Morgunblaðið - 04.07.1976, Side 19

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. JULI 1976
19
Þetta gerðist líka ....
Uppskeruhátíð hjá portkonum
New Yorkborg er um þessar mundir í óða önn a8 búa sig undir
flokksþing Demókrataflokksins, sem hefst þar 12. júlí og á að velja
forseta- og varaforsetaefni flokksins. Og það á llka við gleðikonur
stórborgarinnar. Margo St. James. fyrrum portkona og stofnandi
Coyote, — réttindasamtaka portkvenna, segir að búast megi við
mikilli örtröð stéttarsystra sinna i námunda við þingstaðinn og verði
hart barizt um hvern viðskiptavin. En eins og fram hefur komið i
fréttum undanfarið virðast bandariskir stjórnmála-
menn vera æðimiklir og hressir gleðimenn, — svo
miklir raunar að gleðin verður þeim að falli. Hins
vegar hafa borgaryfirvöld og lögreglan I New York
hafið samræmdar aðgerðir i heilt ár til að ýta
skyndikonum af strætum borgarinnar, þótt þvi sé
neitað að þessi aðgerð hafi verið miðuð við væntan-
legt flokksþing. Alla vega þykir Ijóst að yfirvöld hafa
ekki enn haft erindi sem erfiði. Samkvæmt talningu
sem gerð var eina morgunstund virkan dag fyrir
skömmu voru ekki færri en 55 skyndikonur á einni
götu i aðeins minútna fjarlægð frá Madison Square Garden, þar sem
þingið fer fram. Þarna kostar „smágaman" aðeins 10 dollara, plús 5
doilara fyrir herbergi, en lengra inn í borginni, nærri 42. stræti og
Times Square, er verðið komið upp i 20 dollara. Gleðikvennafjöldi
verður einnig væntanlega við helztu hótel sem hýsa þingfulltrúa, og
þar getur prisin farið upp i 30 dollara. Tvöfalt eða þrefalt hærra verð er
jafnan greitt fyrir símavændi. Þannig er nú það ástand sem mætir
blessuðum demókrötunum. Og til þess að gera þessar tölfræðilegu
upplýsingar enn fyllri, — ef einhverjir islendingar (að maður tali nú
ekki um islenzka stjórnmálamenn) skyldu slæðast þangað, — þá telur
lögreglan að um 1500 gleðikonur séu starfandi i New York, og þá eru
hvorki „simastúlkur" né „nuddkonurnar" á 90—100 „nuddstofum"
borgarinnar meðtaldar.
Að slá gamla konu
Einn af forystumönnum andófsmanna I Grúsiu í Sovétríkjunum,
Zviad Gamsakhurdia var s.l. sunnudag tekinn fastur af lögreglunni i
Moskvu fyrir að hafa veitzt að gamalli konu á götu, að því er
Tass-fréttastofan skýrir frá. En Gamsakhurdia, sem er rithöfundur og
félagsmaður i sovézku deild Amnesty International. sagði eftir á að
lögreglan hefði hneppt sig i gæzlu til að geta gert pappira hans og
bækur upptækar, og engin kona hefði komið nálægt málinu. Sam-
kvæmt frásögn Tass var grúsiumaðurinn, sem er 37 ára að aldri,
tekinn fastur fyrir „skrilshátt" og sleppt eftir að hafa fengið kennslu-
stund i þvi „hvernig siðmenntað fólk eigi að hegða sér". Það er ekki
algengt að sovézkir fjölmiðlar segi frá glæpum, en I þessu tilviki gat
Tass þess sérstaklega að Gamsakhurdia væri „ólátaseggur sem
þættist vera „baráttumaður fyrir mannréttindum"" Frásögn
Gamaskuhurdia er hins vegar á þann veg, að hann hafði hitt útlending
einn fyrir utan neðanjarðarbrautarstöð eina i Moskvu og skömmu
siðar tekið eftir að tveir borgaralega klæddir lögreglumenn nálguðust
Hann hefði þá hopað inn í brautarstöðina, en þeir náðu honum og
spurt: „Hvers vegna slóstu þessa gömlu konu?" Hann kvaðst hafa
komið af fjöllum, en engu að siður verið fluttur á næstu lögreglustöð.
Þar hefðu mennirnir tveir, sem voru frá KGB, gert upptæk eitt eintak
af ,,Gulageyjaklasanum" eftir Alexander Solsénitsyn og mörg tölublöð
af neðanjarðarblaðinu „Annál nýlegra viðburða" og fleiri rita.
