Morgunblaðið - 05.06.1976, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. JÚNI 1976
JMtotgntilifiifeUt
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10100
Aðalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 1000,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 50,00 kr. eintakið.
Ríkisstjórnin
á
tímamótum
egar núverandi ríkis-
stjórn Sjálfstaeðisflokks og
Framsóknarflokks tók við völd-
um haustið 1 974, setti hún sér
þrjú megin markmið. í fyrsta
lagi að tryggja öryggi og varnir
landsins, í öðru lagi að færa
fiskveiðilögsögu Islands út í
200 sjómílur og afla víður-
kenningar annarra ríkja á þeirri
lögsögu og í þriðja lagi að
koma efnahagslífi þjóðarinnar
á traustan grundvöll á ný, en
stjórn efnahagsmála fór ger-
samlega úr böndum I tíð vinstri
stjórnarinnar og hefur reynzt
býsna erfitt að koma þeim í
réttan farveg á ný
Senn er kjörtímabil
núverandi ríkisstjórnar hálfnað
og er fróðlegt að athuga þann
árangur, sem hún hefur náð á
þessum tæpum tveimur árum,
í framkvæmd þessara þriggja
höfuð stefnumála Þegar á
fyrstu starfsmánuðum ríkis-
stjórnarinnar haustið 1974,
náði hún því markmiði að
tryggja öryggi og varnir lands-
ins með sérstöku samkomu-
lagi, sem gert var við Banda-
ríkjastjórn. Þar með var eytt
þeirri miklu óvissu, sem ríkt
hafði um frambúðarskipan
öryggismála þjóðarinnar í rúm-
lega þrjú ár eða frá þvi, að
vinstri stjórnin tók við völdum á
miðju sumri 1971 og lýsti yfir
því, að hún hygðist gera ráð-
stafanir til að varnarstöðinni í
Keflavík yrði lokað. Sú ákvörð-
un ríkisstjórnarinnar að tryggja
varnir landsins áfram með
varnarsamningi við Bandaríkin
var í fullu samræmi við úrslit
þingkosninganna og undir-
skriftasöfnun Varins lands, er
um 55 þúsund íslendingar rit-
uðu undir áskorun þess efnis,
að varnir landsins yrðu áfram
tryggðar.
Nú u.þ.b. einu og hálfu ári
eftir, að ríkisstjórnin kom í
framkvæmd þessu helzta
stefnumáli sínu hefur henni
tekizt að tryggja framgang
annars helzta markmiðsins.
Fiskveiðilögsaga íslendinga var
færð út í 200 sjómílur hinn 1 5.
október 1975 og hinn 1. júni
sl tókst með samningum að
afla viðurkenningar Breta á
200 mílna fiskveiðilögsögunni.
Nú er svo komið, að íslend-
ingar hafa náð fullri stjórn á
öllum fiskveiðum innan 200
mílna markanna. Þær erlendar
þjóðir, sem enn halda uppi fisk-
veiðum á þessu hafsvæði gera
það allar samkvæmt
samningum við íslenzk stjórn-
völd og aflamagn erlendra
þjóða á íslandsmiðum hefur
verið stórlega skert og raunar
svo mjög, að á þessu ári munu
fiskiskip útlendinga aðeins
veiða hér um 55 þúsund tonn
af þorski.
Af þessu má Ijóst vera að
ríkisstjórninni hefur tekizt að
hrinda í framkvæmd tveimur
helztu stefnumálum sínum og
þeim sem mestu varða um
sjálfstæði og framtíðarhag
þjóðarinnar, öryggismálum og
landhelgismálum. Þetta eitt út
af fyrir sig er geysilegur
ávinningur og ætti að duga til
þess að halda nafni þessarar
ríkisstjórnar á lofti þegar fram í
sækir. Þessi árangur, sem
Sjálfstæðisflokkur og Fram-
sóknarflokkur hafa sameigin-
lega náð, með sameinuðu
átaki, við afar erfiðar aðstæður,
gerir það að verkum, að stjórn-
arsamstarfið hlýtur að styrkjast
mjög og flokkarnir tveir, sem
að ríkisstjórninni standa, verða
betur i stakkinn búnir til þess
að takast nú af fullum krafti á
við þriðja megin markmið nú-
verandi ríkisstjórnar, sem er að
koma efnahagslifi þjóðarinnar
á réttan kjöl.
