Morgunblaðið - 07.05.1976, Page 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. MAl 1976
19
Kári Þórðarson:
Aðild rafveitna á Suðvest-
urlandi að Landsvirkjun
Á FLESTUM fundum Sambands
íslenskra rafveitna, sem haldnir
eru tvisvar á ári, miðsvetrarfund-
ir og aðalfundir, hefi ég í ein-
hverri mynd komið því sjónar-
miði okkar Suðurnesjabúa, að,
hvað ósanngjarnt væri að láta
Rafmagnsveitui- ríkisins leggja á
okkur fjarlægðargjald. Auk þess
höfum við rafveitustjórnarnir hér
á Reykjanesinu, margoft, við ýmis
tækifæri mótmælt þessu óréttlæti
sem notendur eru hér beittir, við
ráðherra o.fl. háttsetta ráðamenn.
Eini árangurinn hefur orðið á, að
álagning Rarik hefur lækkað
smátt og smátt og haldist nú
12—15% hærri en Reykjavíkur
kjörin eru hjá Landsvirkjun.
Óheppni okkar Suðurnesjamanna
var, að við skildum ekki hafa látið
eignfæra okkur fyrir háspennu-
línunni, sem var lögð árið 1945,
taka bara lán með rikisábyrgð.
Þetta gerðu Borgfirðingar og
Akurnesingar þegar þeir, um
sama leiti, virkjuðu Andakil og
byggðu tilheyrandi háspennulín-
ur. Nú eiga þeir þessi mannvirki,
skuldlaus að kalla og hafa þó
stækkað þau síðan.
Eg hef haldið því fram, á
fundum S.I.R., að við hefðum
getað verið jafn gjaldgengir
ábyrgðarmenn við lántökur til
virkjunar fyrir orkuþörf okkar og
Reykvíkingar þegar farið var út í
Sogsvirkjun eða Búrfellsvirkjun
og að höfuð orkuflutningslín-
urnar ættu að vera með i stofn-
kostnaði svo allar dreifiveiturnar
gætu setið við sama borð. Sömu-
leiðis hefðu byggðarlögin „austan
fjalls“ verið jafn gjaldgeng.
I valdatíð vinstri stjórnar féll
þetta sjónarmið ekki inn í þeirra
plön. Þeir vildu láta Rarik hafa
einka aðstöðu til orkudreifingar.
Helst vilja vinstri menn, að
ríkið eigi allar rafveitur og orku-
framleiðsluna. Þessvegna var það
nú síðast pólitísk ákvörðun fyrr-
verandi iðnaðarráðherra,
Magnúsar Kjartanssonar, í sam-
ráði við Rariksmenn, að ákveða að
fela Rarik að byggja byggðarlínu
og einnig samtímis að fara út i
Kröfluvirkjun, hvorttveggja án
þess, að gerð væri rekstrarafl-
áætlun um afkomu þessara mann-
virkja eða þörf væri fyrir hvort
tveggja fyrst um sinn. Þessi
mannvirki eru svo dýr, að ekki
verður rifist um, hver eigi að eiga
þau, það verður sjálfsagt Rarik,
sem aldrei hefur hugsað um
rekstrargrundvöll. En hver á þá
að greiða reksturskostnaðinn?
Á siðasta miðsvetrarfundi
S.I.R. mótmælti ég fyrir hönd
okkar Suðurnesjabúa, að taka á
okkur nokkurn aukakostnað
wgna rekstursins á byggðalín-
unni. Þetta rökstuddi ég með þvi,
að benda á, hvernig við hefðum
verið meðhöndlaðir af Rarik með
flutning á orkunni til okkar, þar
hefði enginn annar orku-
markaður greitt fyrir okkur.
Fyrsta árið var t.d. heildsölu-
verðið haft 106% hærra en Sogs-
verð, og þar við bættist gróðinn
vegna ósamtíma toppmyndana
rafveitna byggðalaganna, sem
voru samanlagðir mun hærri
heldur en sá toppur, sem Rarik
greiddi eftir.
Til fróðleiks fyrir ráðherra tók
Rithöfundi rænt
Buenos Aires 5. mai Reuter.
ARGENTÍNSKA skáldsagnahöf-
indinum Haroldo Conti var rænt i
dag og munu fimm vopnaðir
menn hafa staðið að ráninu.