Gamsakhurdia er höfundur frásagna um aðbúnað i sovézkum fangels-
um og kveðst vera sifellt ofsóttur af yfirvöldum. Hann er sonur
kunnasta rithöfundar Grúsíu, Konstantin Gamsakhurdia sem lézt i
fyrra og var grafinn með mikilli opinberri viðhöfn.
Vísindalega tilbúin skrímsli
Kanadiskur prófessor, dr. Margaret Thompson, hefur vakiðathygli á
þvi að hætta sé á þvi að visindamenn búi til ,,líffræðilegar ófreskjur"
með erfðafræðilegum tilraunum sinum sem leitt geta til þess að ný
lífsform kvikni á tilaunastofum. Hvetur
hún til þess að slikum tilraunum sé
hætt i bili vegna þeirrar hættu sem þær
bjóði heim, og á þá sérstaklega við
nýlegar tilraunir með flutninga á erfða-
fræðilegum eiginleikum milli lifvera og
þar með sköpun nýrra lífverutegunda.
„Lifverur geta fjólgað sér og menn
geta misst alla stjórn á þeim," segir dr.
Thompson. „Við erum að gripa fram
fyrir hendurnar á þróun lifsins. Við erum að skapa ný Ifffræðileg
skrimsli".
Hauslaus draugahundur
á prinsessusetrinu
Eins og skýrt var frá hér I blaðinu á fimmtudaginn hefur Elisabet
Bretadrottning gefið Önnu prinsessu. dóttur sinni, 730 ekra sveita-
setur, — Gatscombe Park, og hyggjast Anna og Mark Phillips.
eiginmaður hennar. flytjast inn með haustinu. Nú hefur aldeilis komið
strik i reikninginn, a.m.k. frá sálrænum sjónarhóli. j vikunni var
upplýst að með i kaupunum fylgir afturgenginn hauslaus hundur.
Tugir af nágrönnum þar i héraðinu segjast hafa séð draugahund
þennan á sveimi á landareigninni. og Joe Hatherhill, 74 ára að aldri,
sem býr i litlu þorpi andspænis sveitasetrinu, kveðst hafa séð hundinn
fjórum sinnum. „Þetta er stór svartur hundur, hauslaus, og hann skýzt
fram hjá manni. Ég hef búið hér i 55 ár, og ég get svarið það að ég er
ekki að Ijúga. Fjölmargir vina minna hafa líka séð hann. " Ekki er vitað
um neina þjóðsögn sem fylgir þessum fyrirburði.
Sitt lítið af hverju
Hvað gera svonefndir sportveiðimenn ekki til að tryggja sér góða
veiði? Orvæntingarfullur fristundaveiðimaður frá Moskvu gekk þó
lengra en flestir um daginn, þegar hann fékk vörubilstjóra til að losa
180 litra fljótandi ammoniaks i Jakhromafljótið fyrir utan Moskvu til
þess að vera viss um sómasamlega veiði. Árangurinn varð þó annar og
meiri en hann hafði búizt við. Allur fiskur i fljótinu á átta km löngu
belti varð eitraður. Og veiðimaðurinn áfjáði hlaut 3 ára fangelsi. . .
Ungfrú nakin U.S.A." var kjörin með pompi og pragt I nektarnýlendu
einni í Kaliforníu um siðustu helgi. Hún heitir Nona Monthague, 27
ára, með málin 36—23—36. Meðal 17 manna dómnefndar voru
leikaranir Bill Dana og Aldo Ray. Að sögn forstöðumanns keppninnar,
sem heitir þvi talandi nafni, Bilt Flasher, mun ungfrúin taka þátt i
alheimskeppninni i nekt um næstu mánaðamót. . . Sovézka Ijóðskáld
ið, Evgeny Evtusenkó sagði I vikunni, að hann hygðist helgb sig skáld-
og smásagnagerð eingöngu á næstu árum, og hvila sig á Ijóðlistinni.
