Morgunblaðið - 04.07.1976, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. JULÍ 1976
••

|
8
GRETA OG JON BJORNSSON
SÓTT HEIM Á FALLEGA
HEIMIEINU ÞEIRRA NORÐAN
í LAUGARÁSNUM
frá íslandi og það réð því sem á eftir fór.
Gréta giftist honum og flutti til Islands
rúmlega tvítug að aldri árið 1929. Jón
var sonur Björns Stefánssonar,
verzlunarstjóra á Vopnafirði, og
Margrétar Jónsdóttur frá Hjarðarholti
og þarna í námi.
— Nei, ég vissi að hér voru fjöll,
kindur og fiskveiði og það fannst mér
nóg, svaraði Gréta spurningunni um það,
hvort hún hefði vitað nokkuð hvert hún
var að fara. — Þegar maður er ungur er
bara spennandi að skipta alveg um. Ég
lenti líka í svo góðri fjölskyldu, sem tók
mér opnum örmum. Við byrjuðum okkar
búskap á loftinu á Vesturgötu 17. Ég
fékk lánað reiðhjól og hjólaði um allt. Og
þegar ég kom i Laugardalinn, fannst
mér svo indælt þar. Við vorum svo hepp-
in að þar reyndist vera til sölu gamalt
fjós og hlaða. Við keyptum það og byggð-
um við það. Maður er svo kjarkmikill,
þegar maður er ungur. Og þarna fædd-
ust börnin og ólust upp. í kring var
aðeins gras og rabbabaraplöntur, svo við
fórum að rækta plöntur og tré og héldum
áfram í 37 ár. Það var orðið mikið af
fallegum trjám þarna, þegar borgin
keypti garðinn og húsið. Og mér finnst
, ánægjulegt að sjá að fólk getur notið
garðsins og húsinu er vel haldið við.
Jón og Géta eru víðar þekkt en i
Reykjavík. Þær eru orðnar 30 kirkjurn-
ar, sem þau hafa málað að innan. Jón er
málarameistari og sá hluti verksins
fellur í hans hlut, en Gréta skreytir. —
Við höfum alltaf unnið saman, segja
þau. — Það er allt annað að velja saman
liti þegar maður veit hvað hitt hugsar.
Fyrsta stóra verkefnið var skreyting
Hafnarfjarðarkirkju árið 1934. Þá hafði
Gréta samt áður unnið við að skreyta loft
og forstofur. Nú síðast voru þau hjónin í
vor á Reyðarfirði, og búið er að biðja þau
um að mála tvær kirkjur í viðbót. — Það
fer eftir því hvað heilsan leyfir hve lengi
við getum haldið þessu áfram segja þau.
Gréta vinnur venjulega hugmyndir
sínar að skreytingum frá grunni.
skissurnar að skreytingunni í Selfoss-
kirkju eru komnar á safn í Svíþjóð,
Skissernes Museum í Lundi. Þar er fróð-
legt safn af uppdráttum að verkefnum
listamanna, og þannig hægt að kynnast
vinnubrögðum þeirra. Kona frá safninu
kom hingað og falaðist eftir uppdráttun-
um að skreytingunni í Selfosskirkju. Þó
kemur fyrir að Gréta málar annað. Ný-
lega skreytti hún t.d. verzlun á Akranesi,
sem Gunnar Bjarnason hafði hannað.
Hún er í norskum stíl og málað á plötur,
sem síðan voru settar upp. Það verk
vann hún I vetur í vinnustofunni heima.
Og þar hefur hún skreytt kistur o.fl.
Gréta er af gamalli og gróinni ætt í
Sviþjóð. — Faðir minn var jarð-
fræðingur og áhugamaður um fornminj-
ar. Hann fór mikið um og safnaði mun-
um í Skansinn og Nordiska Museet,
þegar það var að byrja. Um leið safnaði
hann gömlum munum fyrir sjálfan sig.
Sumt var svo aftur látið, en úrvalshlutir
héldust kyrrir hjá fjölskyldunni. Þaðan
kom gamli Dalaskápurinn frá 1797, sem
þú varst einmitt að skoða. Þeir eru mjög
sjaldfengnir núna. Marga er búið að
lakka yfir og mála upp, en Svíar reyna
nú að halda í þá. Til dæmis gátum við
Jón ekki fengið skápinn tryggðan til
flutnings, þegar við fengum hann, urð-
um að taka hann með eins og venjulegan
skáp. Sumt af þessum munum hefi ég
fengið beint frá afa og öðrum í fjölskyld-
unni og annað erfði ég eftir föður minn.
Til dæmis fékk ég þetta safn af gömlum
bókum eftir langafa minn, sem mest
safnaði þeim.
í nýju liúsi
Jón stendur á stigapallinum með gamla
lútu. Fyrir neðan er teppi, sem Gréta óf
eftir teikningu sem eizta dóttir hennar
gerði sem barn.