í þeim efnum hefur vissu-
lega verið við ramman reip að
draga. Ríkisstjórnin tók við
rúmlega 50% verðbólgu á árs-
grundvelli. Flún hefur átt við
margvíslega erfiðleika að etja
og hún hefur orðið að gripa til
margra óvinsælla ráðstafana i
efnahagsmálum. Á fyrsta heila
starfsári sínu, árinu 1975,
tókst henni að hægja mjög
verulega á hraða verðbólg-
unnar og á þessu ári er gert ráð
fyrir, að verðbólguaukningin
muni nema um 25% eða verða
helmingi minni en hún var
þegar ríkisstjórnin tók við völd-
um. Hér er því um ótviræðan
árangur að ráeða.
Þegar litið er til baka er því
Ijóst, að ríkisstjórninni hefur í
tveimur meginmálum tekizt að
ná merkum árangri og full
ástæða er til að ætla, að áður
en starfstíma hennar lýkur
muni henni einnig hafa
auðnazt að ná verulegum
árangri við framkvæmd þriðja
megin stefnumáls síns. Þegar á
þetta er litið hljóta allir
stuðningsmenn núverandi
ríkisstjórnar að fagna þeim
árangri, sem náðst hefur. Ríkis-
stjórin sjálf stendur á nokkrum
tímamótum. Hun hefur átt við
mótbyr að etja það sem af er,
en hún mun hafa meðbyr á
næstu misserum.
Verndum og
nýtum
sigurinn sjálfan
HÉR fer á eftir ræða sú,
sem Geir Hallgrímsson,
forsætisráðherra flutti á
almennum fundi Sjálf-
stæðisfélaganna f Reykja-
vík í fyrra kvöld.
Fundarstjóri, ágætu fundar-
menn.
I upphafi máls míns, vil ég rifja
það upp, að við síðustu kosningar
höfðu Sjálfstæðismenn fyrst og
fremst þrjú markmið á stefnu-
skrá sinni. Hið fyrsta var, að
tryggja öryggi og varnir landsins.
Hið annað var að færa fiskveiði-
lögsögu tslands út í 200 mílur og í
þriðja lagi var það á stefnuskrá
okkar að koma öruggum grund-
velli undir efnahagslíf lands-
manna.
Segja má, að þegar á fyrstu
starfsmánuðum rikisstjórnarinn-
ar hafi verið unnið að öryggis og
varnarmálum og árangri í þeim
efnum náð. Þá þegar var undir-
búningur hafinn að útfærslunni í
200 mílur og reglugerð þar um
útgefin 15. júlí á s.l. ári, er gekk i
gildi þann 15. október s.l. Varð-
andi þá ákvörðun var aldrei neinn
vafi á því, að við mundum lenda í
útistöðum við aðrar þjóðir. Það
var sömuleiðis ávallt stefna okkar
Sjálfstæðismanna að leysa slikar
deilur, ef mögulegt væri, með
friðsamlegum hætti, með sam-
komulagi við aðrar þjóðir, ef kost-
ur yrði með sæmandi kjörum. Ég
orðaði það svo við útfærsluna:
Annað hvort semjum við til sigurs
eða við berjumst til sigurs. Og við
höfum gert hvorutveggja. Nú
standa svo sakir, að við höfum
náð samkomulagi við allar þær
þjóðir, sem veiða innan 200
mílnanna, og aðrar þjóðir virða
útfærsluna í reynd. Tvö hundruð
mílurnar við ísland eru stað-
reynd.