TORTÍMINGARAÐFERÐIR
ALDREI HEFUR verið erfiðara að hafa heimil á vígbúnaði i
heiminum en nú. Og Rannsóknarstofnun heimsfriðarins
i Stokkhólmi, sem fæst við þessi efni kveður útlitið ekki
heldur gott. Kjarnorkutækni verður æ útbreiddari og þar
með taldar kjarnorkusprengjur og hefur hingað til komið
fyrir ekki, þótt þjóðir heims kepptust við að hvetja hver
aðrar að fara varlega í þær sakir. Auðugar þjóði selja
fátækum vopn við vægu verði. Og ótal þing og sifelldar
umræður um vígbúnaðarkapphlaupið
hafa reynzt fanýt. Mætti lengi telja
þannig Vígbúnaður virðist kominn úr
öllum böndum.
Þó munu þær hernaðaraðferðir enn
til, sem ekki er of seint að stinga undir
stól, eða semja um að minnsta kosti.
Það er náttúru- eða umhverfis-
hernaður, sem svo er nefndur Þessi
heiti eru höfð um ýmsar nýstárlegar
tortimingaraðferðir, t d þá að eyða
gróðri, og er það kunn aðferð, en aðrar
virðast öllu fjarstæðari, svo sem sú að
trufla rafboð i heila manna með lág
tíðnigeislun Slikar hernaðaraðferðir
eru jafnvel enn ógeðslegri en hinar
hefðbundnu. Hins vegar eru fæstar
þeirra komnar til framkvæmda enn og
það er mergurinn málsins Enn væri
hægt að ..beina þeim í skynsamlegan
farveg” Nú eru Sovétmenn og Banda-
ríkjamenn þegar búnir að gera drög að
samningi með sér til þess að koma í
veg fyrir náttúruhernað Samningsdrögum þessum er í
mörgu áfatt, en vonandi verður meira úr þeim og víst er, að
það eru gildar ástæður til að menn komist að samningum
um þessi efni.
Nokkur tími er liðinn frá því að farið var að reyna að
breyta veðri og vindum En allt var það í friðsamlegu skyni
gert. Nú hafa hermenn aftur á móti fengið veður af þeim
tilraunum og upp frá þvi var ekki að sökum að spyrja
Rannsóknarstofnun heimsfriðarins gaf út bók um náttúru-
hernað fyrir skömmu. Þar stendur þetta meðal annars
„Tilhugsunin um íhlutun manna i veður og loftslag veldur
flestu fólki svo þungum áhyggjum, að allur þorrinn mundi
styðja þá, sem beittu sér fyrir því að bönnuð yrðu
jarðeðlisfræðileg vopn Yrði það e.t.v. þyngst á metunum,
að áreiðanlegt er, að slík vopn verða smíðuð nema bann
verði lagt við í tæka tíð'
„En þegar eru til hernaðaraðferðir svo skæðar náttúru
og umhverfi manna að brýn þörf er á því að þær verði
bannaðar strax Þessar aðferðir hafa sumar svo stórkostleg-
ar afleiðingar, að fráleitt er að þær þjóni nokkrum vanaleg-
um hernaðarmarkmiðum Nokkrar hafa verið notaðar og
eru það t.d\ gróðureyðing með eitri og skipulegt sprengju-
varp
í bók Rannsóknarstofnunarinnar er talið að Banda-
ríkjamenn hafi varpað 200 milljónum sprengja og sprengi
kúlna í Vietnamstríðinu og hafi þessar sendingar eytt
svæði, sem nemi helmingi Suðurvíetnams Gróðureitri var
dreift um 10 hundraðshluta landsins og eyddi þau héruð af
skógi, matjurtum og raunar flestum jurtum Þá tróðu
brynvagnar niður meira en 300 þúsund hektara skóga og
gúmekrur, sána akra og jurtagarða i stórum stil
En þetta eru meinleysisleg vinnubrögð í samanburði við
þá hernaðartækni, sem koma skal Og menn eru að verða
hræddir Sovétmönnum hefur orðið talsvert ágengt i
viðureigninni við haglél, sem eyddu akra þeirra löngum.
