim, sem kynnu að vilja
vita á þeim nánari skil, skal bent
á Skagfirzkar æviskrár, þar sem
gerð er grein fyrir ættum
Sólveigar og Jóns.
I þessum stóra systkinahópi ólst
Jórunn upp við þau kröppu kjör,
sem í þá daga voru tíðust meðal
bænda á Islandi, þótt hinsvegar
tækist að forðast sára fátækt með
því að foreldrarnir legðu nótt við
dag í bústörfum og við umsjá
barnahópsins. En þarna voru
þróttmikil börn, sem snemma
fóru að létta undir með foreldruri-
um, og fjör þeirra og lifsorka
höfðu i för með sér lifandi og
glaðvært heimilislíf. Munu öldur
gleðinnar og gáskans i leikjum
ungmennanna jafnvel hafa risið
svo hátt stundum, þegar þeir
bræður voru sem bezt upplagðir,
að þær yrði að lægja af þeim sem
eldri voru og reyndari. Það er
mikil blessun að alast upp við
slíkar aðstæður. En þegar til full-
orðinsáranna kemur tekur alvara
lífsins við og hver einstaklingur
verður að kveðja föðurgarð og sjá
sér farborða sjálfur.
Um tvítugsaldur hélt Jórunn að
heiman og lagði leið sína til Dan-
merkur þar sem hún stundaði
nám i hússtjórnarskóla. Dvaldi
hún þar í landi um þriggja ára
skeið. Þegar heim kom settist hún
að á Akureyri og gerðist ráðskona
við sjúkrahúsið þar. Gegndi hún
Minning:
Sverrir Júlíusson
afgreiðslumaður
Fæddur 25. mars 1950
Dáinn 12. aprfl 1976.
Sem sjá má á þessari yfirskrift
þá var hann Sverrir vinur minn
rétt 26 ára, þegar hann kveður
okkar tilveru, hérna megin móð-
unnar miklu, sem þar stendur.
Foreldrar Sverris eru vinsæl
hjón hér í borg og naut hann þess
sérstaklega með þakklæti, hvað
hann átti góða og hugulsama for-
eldra, en þau eru Július
Kristjánsson, fiskkaupmaður i
Mávahlið 1, og kona hans Jóhanna
Hjartardóttir, sem látin er fyrir
fáum árum.
Ég sem þessar línur rita nú að
leiðariokum get ekki annað en
þakkað forsjóninni fyrir þá gæfu,
að hafa kynnst og átt sem vin, —
og tryggan vin, þennan góða
dreng. Já, ég sagði góða dreng því
hann var sannarlega sú manngerð
af guði gerð, sem vildi koma góðu
til leiðar á hans samleið bæði í
leik og verki. Hann var mannbæt-
andi á umhverfi sitt, það eru svo
sannarlega ómetanlegir kostir í
þrasi og fasi lfðandi tíma hverju
sinni.
Má vera að vinur minn Sverrir
hafi strax á æskuárunum fengið
nokkra mótun þegar hann gerðist
starfsmaður hjá hinu gamal-
kunna fyrirtæki Fiskhöllinni I
Reykjavík. Ég hef ástæðu til að
halda að hinn stjórnsami en si-
glaði Steingrimur, frændi minn í
Fiskhöllinni hafi átt sinn þátt í
vinsældum Sverris i starfi og leik
meðal fólks síðar meir.
Blessaðar húsmæðurnar eru
ekki ætíð í „jólaskapi" þegar þær
snarast frá börnum og annriki
heima fyrir til að kaupa í matinn,
en hann Sverrir var sérlega lag-
inn að koma þvi þannig fyrir, að
þær færu með bros á vör þegar
heim var horfið eftir innkaupin í
fiskbúð þeirra feðga að Mávahlið
1. En þar starfaði Sverrir heitinn
til dauðadags og ennfremur sem
aðstoðarmaður við veitinga-
rekstur bæði i Þórscafe og Þing-
völlum þegar svo bar undir.
Samanlagt eru það rúm 10 ár,
sem ég hefi notið þess að dvelja
með þessum unga manni bæði i
leik og starfi. Við ferðuðumst tals-
vert bæði hér heima og erlendis,
— og þegar ég nú hugsa til þess
liðna tíma, þá finn ég svo sannar-
lega, hvað ég hefi verið lánsamur
að fá þær dásamlegu samveru-
stundir er riktu i nærveru hans.
Því er söknuður minn og annarra
vina sár en sannur. það var hann
sem vildi ætið koma góðu til
leiðar milli samferðafólksins.
Þökk sé honum og öðrum þeim er
starfa i þeim anda.
Minar og vinnufélaganna inni-
legustu samúðarkveðjur til föður,
systra og annarra vandamanna.
Blessuð sé minning vinar míns
Sverris.
Þór Ragnarsson.

storgjöf eftir smn dag með
svipuðum skilmálum og fyrr.
Bendir allt til þess, að fyrir rausn
Jórunnar megi á næstunni takast
að búa til útgáfu öll heimildar-
gögn Þjóðskjalasafns um Hólastól
á 17. öld og sinna jafnvel öðrum
þarflegum heimildarútgáfum.
Hefur Jórunn með þessu vinar-
bragði ekki einungis stuðlað að
því að halda á loft minningu
sonar síns á göfugmannlegan og
stórbrotinn hátt, heldur einnig
aukið með því veg og virðingu
Þjóðskjalasafnsins og víkkað
verkahring þess. En vandi fylgir
vegsemd hverri, og er það ósk mín
og bæn, að stofnunin megi undir
honum rísa og taka jafnmannlega
á móti og að er rétt, íslenzkri
sagnfræðistarfsemi til eflingar og
heilla.