Viðhorf Breta
könnuð
Á landhelgisnefndarfundi 12.
maí s.l., þegar síðasta fundi Haf-
réttarráðstefnunnar var lokið,
vakti ég máls á því, að ástæða
væri til að kanna, hvort afstaða
Breta hefði breytzt. Eg þarf ekki
að rekja hér allar þær tilraunir,
sem gerðar hafa verið til þess að
ná samkomulagi við Breta og ég
ætla mér ekki heldur að rekja
baráttuna við Breta á hafinu. En
á þessu stigi málsins, er enn hafði
tekist að ná þeim árangri i upp-
kasti að hafréttarsáttmála, að
vernda einhliða rétt strandríkis
til þess að nýta 200 mílurnar, þá
þótti ástæða til að vita, hvort
Bretar litu ekki raunsærri augum
á deiluefnið milli þjóðanna
heldur en áður hafði verið. Land-
helgisnefndarmenn voru allir,
hvar í flokki sem þeir stóðu, ann-
að hvort beinlfnis með berum orð-
um eða þögninni samþykkir því,
að slík könnun færi fram. Þessi
könnun leiddi í Ijós breytt viðhorf
andstæðings okkar, Breta, og var
upphaf þess, að samningsgrund-
völlur skapaðist og að lokum þeir
samningar, sem nú hafa séð
dagsins ljós.
Hver er ávinn-
ingurinn?
Hver er ávinningurinn af þessu
samkomulagi? t fyrsta lagi er það
ótvíræð viðurkenning Breta á út-
færslunni i 200 mílur. Stjórnar-
andstaðan dregur i efa, að um
hreina og beina viðurkenningu sé
að ræða. Ég þarf út af fyrir sig
engum orðum að bæta við það,
sem sjávarútvegsráðherra sagði
um þetta efni í ræðu sinni, í stað
þess að Bretar töldu sig vera að
frjálsum fiskveiðum á úthafinu,
játast þeir nú undir að veiða ekki
á þessu sama svæði, nema með
leyfi okkar. I stað þess að Bretar
skirskotuðu til sögulegs réttar
sins til að veiða hér við land, þá
skuldbinda þeir sig nú til að veiða
ekki hér við land nema sam-
kvæmt samkomulagi við íslenzku
ríkisstjórnina. Ötvíræðari viður-
kenningu er ekki hægt að fá. Af
þessu leiðir að við eigum ekki
aftur yfir höfði okkar, eins og
þrisvar áður, að herskip sigli inn i
eigin fiskveiðilögsögu okkar til
þess að stofna lífi og limum
manna í hættu.
Andstæðingarnir segja, að þess-
ir samningar séu óþarfir, vegna
þess að sigurinn hafi legið á borð-
inu. Vist horfa málin vel við á
Hafréttarráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna og við væntum þess, að
séð verði fyrir endann á henni,
þegar næsta fundi lýkur, 17.
september n.k. En samt sem áður
verður samkomulagið aldrei
undirritað, þótt eins vel gangi
eins og hugsanlegt er, fyrr en um
eða eftir næstu áramót. Samning-
ur til sex mánaða getur því engu
spillt að þessu leyti, þvert á móti
tryggir hann stöðu okkar þennan
tíma.
Mótsögn í mál-
flutningi
andstæðinga
Andstæðingarnir segja i senn,
að samningar séu óþarfir vegna
þess að allt liggi á borðinu og
gagnrýna hins vegar samninginn
fyrir það, að ekki sé nógu tryggi-
lega gengið frá málum við lok
samningstímans. Slfk mótsögn
dæmir málflutninginn út af fyrir
sig.
Andstæðingarnir reyna að tor-
tryggja, hvað muni taka við eftir 6
mánuði og segja, þegar þeir
hrekjast úr því vigi, að hér sé
ekki um beina viðurkenningu að
ræða, að það hafi þó ekki fengist
fram, að Bretar afsali sér þvi að
óska eftir fiskveiðiréttindum
innan 200 mílnanna að samnings-
tímanum loknum. En hvernig í
ósköpunum getum við ætlast til
þess að Bretar afsali sér því að
bera slíka ósk fram? Við viljum
ekkj einu sinni sjálfir afsala okk-
ur þvf, að bera fram ósk um að fá
að veiða innan þeirra 200 mílna
fiskveiðilögsögu, þegar hún geng-
ur í gildi á næstunni. Við höfum
þar hagsmuna að gæta og við vilj-
um á þeim tima taka afstöðu til
fiskveiðiréttinda okkar annars
staðar og fiskveiðiréttinda ann-
arra þjóða hjá okkur eftir þvi sem
hagsmunir íslands bjóða. Það er
sú eina viðmiðun, sem við munum
hafa að þessum samningstíma
loknum, og þessi samningur
tryggir okkur rétt til þess að taka
ákvörðun, er byggist eingöngu á
þvi, hvernig við metum okkar
hagsmuni.
