Morgunblaðið - 07.05.1976, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 7: MAl 1976
Utanríkisráðherra:
Frétta leitað af bókun 6 hjá EBE
Auk hafréttarmála. land-
helgisstríðs við Breta, við-
skiptahagsmuna okkar á
Evrópumörkuðum,
öryggistengsla við NATO
og norrænar samvinnu,
setti möguleikinn á
háskóladeild frá Háskóla
Sameinuðu þjóðanna hér á
landi svip sinn á umræður
um utanríkismál (skýrslu
utanríkisráðherra) á AI-
þingi í gær. Þessi háskóla-
deild, ef stofnuð verður,
myndi líklegast sinna
rannsóknum á nýtingu
jarðvarma og auðlindum
hafsins; þeim fræðigrein-
um, þar sem íslenzk vísindi
og fræðimenn eru fremur
veitendur en þiggjendur.
BREYTTAR AÐSTÆÐUR
I VIÐSJÁLUM HEIIVII
Magnús Torfi Ólafsson (SFV)
sagði þróun á sviói alþjóðamála
hafa verið með þeim hætti á
undanförnum árum, að við, sem
og aðrar smáþjóðir, gætum frekar
haldið okkar hlut í samskiptum
þjóðanna. Það væri vel að þróun
alþjóðamála fengi nokkurn skerf
í skýrslu ráðherra, þó kaflinn þar
um væri rýr í roði, því fátt væri
nauðsynlegra lítilli þjóð en að
fyigjast vel með framvindu al-
þjóðamála, ef hún ætti að kunna
fótum sínum forráð í viðsjálum
heimi.
Magnús Torfi ræddi þróun
mála í svonefndum þriðja eða
þróunarheimi, norræna sam-
vinnu, sem hann taldi gagnsamari
en menn gerðu sér almennt grein
fyrir; þróunarsjóð Sameinuðu
þjóðanna, sem við — því miður —
tækjum stærri skerf frá en við
veittum til hans; og þær hættur,
sem stöfuðu af alþjóðlegri efna-
hagskreppu og verðbólgu, sem
einníg hefði skollið á okkar
þjóðarskútu.
Magnús Torfi ræddi sér I lagi
um Háskóla Sameinuðu þjóðanna
og hugsanlega þátttöku okkar i
því starfi, einkum á sviði jarð-
varma. Háskóladeild á því sviði
hér væri ekki einugis viðurkenn-
ing á ísl. vísindum, heldur hefði
og efnahagslega þýðingu, varð-
andi útflutning á þekkingu og
verkkunnáttu íslendinga í orku-
krepptum heimi, sem knúinn
væri til nýrra úrræða í orkuöflun
í mjög náinni framtíð.
Þar næst vék MTÓ að utanríkis-
þjónustu okkar og fagnaði þeirri
nýbreytni að farandsendiherrar,
með aðsetri í Reykjavík, þjónuðu
sambandi okkar við Afríku- og
Asfuríki. Þá ræddi hann haf-
réttarmál og líkur á farsællega
orðuðum texta nýs hafréttarsátt-
mála, landhelgisdeiluna við Breta
og þann sigur, sem hann taldi þar
í sjónmáli. Hins vegar væri kom-
inn timi til að hyggja að fram-
haldinu: viðskiptahagsmunum
okkar, einkum og sér í lagi á
vettvangi Evrópuríkja. Bókun 6
væri enn dauður, bókstafur, ríkis-
stjórnin biði átekta um frestun
veiðiheimildar V-Þjóðverja og
árangur af viðleitni til að fá þessa
þýðingarmiklu bókun í fram-
Mikill áhugi á Háskóla Sameinuðu þjóðanna
í umrœðum um utanríkismál á Alþingi
Farandsendiherrar — með aðsetur í Reykjavík
— sinni löndum Asíu og Afríku
kvæmd, okkur í hag. Þar þyrfti
ríkisstjórnin að standa fast og vel
i istaðinu. Þá ræddi MTÓ svo-
nefnft Sonnenfeldtmál, þ.e.
meinta yfirlýsingu bandarísks
embættismanns um meiri sam-
vinnu Rússa og Bandaríkjamanna
á alþjóðavettvangi en þessi ríki
vildu viðurkenna opinskátt.