Ruddust þeir inn á heimili hans
og ógnuðu fjölskyldunni með
byssum. Vinur Contis var einnig
numinn á brott. Conti er fimmtug-
ur að aldri og er prófessor i bók-
menntum. Hann hefur ritað fjöl-
margar bækur og hlotið ýmsar
viðurkenningar fyrir ritstörf sín.
Kári Þórðarson
ég með mér á miðsvetrarfundinn
útreikninga á hvað Stór-
Reykjavikursvæðið hefði þurft að
greiða fyrir orkuna, ef þeir hefði
keypt á sama verði og við. Ég fór
strax á eftir frummælanda i
„pontuna" með þessar upplýs-
ingar því af reynslu fyrri funda,
þar sem ráðherra mætir, situr
hann ekki lengi. Svo var heldur
ekki í þetta sinn. En hann
hlustaði samt á það sem ég sagði í
hátalarakerfi hússins (Hótel
Sögu) og þakka ég honum fyrir
það:
Þetta kom fram:
Árið 1975 kaupir Rafveita
Keflavíkur afl og orku af Rarik
4,887 MW. og 27,02 GWh. fyrir
samt. kr. 67.975 milljónir, en
hefði kostað á Landsvirkjunar-
verði 60,6 milljónir. Munurinn
7,375 milljón kr. Ef til vill
munum við fá nokkurn afslátt
vegna mjög mikilla toppmynd-
andi rafhitasölu.
Rafveita Hafnarfjarðar kaupir
1975 af Landsvirkjun 7,38 MW. og
45.337 GWh. fyrir 93.772 millj.
kr., en á Rariks verði hefði það
orðið 106,377 millj. kr., munurinn
rúml. 12,6 millj. kr. E.t.v. eiga
þeir eftir að fá afslátt vegna raf-
hitasölu eins og við. R.H. greiðir
reksturskostnað „Vífilsstaða-
línu“.
Rafmagnsveita Reykjavíkur
kaupir árið 1975 af Landsvirkjun
68.95 MW og 342,371 GWh. fyrir
822.321 milljón kr., en hefði þurft
að greiða á Rarik verðinu 963,832
milljónir. Þess ber þó að geta, að
R.R. kaupir nokkuð stóran hluta
orku sinnar á 7% lægra verði,
þessi afsláttur fæst samkv. gjald-
skrá Landsvirkjunar ef orkan er
keypt á hárri spennu — 132 kV.
Búnaði til þess hefur R. R. komið
sér upp. Afsláttinn áætla ég 50
milljón kr. Munurinn verður þá
91 milljón 511 þúsund krónur á
ári.
Ef við nú leggjum saman töl-
urnar hjá R. R. og R. H. 91,5 + 12,6
þá verða það rúmlega 104 millj.
króna, sem íbúar þessara byggða-
laga þ.a.l. sluppu við að greiða.
Þetta eru ekki alveg
hárnákvæmar tölur en gefa þó
rétta mynd af ástandinu, sem rikt
hefur. Og svo hleður
ójöfnuðurinn utan á sig með
sköttum.
Fyrrverandi ráðherra, Magnús
Kjartansson, barðist fyrir því að
leggja verðjöfnunargjald á raf-
orku til bjargar Rafmagnsveitum
ríkisins. Stjórnarandstaðan, með
okkur, Sveitarfélagsrafveitur að
bakhjarli, mótmælti og mótmælti.
En þegar núverandi ríkisstjórn
tók við völdum, lét hún það verða
eitt af sinum fyrstu verkum að
leggja 13% verðjöfnunargjald á
síðasta sölustigið við hliðina á
20% söluskatti til bjargar Rarik.
Svona i leiðinni bað hún rafveit-
urnar að sýna hraðfrysti-
iðnaðinum mildi í innheimtu-
aðgerðum, á meðan verið væri að
athuga rekstrarstöðu hans. Okkur
hafa samt aldrei verið gefin nein
grið með að skila þessum 33%
sköttum til fógeta fyrir 25. hvers
mánaðar og orkuna verðum við að
borga ekki seinna en mánuði eftir
úttekt, annars fáum sektarvexti á
hvort tveggja.