Mun þessi árangur hafa orðið þeim hvatning til að leita
hófanna um alþjóðasamninga um náttúruhernað. Sagt er,
að þeir láti radára vaka yfir fjórum milljónum hektara
ræktarlands Radararnir gera svo viðvart ef haglél er i
aðsigi og taka þá-byssur að gelta og flugskeyti hefjast á loft
og menga skýin efnum, sem koma i veg fyrir það að stór
högl myndist. Hefur Sovétmönnum sem sé tekizt að
stjórna veðri aðookkru leyti og er von að þeir kæri sig ekki
um, að slik stjórn verði tekin upp i
hernaði
Ýmsar tilraunir hafa verið gerðar til
að ráða regni og er það hægt að
nokkru marki. Er ákveðnum efnum þá
dreift i ský úr flugvélum Bandarikja
menn fóru raunar skipulegar flugferðir
í Vietnamsstriðinu til að auka á úrkomu
um regntimann Menn hafa líka reynt
mikið til að ráða þokum og einkum
vegna þess að þær teppa mjög umferð
um flugvelli Ennfremur hefur verið
reynt að stýra eldingum, en gengið
heldur illa Loks er að nefna tilraunir til
að stýra ferðum storma
Það kæmi mönnum vel víða, ef tæk-
ist að stýra stormum, þvi þeir valda
ómældu tjóni og hörmungum i mörg-
um löndum. En það mál er flókið
Setjum svo. að tækist að beina felli-
byljum brott frá ströndum Bandarikj-
anna. Hvert færu þeir þá? Það eru
nefnilega tvær hliðar á málinu. Það
væri vissulega ánægjulegt, ef menn
gætu mildað loftslag,
stýrt hafstraumum og vindum og tlýtt jarðskjálftum En
hætt er við þvi að Adam yrði ekki lengi í þeirri Paradis. Það
ástand er nú orðið hugsanlegt, að þjóðir, sem yrðu fyrir
þurrkum, flóðum eða skriðuföllum og snjóflóðum grunuðu
nágrannaþjóðir sinar um græsku Þess má minnast, þegar
fyrstu tilraunir voru gerðar með kjarnorkusprengjur. Þá
kenndu sumir Bretar þeim um slæm sumur i Englandi.
EmhVern tíma hefðu þessar hugmyndir þótt fjarstæðu-
kenndar. En þær eru það ekki lengur Visindamenn eru
þegar farnir að ræða það i alvöru að sprengja með
kjarnorkusprengju „gat'' á ozonhlífðarlagið í gufuhvolfinu
yfir óvinalandi og yrðu þeir fjandmenn þá berskjaldaðir
fyrir útfjólubláum geislum, sem hefta jurtagróður og valda
húðkrabba. Og enn furðulegri aðferðir eru til. T.d. er
hugsanlegt að koma af stað lágtíðnigeislum, sem trufla
rafboð mannsheila eins og fyrr var nefnt. Þetta verður þó
varla fyrst um sinn sem betur fer. En þetta stendur i
bókinni frá Rannsóknarstofnun heimsfriðarins: ......
hugsanlega verður hægt að fatla allmarga menn á
ákveðnum svæðum um alllangan tíma
Flestum mun virðast þetta fjarlægt og vel má vera að svo
sé En þetta er hugsanlegt og einhverjir eru farnir að gera
ráð fyrir þvi Þess vegna er kominn tími til að ræða málið
Fjölmargar velþekktar og áreiðanlegar aðferðir eru til að
drepa fólk. Ekki ætti að þurfa að gera göt á gufuhvolfið til
þess En það er iskyggilegt, að tima og fé skuli varið til
rannsókna á jafnframandlegum hlutum og þessum; sem
bæði má nýta til góðs og ills, og virðast svo fléttaðir úr
þessum tvennum öflum, að tæpast verði úr þvi greitt
Rannsóknir verða varla stöðvaðar héðan af. Iðnrikin
hættu ekki að nota kjarnorku í friðsamlegu skyni, enda þótt
hana mætti einnig nota i sprengjur. Hins vegar er enn
timi til að kveðja til þings og semja um blátt bann við
náttúruhernaði Og það ættu menn að gera heldur fyrr en
seinna.
— DAVID FAIRHALL
Að drepa
með veðri
og vindum
STÓRBORGARLIF
Dagblöð eru sæng þeirra og svæfill
í BANDARÍKJUNUM er allal-
gengt, að börn strjuki að heiman
og leggist út. Einkum er mikið um
þetta í stórborgum. Er talið, að
jafnvel séu 15 þúsund strokubörn
á útigangi i New York.
Stúlka nokkur, Rosa að nafni,
er gott dæmi um þessi börn. Rosa
hraktist að heiman af því, að
stjúpfaðir hennar flekaði hana og
móðir hennar trúði henni ekki,
þegar hún sagði frá þvi. Rosa fór
þvi að heiman. Hún var þá 16 ára.