Bókun 6 og sá ágreiningur varð-
andi hana, sem hér hefur verið
skýrður, er nefndur til dæmis af
andstæðingunum sem annmarki á
þessum samningi, og undir það
get ég út af fyrir sig tekið. En í
augum manna eins og Lúðvíks
Jósepssonar, sem hingað til hafa
viljað gera afskaplega litið úr
gildi bókunar 6 fyrir okkur, getur
þetta ekki verið annmarki. Við
hin, sem teljum bókun 6 hafa
verulegt gildi fyrir Island og Is-
lendinga til þess að afla afurðum
okkar aukinna og betri markaða,
bendum hins vegar á, að við get-
um aldrei verið annað en betur
sett eftir 6 mánuði en nú þegar
bókun 6 er ekki i gildi.
Samningurinn segir, að hún taki
gildi, komist í framkvæmd, og það
er erfiðara að hætta framkvæmd-
inni en koma henni á.
Hættunni
bægt frá
Það er ekkert launungarmál, að
einn helzti ávinningur þessa
samnings í mínum huga er að
hættunni er bægt frá á íslands-
miðum. Ég held, að það séu engar
ýkjur, að mörgum okkar hafi ver-
ið þannig innanbrjósts við upphaf
hvers fréttatíma útvarps, að okk-
ur datt í hug, að vofeifilegar, sorg-
legar fréttir gætu verið þjóðinni
Ræða Geirs
fluttar. Við skulum ekki gleyma
því, að það er fyrsta og helzta
skylda stjórnvalda og samfélags-
ins i heild að tryggja líf og limi
þjóðfélagsþegnanna. Og ég er
ekki feiminn við að viðurkenna,
að þetta er ein helzta ákvörðunar-
ástæðan fyrir því, að ég tel, að
samkomulag sé farsælasta lausn
þessarar deilu. Það eru að vísi' til
menn, sem betur fer sárafáir, sem
hafa eins og óvita börn sagt, að
við skyldum grípa til byssunnar I
þeirri von, að stóri strákurinn
grípi ekki líka til hennar. Við
höfum heyrt ályktanir, sem mæla
gegn friðsamlegu samkomulagi
frá samtökum, sem skreyta sig
með nafni eins og Menningar- og
friðarsamtök íslenzkra kvenna.
Slík samtök og slíkar ályktanir
eru ómerkar og til óvirðingar
bæði fyrir kvenþjóðina, friðinn og
menninguna.
Þá er það ekki óverulegur
ávinningur við þetta samkomu-
lag, að dregið er stórlega úr afla
brezkra togara hér við Iand. Það
er sama, hvort við berum saman
aflamagn Breta með samningum
á síðasta ári eða aflamagn Breta
undir herskipavernd, bæði eins
og unnt er að gera sér grein fyrir
því undanfarið og hvað verða
mundi f þeim efnum á næstu 6
mánuðum. Hér er um stórfelldan
samdrátt að ræða, samkvæmt
þessu samkomulagi. Hér er um
stórkostlegan, fjárhagslegan
ávinning fyrir fslenzkan þjóðar-
búskap að ræða. Og þá er það ekki
síður ávinningur að tryggja það,
að friðunarsvæðin verða virt og
stjórnun veiða við Island er f
okkar höndum. Það er á okkar
ábyrgð og okkar valdi að vernda
fiskstofnana við fsland.
Engum vafa er heldur bundið,
að með þessum samningum
styrkjum við okkur í lokasókn