Morgunblaðið - 07.05.1976, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. MAl 1976
Takmarkaður verkfallsréttur — skert æviráðning:
Skiptar skoðanir á
þingi um verkfallsrétt
Takmörkun réttarins og undanfari beitingar hættu-
legt fordœmi segir formaður Alþgðubandalagsins
Matthías Á. Mathiesen, fjármálaráöherra, mælti í gær
fvrir fjórum stjórnarfrumvörpum í efri deild Alþingis,
sem bvggð eru á nýlegum kjarasamningum við BSRB:
frumvarp um kjarasamninga BSRB, frumvarp um kjara-
samning opinherra starfsmanna, frumvarp um réttindi
og skyldur opinberra starfsmanna og frumvarp um laun
starfsmanna ríkisins. Um þetta efni urðu nokkrar deilur
í deildinni, einkum um verkfallsréttinn. Hér á eftir
verður gerð lausleg grein fyrir þessum skoðanaágrein-
ingi og rakinn efnisþráður í máli þingmanna.
• VKRKFALLSRÉTTUR
OPINBKRR A
STARFSMANNA
Malthías Á. Mathiesen, fjár-
málarártherra. Kerði Krein fyrir
mar>>endurteknum ályktunum
()in>ts BSRB um verkfallsrétt op-
inberra starfsmanna, sem Kjarn-
an hefdu verið í>rundvalladar á
hlidstædum rétti o>> kjarasamn-
iní>al()ftí>jöf á ödrum Norðurlönd-
um. F.vrri ríkisstjórn hefði heitið
slíkum rétti i málefnasamninf>i
sinum, á kostnað tilslökunar um
æviráðnin>>u, or að sjálfkrafa
tenftsl við kjör annarra starfs-
stétta féllu niður. en efndir enftar
orðið.
BSRB hefði síðast sctt fram
kröfur utn óskoraðan verkfalls-
rétt við ><erð aðalkjarasamninjts
haustið 1975. Hafi þá hafizt við-
ræður milli rikisstjórnarinnar o>>
BSRB o>> BHM um verkfallsrétt-
armálið og hujjsank’Ka málamiðl-
un. Eftir lansvarandi o« itarlcear
umræður hafi loks náðst sam-
komulaj> viðræðunefnda ríkisins
og BSRB — en hins veKar ekki við
BHM. Af því tilefni ok á grund-
velli þess, er þar samdist um,
va*ru frumvörp þessi flutt.
Efnisatriði samkomulagsins
hefðu verið: takmörkun æviráðn-
ingar; takmarkaður verkfallsrétt-
ur. sem hundinn væri aðalkjara-
samningi og strönguin reglum um
verkfallssamþykktir í starfs-
mannafélögum ríkisstarfsmanna;
verkfallsréttur nái ekki til starfs-
manna i tilteknum störfum. s.s. í
öryggis- og heílsugæzlu, og æðstu
emhættismanna dómsvalds,
ákæruvalds, stjórnsýslu oj> sátta-
semjara, starfsmanna ráðune.vta
o.fl.
Ráðherrann rakti síðan í smá-
atriðum efnisatriði samkomulags-
ins oj> frumvarpanna, sem ekki er
rúm til að rekja hér. Að lokum
sagði ráðherrann.
„Með frumvarpi þessu, ef að
löguin verður er stijjið stórt skref
í kjarasamningamálum opinberra
starfsmanna. Hér er um söguleg
an) áfanga að ræða, er markar
þáttaskil í samskiptum ríkisins og
BSRB. Krafan um verkfallsrétt er
jafn gömul samtökum starfs-
manna hins opinbera, þó hún hafi
ekki fengið hljómgrunn meðal
ráðamanna fyrr en á allra síðustu
árum.
Áf hálfu ríkisvaldsins hefur
kröfum um verkfallsrétt jafnan
verið mætt með kröfum um sjálf-
stæðari samningsgerð opinberra
starfsmanna og afnámi þeirra sér-
stöku réttinda sem opinberir
starfsmenn hafa haft umfram
aðra launþega.
Með árunum hefur dregið úr
þeirri sérstöðu. sem opinberir
starfsmenn hafa haft og einkum
hefur fólgizt í verðtryggðum líf-
eyri og æviráðningu. Annars veg-
ar hafa aðilar vinnumarkaðarins
náð samkomulagi um verðtrygg-
ingu lífeyris þeirra launþega, sem
eru i lífeyrissjóðum innan ASÍ og
hins vegar hafa stjórnvöld í vax-
andi mæli ráðið starfsmenn með
gagnkvæmum uppsagnarfresti.