Nefndi hann sem dæmi, að þessi
ríki hefðu skipt heiminum í
áhrifasvæði; og Rússum, ekki
síður en Bandaríkjamönnum,
væri illa við hugsanlega stjórnar-
aðild ítalska kommúnistaflokks-
ins, vegna þess að Italía væri á
umsömdu áhrifasvæði Bandaríkj-
anna. Þá vék MTÓ að Nato-aðiid
íslands, varnarstöðinni hér á
landi, skjölum frá árinu 1949 um
inngöngu okkar i Nato o.fl. í þeim
dúr, sem hann taldi sýna okkur,
að við yrðum að standa á eigin
fótum í afstöðu okkar út á við.
HASKÓLI samein-
UÐU ÞJÓÐANNA
A ÍSLANDI
Friðjón Þórðarson (S) þakkaði
utanríkisráðherra ítarlega
skýrslu um utanríkismál og nána
og góða samvinnu við utanríkis-
málanefnd Alþingis. Gerði Frið-
jón ítarlega grein fyrir starfi
utanríkismálanefndar og þeim
starfsreglum, sem nefndinni bæri
að fara eftir. Þá ræddi hann fram-
komna tillögu Gils Guðmunds-
sonar til breytinga á þingsköpum,
sem gerir ráð fyrir timasetningu
skýrslu og umræðna um utan-
ríkismál. Taldi þingmaðurinn allt
eins koma til greina að í þessu
efni mótaðist þinghefð eins og
lögbindingin komi til — en sam-
mála væri hann GG um þýðingu
opinskárra umræðna um utan-
ríkismál.
Friðjón ræddi ítarlega um Haf-
réttarráðstefnu Sameinuðu þjóð-
anna og þá framtíðarþýðingu sem
hagstæður hafréttarsáttmáli
hefði fyrir framtíð og heill
þjóðarinnar. Vakti hann athygli á
því veigamikla starfi sem full-
trúar Islands hefðu unnið á þeim
vettvangi undir forystu helzta
ráðunautar okkar á þessu sviði,
Hans G. Andersen þjóðréttar-
fræðings. Vitnaði hann í mál
utanríkisráðherra um líklegt
orðalag hafréttartextans.
Þá vék Friðjón að Háskóla Sam-
einuðu þjóðanna og þeirri þýð-
ingu, bæði inn á við og út á við,
sem slík háskóladeild hér gæti
haft, einkum og sér í lagi varð-
andi þau visindasvið sem hér
KINAR
ÁíjCSTSSON.
magnCs
TORFI
ÓCAFSSON.
VII.BORG
IIARÐARDÓTTIR.
FRIÐJÓN
ÞÓRÐARSON.
SIGCRÐCR
BLÖNDAI.
bæri hvað hæst, hafrannsóknir,
fiskifræðilegar rannsóknir sem
og á sviði jarðvarma og jarðfræði
yfirleitt.
Siðan kom þingmaðurinn að
átökunum við Breta, sem nú
hefðu í þriðja sinn á 17 árum
haldið herskipum inn i íslenzka
fiskveiðilögsögu til verndar rán-
yrkju m.a. ólöglegum veiðum á
alfriðuðum hrygningarsvæðum
og uppeldissvæðum ungfisks.
Deilt væri á núverandi ríkisstjórn
fyrir að fara með gát i þessum
átökum en minna mætti á, að tvö
hinn fyrri þorskastríð, m.a. í tíð
vinstri stjórnar, hefðu ekki nægt
til stjórnmálaslita við Breta; svo
langt hefði ekki verið gengið fyrr
en í tíð núverandi rikisstjórnar.
Við yrðum að haga gjörðum okkar
á þá lund, að geta svarað spurn-
ingum að leikslokum, heimt af-
rakstur dagstarfsins að kveldi.