Þær rafveitur sem greiða hærra
heildsöluverð verða með þessu
kerfi að bæta á sína notendur
aukagjöldum. Þannig varð
Rafveita Keflavíkur að leggja
u.þ.b. 2 millj. kr. á sína notendur
vegna rúmlega 7 millj. kr.
hærra heildsöluverðs Stór-
Reykjavíkursvæðið slapp við að
greiða 104 millj. kr. og þurfti því
ekki að innheimta til viðbótar 34
millj. vegna 33% söluskatts og
verðjöfnunargjalds.
Hvað kostar
rekstur „byggðalínu“
Ekki er hægt að fá neinar
áreiðanlegar upplýsingar, um,
hvað byggðarlinan kostar
fullbúin, frá Korpu til Akureyrar.
Heldur ekki um markað hennar.
Ef gerð væri mjög bjartsýn
áætlun, um, að markaður væri
fyrir 20 MW. með 5000 stunda
nýUngartíma þá mundi hún flytja
100 GWh. á ári. Kostnaðarverð
linunnar vill enginn gefa upp, en
fyrir ári var talan 2000 milljónir.
kr. nefnd. Síðan hefur orðið
gengissig og aðrar verðhækkanir
svo ekki býst ég við að hún fari
undir 3000 milljónum fullbúin,
1977. Þetta segir okkur, að bara
15% bankavextir þýða 450
milljónir kr„ fyrsta árið fyrir að
flytja 100 millj. kWh = kr. 4,50
kWst. Raunhæfara er þó að tala
um 20—30 GWh. sem fjórfaldar
verðið pr. .kWstund fyrsta árið.
Svo er eftir að greiða Landsvirkj-
un framleiðsluverð 3—4 kr/kWh.
viðhaldskostnað og afskriftir eða
afborganir lána. Hvaða markaður
getur borgað þessar dýru
kWstundir? Brenndu þeir olíu til
raforkuframleiðslu á Akureyri
fyrir þær milljónir, sem þetta
kostar? Og vitleysan riður sjálf-
sagt ekki við einteyming, þvi svo
vill ríkissjóður fá 33% ofan á —
13% i verðjöfnunarsjóð og 20% í
söluskatt, eins og hann í raun
leggur á aukalegan flutnings-
kostnað til okkar hingað suður-
eftir.
Nú nýlega sá ég í dagblaðinu
Vísi, að iðnaðarráðherra, Gunnar
Thoroddsen, áformaði að skipa
nefnd, sem gerði tillögur um, með
hvaða hætti sveitarfélagsrafveit-
urnar á Landsvirkjunarsvæðinu
gætu orðið eignaraðiljar að henni.
Þessu ber að fagna, kemur eins og
vorþeyr. En þó er eins og mér
finnist þetta Svipa til, þegar við
fyrst fengum góðan veg hingað
suður eftir, þá vorum við látnir
greiða vegagjald en þegar góður
vegur var lagður austur fyrir fjall
eða upp í Kollafjörð, þá varð að
leggja vegagjöld niður, gjöldin
tekin með skatti eftir öðrum
leiðum.
Nú hefur Landsvirkjun enn til-
kynnt 15% hækkun frá 1. júní
n.k. og Rarik hefur tilkynnt
okkur, með simtali undirmanns,
sömu 15% hækkunina frá sama
tíma. Þetta þýðir, að þeir leggja
15% á álagninguna, sem þeir
höfðu fyrir og svo kemur ríkið og
leggur sínar33% þar ofan á.
Finnst nú ekki einhverjum
þetta ósanngjarnt. Að láta
boltann hlaða svona utan á sig.
Að þeir, sem greiddu áður
meira til rfkisins fá af þeim
sökum aukagjöld — til ríkisins.
Vona að vorþeyrinn boði gott og
gleðilegt sumar.
Kári Þórðarson.
Friðrik
Árnason
áttræður
Friðrik Árnason fyrrum hrepp-
stjóri og sýslunefndarmaður á
Eskifirði er áttræður i dag. Hann
tekur á móti vinum sinum i Val-
höll á Eskifirði.
Eg sendi honum á þessum tima-
mótum hjartans kveðjur og árnað-
aróskir. Árni Helgason.
Al'tíLYSINGA-
SÍMÍNN KR:
22480
SM1DJUVEGJ6 SÍMl 44544miKJÖRGARÐI SIMI16975