Með samkomulagi því, sem ligg-
ur til grundvallar lagafrumvarpi
þessu er gert ráð fyrir að dregið
verði enn úr þeirri sérstöðu, sem
opinberir starfsmenn hafa haft
um ráðningarform og fjármögnun
lífeyrisréttinda sinna. Afstaða
ríkisstjórnarinnar til þessa frum-
varps réðst þó ekki síður af þvi,
að verkfallsréttur sá, sem það
fjallar um, er háður sk.vnsamleg-
um takmörkunum. I fyrsta lagi er
verkfallsrétturinn einungis á
hendi heildarsamtaka til stuðn-
ings kröfum um aðalkjarasamn-
ing, sem gildir skemmst í 2 ár (en
ekki sérkröfur einstakra hópa).
I öðru lagi er óheimilt að hefja
verkfall nema áður hafi verið
felld sáttatillaga í atkvæða-
greiðslu sem a.m.k. helmingur at-
kvæðisbærra starfsmanna hefur
tekið þátt i.
I þriðja Iagi er verkfallsboð-
unarfrestur 15 dagar og sátta-
nefnd heimilt að fresta verkfalli í
aðra 15 daga.
Öll þessi atriði eiga að tryggja
það, að ekki sé gripið til verkfalls-
vopnsins nema að vel yfirveguðu
máli og að undangenginni
almennri könnun á vilja starfs-
manna, þar sem krafizt er lýð-
ræðislegrar lágmarksþátttöku."
HÆTTULKGT
FORDÆMI
Ragnar Arnalds (K) sagði m.a.,
að sá skerti verkfallsréttur, sem
hér væri um samið og fram kæmi
í framlögðum frumvörpum væri
hættulegt fordæmi, sem viss öfl
hefðu áreiðanlega löngun til að
yfirfæra á almennan verkfallsrétt
i landinu. t>a>r reglur sem hér
ættu að gilda um undanfara verk-
fallsboðunar, væru mun þrengri
og óaðgengilegri en nú væru við
lýði í verkalýðsfélögum. og standa
þyrfti vel á verði gegn breyting-
um á almennrí vinnulöggjöf í
þessa átt, sem skerða myndu
núverandi réttarstöðu launafólks.
RÖNG 0(> VAR-
HUGAVKRÐSTKFNA
Þorvaldur Garðar Kristjánsson
(S) Eg tel, sagði Þorvaldur
Garðar, að í þessum samningum
og frumvarpsdrögum felist röng
og varhugaverð stefna, er horfið
er frá banni gegn verkföllum
opinberra starfsmanna, sem verið
hefur í lögum allt frá árinu 1915.
Þetta samrýmist hvorki okkar
veika rikisvaldi né reynslu þeirri,
sem við höfum af verkföllum í
þessu landi
Eg tel að búa þurfi þann veg að
opinberum starfsmönnum að þeir
megi vel við una sín launakjör,
öryggi og aðbúnað allan. Þetta
þarf hvert ríkisvald að skilja án
þess að yfir henni sé veifað verk-
fallssvipu. Og þetta er hægt að
samræma því meginsjónarmiði,
með réttu skipulagi, að nauðsyn-
leg þjónusta við borgarana kosti
þá ekki of mikið fé í skattheimtu.
Viðast þar sem ég þekki til er það
meginregla að verkföll opinberra
starfsmanna séu ekki leyfð. Þor-
valdur benti og á, að verkfalls-
vopnið hefði ekki fært þeim, er
þvi beittu, tilætlaðan árangur,
það væri úrelt aðferð í kjarabar-
áttu, sem reynslan hérlendis
hefði sýnt.
Þorvaldur rakti lög um opin-
bera starfsmenn allt frá árinu
1875, efni þeirra og innihald.
Fram til 1962 var sú skipan á
launamálum opinberra starfs-
manna, að Alþingi ákvað laun
þeirra með sérstökum launaiög-
um. 1962 hafi opinberum starfs-
mönnum verið veittur samnings-
réttur í kjaramálum og Kjara-
dómi verið falið það endanlega
úrskurðarvald, er Alþingi hafði
áður í þessum efnum. Menn
kunna að hafa skiptar skoðanir á
þessu fyrirkomulagi. Vafasamt sé
þó að kasta því fyrir róða nú,
heldur beri að bæta það, svo opin-
berir starfsmenn geti við unað.
Við höfum reynslu um svipað
fvrirkomulag við ákvörðun verðs
á landbúnaðarvörum, svo og við
ákvörðun fiskverðs, og fram-
kvæmd þeirra mála hefur revnzt
á þann veg, að bæði bændur og
sjómenn hafa unað við þetta
fvrirkomulag um ákvörðun á
kjörum þeirra, þó þeir hefðu
engan verkfallsrétt um þessi efni.
Hvers vegna skyldi ekki vera
hægt að gera svo við opinbera
starfsmenn, að þeir gætu unað
núverandi skipulagi, lagfærðu, án
verkfallsréttar?