Ég þakka af alhug það traust og
vinarþel, sem Jórunn sýndi Þjóð-
skjalasafni tslands til hinztu
stundar. Við kvöldbjarma
hniginnar sólar færði hún því
sonartorrek sitt til varðveizlu.
Systkinum Jórunnar og öðrum
ættingjum votta ég innilegustu
hluttekningu mina.
Guð blessi minningu mæðgin
anna Jórunnar Jónsdóttur og
Ingvars Stefánsson.
Bjarni Vilhjálmsson
þvi starfi um nokkur ár eða þar til
hún réðst að Vifilsstaðahæli og
tók að sér ráðskonustarf þar. Þvi
starfi gegndi hún lengstan hluta
ævinnar eða um þrjátfu ár. Um
þessi störf, og hvernig Jórunn
leysti þau af hendi, vænti ég
að einhverjir þeir fjalli, sem
gjör þekktu en ég, en mér er
þö kunnugt um það, að hún var
rómuð fyrir dugnað, árvekni og
samvizkusemi.
Jórunnn giftist aldrei. En árið
1935 eignaðist hún son, sem
Ingvar hét Stefánsson. Við það
urðu þáttaskil í lífi hennar og
varð Ingvar hennar augasteinn
sem nærri má geta enda varð
ekkert til sparað að veita honum
svo gott skjól, uppeldi og mennt-
un sem framast var unnt. Hann
lauk prófi i norrænum fræðum
frá Háskóla íslands og gerðist
siðar bókavörður í Landsbóka-
safni. Þar nutu sín hæfileikar
hans og var hann líklegur til
mikilla starfa á þeim vettvangi.
En þeir deyja ungir, sem guðirnir
elska, og það átti ekki fyrir
Ingvari að liggja að fá að starfa
lengi að hugðarefnum sínum i
þessari veröld. Hann lézt eftir
langa og harða sjúkdómslegu —
bæði heima og erlendis — vorið
1971, aðeins þrjátiu og fimm ára
gamall. Hvarf þar mikill efnis-
maður langt um aldur fram enda
öllum harmdauði, er til hans
þekktu.
Við þennan missi dró fyrir sólu
í lífi Jórunnar. Má með nokkrum
sanni segja að hún hafi vart litið
glaðan dag siðan. Minningunni
um soninn helgaði hún nú allt sitt
líf. Skrifborðið hans, bækur og
aðrar eigur stóðu með sömu um-
merkjum í ibúðinni þeirra meðan
hún hafði orku til að halda
heimili, og eignum sínum mun
Jórunn hafa ráðstafað að mestu
til þeirra stofnana, þar sem starfs-
vettvangur Ingvars var og hefði
orðið ef honum hefði enzt líf.
Ég hef hér rakið nokkra þætti
úr ævi Jórunnar, en stiklað á
stóru. Kynni mín af henni urðu til
vegna þeirra tengsla, að hún var
móðursystir konu minnar. Þau
kynni voru öll á einn veg.
Einstaka alúð, gestrisni og greiða-
semi lét hún í té hvenær sem
tækifæri gafst. Það vildi svo til að
við hjónin, þá nýgift, áttum sama-
stað hjá Jórunni um nokkurra
vikna skeið. Þá var Ingvar litill
drengur. Þar var gott að vera og
elskulegt að umgangast þau
mæðgin og finna þann gagn-
kvæma kærleik og traust, sem
þau áttu sín i milli. Síðar á ævinni
lágu leiðirnar alloft saman, og er
mér ljúft að játa það, að því lengri
sem kynnin uróu þvi meira óx
Jórunn i minum augum. Svo
margt var henni vel gefið. Hún
var kona mikillar skapgerðar, ljúf
og einlæg þótt hitt dyldist ekki, að
hún hafði eiginleika til þess að
láta að sér kveða. Fróð var hún
um ýmsa hluti og kunni frá
mörgu að segja þegar færi gafst
til að rabba saman. Hún var frá-
bærlega smekkvís kona og
minnast þess væntanlega allir,
þeir, sem komu á heimili hennar,
hversu margt fallegt var þar að
sjá, hve vandlega hafði verið valið
og öllu smekklega og snyrtilega
fyrir komið.
Við hjónin þökkum Jórunni að
síðustu löng og góð kynni. Við
kveðjum hana með söknuði og
þökk og vonum að nú hafi leiðir
hennar og sonarins legið saman á
ný á því ljósa landi, sem okkar
mannlegu augum er þó svo hulið.
Gfsli Konráðsson.
Jórunn Jónsdóttir var fædd á
Nautabúi i Skagafirði 8. júní
1901, dóttir hjónanna Jóns
Péturssonar og Sólveigar Eggerts-
dóttur.
Jón á Nautabúi var sonur
Péturs Pálmasonar og Jórunnar
Hannesdóttur sem lengi bjuggu i
Valadal og var Pétur kenndur við
þann stað. Þau hjón urðu kynsæl
og eru afkomendur þeirra
atgjörvisfólk, og margir stór vel
gerðir. Þeir hafa mörgum fremur
sett svip sinn á og mótað skag-
firzkt athafna- og menningarlíf.
Jón og Sólveig eignuðust 13
börn á 25 árum og hefur það verið
Framhald á bls. 32