Henni vildi það til, að hópur
óeirðaseggja og áflogahunda tók
hana upp á arma sina og skaut
yfir hana skjólshúsi. Þeir fóru
sæmilega með hana, gáfu henni af
mat sinum og reyndust henni yf-
irleitt allvel. Það amar helzt að
henni, að hún hefur verið lasin og
auk þess fellur henni illa að vera
á framfæri gestgjafa sinna. En
timinn iíður við vélhjólaakstur,
og veizluhöld endrum og eins, og
menn verða brátt sljóir af slikum
lifnaðarháttum. Og Rosa hefur
hreppt betri örlög en margir aðr-
ir.
Önnur stúlká, Danielle, er til
dæmis um þá. Hún var aðeins 10
ára, þegar hún fór að heiman.
Hún lagðist út I Bronxhverfi í
New York og bjó þar i gömlum
eyðihjöllum, vatnslausum, óhituð-
um og jafnvel glugga- og hurða-
lausum. Utigangsmenn eiga ekki i
önnur hús að venda en þau, sem
„venjulegt“ fólk hefur flúið. Og
það er sundurleitur söfnuður,
sem þarna býr; börnin eru innan
um bófa og fíknilyfjaneytendur.
Húsgögn og búnaður er þarna af
skornum skammti, eins og vænta
má. Komst einhver svo að orði, að
börnin hefðu New York Post fyrir
lak, Daily News fyrir kodda og
New York Times fyrir sæng. Er
annar aðbúnaður eftir þessu.
Alltaf finna börnin sér eitthvað
til dægrastyttingar. Þau reika um
stræti og torg, fylgjast með um-
ferðinni, hlusta á tónlist i útvarp-
inu, fljúgast á, betla fé af vegfar-
endum eða stela því. Mörg hneigj-
ast einnig til eiturlyfjaneyzlu.
Mörg strokubarnanna fara ekki
ýkjalangt að heiman og svo var
um Danielle. Hún hafðist við í
heimahögum sínum, einkum
vegna þess að sumir kaupmenn
þar viku góðu að henni endrum
og eins. Ekki dugði það henni þó
til lífsviðurværis. Hún fór því að
vinna. Vinnan var vændi. Dani-
elle var 11 eða 12 ára, þegar hún
fór að vinna fyrir sér með þvi
móti. Kveðst hún aðspurð hafa
sett sér það mark strax, að „verða
betri mella en mamma var“. Þess-
um hætti hélt Danielle í ein tvö
ár. Þá komst hún undir manna
hendur og var send í betrunar-
hæli. Hundleiðist henni lífið þar
og saknar „æsku“ sinnar og vill
hún ólm fá frelsið aftur.
Það er heldur dapurlegur vitn-
isburður, að mörgum börnum
finnst útigangslifið mun einfald-
ara og átakaminna en það sem þau
áttu í föðurhúsum, enda er vafa-
lítið, að sumum vegnar betur á
útiganginum en ,,heima“, einkum
þeim, sem ekki hneigjast til
glæpa. Ástæðurnar til þess, að
börnin leggjast út eru eflaust
margar, en flest munu eiga það
sammerkt, að æskuheimili þeirra
voru afleit, foreldrarnir ómennt-
aðir, framtakslitlir.vinnuleysingj-
ar og drykkjusjúklingar eða ann-
ars konar eiturlyfjaneytendur.
Stendur það sennilega heima;
sem kaþólsk nunna, Lorraine
Reilly að nafni, sagði: „Oft er
strokubarn heilbrigðast manna i
ætt sinni. Menn ættu að líta á
fjölskyldurnar fremur en börnin.
Þær eru sumar slikar, að börnun-
um ofbýður. Þess vegna strjúka
þau að heiman. Þau hugsa sem
svo, að sin geti ekki beðið verri
örlög annars staðar en heima“.
Lorraine Reilly rekur fjögur
strokubarnaskýli í Bronx á vegum
borgarsjóðs og þekkir því vel til
þessara mála. Hún telur ósenni-
legt að strok og útigangur barna í
Bandaríkjunum leggist af i bráð.
„Hér í landi eiga menn í engin
hús að venda nema þeir eigi þau
sjálfir,“ segir hún. „Og andi land-
nemanna svífur enn yfir vötnun-
um. Þegar kreppir að taka menn
sig upp og halda á nýjar slóðir og
vit ævintýranna." Því miður enda
ekki öll ævintýri vel.
— GEORGE VECSEY.