Þorvaldur rakti siðan umræður
og meðferð hugmynda um verk-
fallsrétt opinberra starfsmanna á
Alþingi. Vinstri stjórnin hefði t.d.
lofað ótvírætt verkfallsrétti opin-
berra starfsmanna. Hún hefði
ekki efnt það frekar en ýmislegt
annað. Að þessu leyti hefðu
vanefndir hennar þó verið
jákvæðar. Það er hins vegar ekk-
ert í málefnasamningi núverandi
ríkisstjórnar, sem gerir það nauð-
synlegt að taka upp verkfallsrétt
opinberra starfsmanna. Engu að
siður virðist það ætla að verða
hlutskipti núverandi stjórnar að
leiða slíkan ,,rétt“ í lög. Þetta er
meira en ég átti von á, sagði ræðu-
maður, og þetta hryggir mig, að
hæstv. núv. ríkisstjórn skuli vilja
eiga yfir sér reidda verkfallssvipu
opinberra starfsmanna, en láta
sér ekki nægja að gera það vel og
drengilega við starfsmenn ríkis-
ins, að þeir megi una hag sinum
án verkfallsaðstöðu.
SAMNINGSBUNDIN
FRUMVÖRP.
Axel Jónsson (S) sagði efni
þessara frumvarpa samnings-
bundið í kjarasamningi milli
rikisstjórnar og BSRB. Þetta er
samkomulag, sem þegar hefur
verið gert, og við verður að
standa. Ég hygg og að efni
samkomulags og frumvarpa leiði
til góðs. Ég treysti opinberum
starfsmönnum til að fara með
þann takmarkaða verkfallsrétt,
sem þeim er nú réttur, enda
beiting hans bundin fullkomlega
lýðræðislegri ákvörðun innan
stéttarfélaganna. Hér er að mín-
um dómi um merkan áfanga að
ræða, bæði fyrir rikisstarfsmenn
og ríkisvaldið, og ég mun Ijá
frumvörpunum stuðning minn.
Matthfas Á. Mathiesen
Þorvaldur Garðar
Kristjánsson
— Dr. Jóhannes Nordal
Framhald af bls. 17
HEILSTEYPTA OG
SAMRÆMDA
STEFNU SKORTIR
Þá ályktun verður að draga af þeirri þróun fjármála
og peningamála, sem nú hefur verið rakin, að skortur
á heilsteyptri og samræmdri stefnu í þessum málum
hafi verið meginveikleiki hagstjórnar á síðasta ári. Til
að ráða bót á þessum vanda ákvað ríkisstjórnin á
siðastliðnu hausti, að gerðar skyldu framvegis á veg-
um fjármálaráðuneytisins árlegar lánsfjáráætlanir, þar
sem stefnt væri að því að samræma ákvarðanir um
útlánastarfsemi lánastofnana, fjármál rikisins og lán-
tökur erlendis. Skyldi áætlunin samin í samráði við
Seðlabanka, Framkvæmdastofnun og viðskiptabanka
og Þjóðhagsstofnun
Fyrsta lánsfjáráætlunin var lögð fram í desember, og
vann hagfræðideild Seðlabankans mest að undirbún-
ingi hennar Með lánsfjáráætluninni var ítrekað það
markmið ríkisstjórnarinnar að minnka viðskiptahallann
við útlönd um rúmlega þriðjung frá fyrra ári, en til
þess var talið, að þyrfti 3—4% lækkun þjóðarút-
gjalda Mikilvægasta breytingin, sem áætlunin gerir
ráð fyrir til þess að ná þessu markmiði er, að tryggður
verði hallalaus rekstur ríkissjóðs á þessu ári. Auk þess
er stefnt að áframhaldandi aðhaldi í útlánum innláns-
stofnana, minni aukningu útlána fjárfestingarlánasjóða
og um fimmtungi minni erlendum lántökum Má
áreiðanlega ekki ganga skemmra í aðhaldi að innlendri
eftirspurn en lánsfjáráætlunin gerir ráð fyrir, ef það á
að takast á þessu ári að draga verulega úr viðskipta-
hallanum við útlönd og skuldasöfnuninni erlendis
Síðan gengið var frá lánsfjáráætluninni, hafa ekki
orðið neinar þær breytingar á ytri skilyrðum þjóðar-
búsins, er bendi til þess, að þjóðarútgjöld megi verða
meiri en þar er fyrirhugað Að vísu hefur útflutnings-
verðlag hækkað meira en við var búizt og viðskiptakjör
batnað, en sá ávinningur virðist ætla að þurrkast út að
öllu leyti eða meira til af minnkun framleiðslumagns
bæði vegna langvarandi verkfalla á vetrarvertíð og
lélegra aflabragða, einkum við Suðvesturlandið Þá er
og vert að minnast þess, að ekki er í neinum tekju-