1 þvi sambandi vék Friðjón og
að viðskiptahagsmunum okkar,
margháttuðum, sem vaka þyrfti
yfir, og búa þann veg í haginn, að
ekki yrði aðeins um möguleika á
fiskveiðum að ræða, eða vinnslu
fiskafurða, heldur jafnframt á
sölu þeirra og afsetningu.
Að síðustu ræddi hann öryggis-
mál og þýðingu vestrænnar sam-
vinnu fyrir hinn frjálsa heim og
þau mannréttindi, sem mætum
mest. .
BREYTING A TÍMUM
VINSTRI STJÓRNAR
Sigurður Blöndal (k) ræddi
einkum þann þátt í skýrslu utan-
ríkisráðherra, sem fjallaði um
Sameinuðu þjóðirnar, sem hann
taldi góðan og heilbrigðan vett-
vang alþjóðasamskipta. Hann
taldi þörf á því að styrkja sendi-
ráð okkar hjá S.Þ., einkum meðan
allsherjarþing störfuðu, flytja þá
starfslið milli sendiráða.
Sigurður sagði ísland löngum
hafa verið taglhnýting Bandaríkj-
anna í utanríkismálum. Á þessu
hefði þó orðið breyting til batn-
aðar á timum vinstri stjórnarinn-
ar, sem enn eimdi eftir af. Hann
ræddi og samskipti íslands og
„Jóns bola“ („sem verið hefði
ribbaldi um aldir“), ónóga samúð
okkar með Palestínu-Aröbum, Há-
skóla S.Þ. og öryggismál okkar og
talaði þar m.a. um „fimmtíu og
fimm þúsund íslendinga á fjór-
um fótum“ er hefðu að kjörorði:
„Heldur herstöð en þorsk“!
ÁHRIF „HERSTÖÐVAR“
A ÞJÓÐLÍFIÐ
Vilborg Harðardóttir (k) sagði
þann kafla í skýrslu utanrikisráð-
herra, er fjallaði um öryggismál,
bera með sér sívaxandi bygg-
ingarframkvæmdir á vellinum og
siaukin samskipti og þjónustu við
„herinn", sem m.a. kæmi fram í æ
nánari tengslum við hann á sviði
slysavarna, björgunarsveita og
jafnvel landhelgisgæzlu. Þessi
kafli væri athyglisverðari fyrir
það, sem ekki stæði í honum. Hin
efnahagslegu tengsl stöðvarinnar
við þjóðfélag okkar og hagsmuna-
hópa I því. Hve stór hluti þjóðar-
tekna okkar á rætur í veru hers-
ins hér? Hve margir Islendingar
starfa í raun á vegum hersins — í
gegn um margháttaða þjónustu
fjölda fyrirtækja í landinu?
Hverjar eru til að mynda tekjur
Sambands íslenzkra samvinnufé-
laga, Regins hf. og Esso af „her-
stöðinni“? Þessum og áþekkum
spurningum hefði utanríkisráð-
herra mátt svara i skýrslu sinni.
BÓKUN6 OG
VESTUR-ÞJÓÐVERJAR
Einar Ágústsson utanríkisráð-
herra sagði það matsatriði hverju
sinni hvaða efnisatriði væru tekin
upp í skýrslu um utanríkismál.
Vera mætti að þróun alþjóðamála
almennt ætti að skipa þar veg-
legra rúm. ~Á hitt væri að líta
að nú væri i fyrsta skipti gerð
tilraun til að rekja þá þróun í
utanríkismálaskýrslu til Al-
þingis. Skýrslan væri fyrst og
fremst byggð upp sem
staðreyndaskýrsla, upptalning
á helztu atburðum í utanríkis-
málum, sem islenzka hagsmuni
snertu, en síður lögð áherzla á að
spá verulega fram í tímann.
Stefna íslands væri þó skýr í
þeim málum, sem mest snerta
hagsmuni þess, bæði í nútíð og
framtíð.