Sænsku bækurnar í gömlu brúnu
skinnbandi eru þarna í skáp og hluta
þeirra hefur verið komið fyrir í mjórri,
hárri bókahillu, sem felld er inn í skor-
steininn. Gréta kveðst vera svo heppin,
að sonur þeirra hjónanna er smiður og
hann smíðaði þetta skemmtilega skot
fyrir minni bækurnar. í stofunni kemur
maður auga á hvern hlutinn á fætur
öðrum og langar til að skoða. — Það er
gaman að því að sjá hvernig þessir
gömlu hlutir hafa verið notaðir. Á þeim
er gljái þar sem hönd hefur verið höfð á
þeim, segir Gréta og sýnir mér danska
straufjöl með gljáandi handfangi frá
1792 með stöfum Kristjáns VII og eins
Húsið stendur norðan I Laugarásnum með útsýni til Viðeyjar og f þessum sérkennilega garð'
Einn af hinum fágætu Dalaskápum frá 1797, sem Svfar leyfa
ekki lengur að séu fluttir úr landi. Og á veggnum má sjá dönsku
straufjölina frá 1792 með útskornum stöfum Christians VII.
Framan við dyrnar mætir gestinum
stór jökulnúin klöpp og á húsveggnum
mosaikmynd, en upp með húsinu liggur
hraunhellurenna með jurtum í og
hverfur i forvitnilegan garðinn á bak
við. Strax þarna úti á götunni við
Norðurbrún 20, með útsýni yfir Viðey og
fjöllin í fjarska, má merkja að þar býr
fóik með sérstæðan smekk. Enda eru
húsráðendur listafólkið Jón og Gréta
Björnsson, sem á langri ævi voru búin að
koma upp yndislegum og gróðurríkum
reit í Laugardalnum, sem borgin fékk og
lagði við útivistargarðinn þar. Þau Jón
og Gréta fóru þvi 1968 að búa sér nýjan
ramma um líf sitt og það, sem þeim þykir
vænt um — gróður, steina og ekki sízt
gripi og húsgögn, sem margt eru erfða-
gripir Grétu úr hennar gamalgrónu
sænsku fjölskyldu. Sumt jafnvel safn-
gripir, sem ekki er lengur leyft að flytja
frá Svíþjóð, eins og Dalaskápurinn í stof-
unni hennar.
— Já, ég kveið fyrir því að þurfa ailt í
einu að fara að koma mér fyrir í steypt-
um kassa, sagði Gréta, þegar við gengum
um stofuna og gesturinn dáðist að því
hve þessir gömlu gripir virðast falla vel
að nýju húsinu. — Við erum svo heppin
að eiga arkitekt fyrir tengdason,
Jóhannes Ingibjartsson, byggingarfull-
trúa á Akranesi, og hann vissi nákvæm-
lega fyrirfram hverju þyrfti að koma hér
fyrir og hvernig við vildum búa. I
sameiningu sköpuðum við því þetta
heimili utan um það, sem hér er inni.
Það vekur athygli, að þarna er eins og
renni saman í eina heild garðurinn,
vinnustofur húsbændanna á neðri hæð-
inni og heimilið með fallegu mununum,
alveg eins og það gerði í gamla timbur-
húsinu í Laugatungu í Laugardalnum.
Til skilningsauka er líklega nauðsynlegt
að skýra í upphafi máls uppruna Grétu
og hvernig heimili þeirra Jóns varð í
upphafi til.
gljáir blettur á útskurðinum, þar sem
straukonan hefur við verk sitt stutt hin-
um lófanum ofan á. Og hún kemur með
norska skrautmálaða drykkjarskál úrtré
I orralíki, sem ber þess merki að margur
munnurinn hefur sopið af skálarbarmin-
um og hendur haldið um höfuð og stél
fuglsins, er skálin var borin að vörum.
Borðstofuhúsgögnin gömlu úr
mahogny með bláu ullaráklæði eftir
Grétu sjálfa, eru frá afasystur hennar,
sem bjó ógift í gamla bænum í Stokk-
hólmi. *— Hún sagði alltaf að ég ætti að
erfa þau, segir Gréta til skýringar. —
Nei, henni datt ekki í hug að þau ættu
eftir að fara til íslands. Hún grét, gamla
konan, þegar hún vissi að ég ætlaði að
gifta mig. „Eiga þá húsgögnin mina að
fara til Islands?" sagði hún. En það
breytti engu, ég átti að fá þau.
Þetta leiðir talið að tildrögum þess, að
Gréta sjálf lenti hér á þessu landi. Hún
hafði fengið að fara til náms í Mynd-
listarskólanum í Stokkhólmi í þeim
tilgangi að verða teiknikennari, segir
hún. En færði sig i deild í skólanum, sem
tók atvinnumálara, er voru að læra
skrautmálningu. Þar var Jón Björnsson
Gamlir
gripir