spám ársins reiknað með því, að settar verði nýjar
veiðitakmarkanir, er dragi verulega úr sókn á þorsk-
veiðum Hlýtur óvissan í þeim efnum að hvetja til enn
meiri varkárni en ella í stjórn fjármála og peningamála
Þótt ekki sé af framangreindum ástæðum tilefni til
þess að breyta þeim raunstærðum þjóðarútgjalda, sem
að var stefnt í lánsfjáráætluninni, gildir ekki hið sama
um peningalegar stærðir, þar sem nú er útlit fyrir
allmiklu meiri verðbólgu á árinu en gert var ráð fyrir í
forsendum hennar. Hefur verðbólguhraðinn aukizt
verulega síðustu tvo mánuðina, og þótt búast megi við
því, að úr honum dragi að nýju á síðari helmingi
ársins, verður verðbólgan á árinu væntanlega
5—10% meiri en gengið var út frá, þegar lánsfjár-
áætlunin var samin Stafar þessi breyting bæði af
meiri launahækkunum en búizt var við og ýmsum
á ársfundi Seðlabankans
verðlagshækkunum, sem eiga rætur að rekja til kostn-
aðarbreytinga á siðastliðnu ári, en frestað hafði verið
að samþykkja af verðlagsyfirvöldum. Á þetta ekki sizt
við um hækkanirá ýmsum þjónustugjöldum opinberra
aðila
ÞOLANLEGTJAFN-
VÆGI Á FJÁR-
MAGNSMARKAÐI
Hin aukna verðbólga, sem fyrirsjáanleg er af þess-
um sökum, a.m.k enn um hríð, hlýtur að hafa í för
með sér margvísleg vandamál og stefna í hættu þeim
árangri, sem vonazt hafði verið til að ná í efnahagsmál-
um á þessu ári. Til þess að bregðast við þessum vanda
hefur Seðlabankinn þegar gripið til ráðstafana í pen-
ingamálum, er miða að því að tryggja þolanlegt
jafnvægi á fjármagnsmarkaðnum og getu bankakerfis-
ins til þess að sinna brýnustu rekstrarfjárþörfum at-
vinnuveganna
Hefur í fyrsta lagi verið ákveðið að hækka útlána-
markmið bankanna á þessu ári vegna óhjákvæmilegrar
aukningar á rekstrarlánum til atvinnuveganna Leitað
verður eftir samstöðu við innlánsstofnanir um það, að
almenn útlán hækki ekki um meira en 1 6% á árinu, en
um 20%, þegar aukning reglubundinna afurða- og
rekstrarlána er með talin Jafnframt verður hámarks-
binding innlána í Seðlabankanum hækkuð úr 23 í
25% til að standa undir aukningu endurkaupa Telur
bankastjórn Seðlabankans mjög mikilvægt, að banka-
kerfinu takist að halda útlánastarfsemi sinni innan við
þessi nýju mörk
í öðru lagi er stefnt að því að tryggja hag sparifjár-
eigenda og stuðla að eðlilegri fjármagnsmyndun í
bankakerfinu með þvi að taka upp nýja innlánsreikn-
inga með nokkurs konar verðtryggingu í formi sérstaks
vaxtaauka, sem endurskoðaður væri eftir því sem
verðlagsþróunin gæfi tilefni til Með þessari aðgerð er
gerð alvarleg tilraun til þess að stöðva fjárflóttann úr
innlánsstofnunum, en leiðrétta um leið hið mikla
misrétti, sem sparifjáreigendur eru beittir á verðbólgu-
tímum.
Þótt aðgerðir þær, sem ég hef nú rakið, séu að dómi
bankastjórnar Seðlabankans nauðsynlegar til þess að
hamla gegn skaðlegum áhrifum verðbólgunnar á
rekstrarfjárstöðu atvinnuveganna og fjármagnsmynd-
un í bankakerfinu, verður að líta á þær fyrst og fremst
sem varnaraðgerðir, á meðan ekki hefur tekizt að koma
verðbólgunni niðu á viðráðanlegra stig. Jafnframt
verður að horfast í augu við það, að allar slíkar
varnarráðstafanir hljóta að ná skammt til að lækna
meinsemdir verðbólgunnar, og þvl má ekki missa
sjónar af því meginmarkmiði að draga verulega úr
verðbólguhraðanum frá því, sem nú er í flestum
nálægum löndum hefur tekizt að draga mjög úr
verðbólgu á síðustu tólf mánuðum, og er nú talið, að
meðalverðhækkanir í iðnaðarlöndum komist á þessu
ári ofan I 7—8%. Það væri uggvænlegt fyrir þróun
þjóðarbúskaparins, ef verðbólgan héldi við þessar