Einar kvaðst sammála þeirri
gagnrýni sem fram hefði komið á
þátt Islands gagnvart þróunar-
stofnun Sameinuðu þjóðanna.
Lítt væri verjandi að þiggja
þaðan fjárframlög umfram fram-
lög okkar. Þessi stofnun ætti fyrst
og fremst að styrkja þær þjóðir,
sem verst væri á vegi staddar, til
sjálfsbjargar. Engu síður væri á
það að lita, að ýmis þýðingarmikil
rannsóknarverkefni hér á landi
væru unnin með tilstyrk frá þró-
unarsjóðnum. Stöðvun þeirra
myndi koma mörgum illa.
Ráðherrann sagði framkvæmd-
ir á Keflavíkurflugvelli miðaðar
við samkomulag, sem gert hafi
verið, um fækkun i liðinu, að bú-
seta varnarliðsmanna yrði ein-
vörðungu innan svæðis, yfirtöku
Islendinga á ýmsum verkefnum
o.fl. Hér væri áreiðanlega þróun í
rétta átt. Hitt væri annað mál að
núverandi ríkisstjórn hefði aðra
stefnu en hin fyrri um brottför
hersins. Sínar eigin skoðanir
væru i sjálfu sér þær sömu og
áður en skilyrðin önnur til að
koma þeim í framkvæmd að sinni.
Þá vék ráðherra að bókun 6 og
samningum við V-Þjóðverja.
Hann sagði frestun á veiðiheim-
ildum V-Þjóðverja enn mögulega.
Rétt hefði þó verið að bíða fram-
vindu mála í EBE en þar hefði
verið hreyfing á málinu. Sendi-
herra okkar myndi á morgun (í
dag) ganga á fund háttsetts
embættismanns hjá EBE og væri
því að vænta nýrra upplýsinga
um stöðu þessa máls mjög bráð-
lega.
Ráðherrann. sagði verkaskipt-
ingu milli utanríkisráðuneytis og
viðskiptaráðuneytis að ýmsu ieyti
umdeilanlega. Viðskiptasamn-
ingar væru alfarið á vegum við-
skiptaráðuneytis, þó að utanrikis-
ráðuneytið undirritaði þá. Sér
væri engin launung á að kaflinn
um viðskiptamál í skýrslu sinni
væri saminn í viðskiptamálaráðu-
neytinu.
Þá vék ráðherra að ummælum
Benedikts Gröndals (A), þess
efnis að við ættum i meiri og
minni deilum við flestar okkar
nágrannaþjóðir. Ráðherrann
sagði efnislega: Ef við hefðum
aldrei fært út fiskveiðilandhelgi
okkar væri vinfengið efalitið nán-
ara og betra. Það er hægt að vera
allra vinur, með því að halda
aldrei sínum hlut ef hann stang-
aðist á við annarra hagsmuni.
Ýmsar þjóðir, bæði í A- og V-
Evrópu, sem gera tilkall til veiði-
réttinda hér, hefðu efalaust vin-
samlegri afstöðu til okkar, ef við
hefðum ekki haldið fast á fisk-
veiðihagsmunum okkar. Hitt væri
rétt að vinna þyrfti að bættum
samskiptum við allar þjóðir, ekki
sízt helztu viðskiptaþjóðir okkar.
Þá mótmælti ráðherra að utan-
ríkisstefnan hefði breytzt að mun
í tíð núverandi rikisstjórnar (en
hann var utanríkisráðherra í fyrri
rikisstjórn einnig). Afstaða sú,
sem tekin hefði verið til Palestínu
Araba, sem S.Bl. hefði gert að
umtalsefni, hefði verið tekin af
sér og á sina ábyrgð en í samráði
við sendinefnd okkar og með nær
samhljóða vilja hennar (einn á
móti). Bæði Danmörk og Noregur
hefðu tekið sömu afstöðu.
Að lokum þakkaði ráðherra
málefnalegar umræður og ábend-
ingar, sem hann sagðist myndu
taka tillit til við gerð næstu utan-
ríkismálaskýrslu, ef það kæmi
enn í sinn hluta að gera hana.